Station Valkenburg

Het station van Valkenburg werd gebouwd in opdracht van de Aken-Maastrichtsche Spoorweg-Maatschappij, die vanaf 1845 de spoorlijn Aken - Maastricht aanlegde, de eerste internationale treinverbinding van Nederland.[1] Het uit mergelblokken opgetrokken gebouw werd ontworpen door Jacobus Enschedé in de stijl van de vroege Engelse neogotiek.[2] Enschedé liet zich inspireren door het paleis van koning Willem II in Tilburg. Het station werd geopend op 23 oktober 1853. In 1890 werden twee vrijstaande gebouwtjes aan de zijkanten gesloopt om plaats te maken voor zijvleugels, die aan het hoofdgebouw aansluiten.

Aanvankelijk lag het station aan de lijn Aken - Maastricht, later kreeg het aansluitingen naar Heerlen en Kerkrade (de zogenaamde 'Miljoenenlijn'). Alleen Heerlen – Maastricht is nu nog in reguliere exploitatie. De stations Houthem-Sint Gerlach en Schin op Geul aan deze lijn behoren ook tot de gemeente Valkenburg aan de Geul.

Het gebouw is nog steeds als station in gebruik. In 2005 werd het enigszins vervallen station in oude staat teruggebracht. Van 2005 tot 2009 was het verhuurd aan onder andere een stationsrestauratie, een kiosk en een modeltreinenwinkel, en was er enige tijd een expositie over toeristisch Valkenburg, de Heuvellandlijn en de ZLSM ingericht. In de jaren daarna werden er incidenteel tentoonstellingen van lokale kunstenaar gehouden.

De volgende treinseries halteren in de dienstregeling 2020 te Valkenburg:

De bussen van Arriva stoppen voor het station. Verder is er ten behoeve van diverse toeristische voorzieningen in Valkenburg, zoals het Holland Casino, een pendelbus van en naar het station. Bij het station is een parkeergelegenheid voor auto's, in exploitatie bij de gemeente. Verder zijn er fietskluizen en een onbewaakte fietsenstalling en is er een taxistandplaats.

Het station van Valkenburg behoort tot de vijftig stations in Nederland die een representatief beeld geven van het gebouwenbezit van de NS en ProRail ('De Collectie'). Het gebouw van lokale krijtsteen ('mergel') heeft een rijke architectonische detaillering van accoladebogen, torentjes en balustrades met kantelen, die aan de architectuur van middeleeuwse kastelen refereren. Aan de perronzijde is boven de naam van het station een reliëf aangebracht bestaande uit het wapen van Valkenburg, geflankeerd door het wapen van Aken (de adelaar) en dat van Maastricht (de vijfpuntige ster). Aan de straatzijde bevindt zich een soortgelijk reliëf, waarbij het wapen van Valkenburg is vervangen door de stationsklok. Elders op de voorgevel zijn op een fries de wapenschilden aangebracht van Nederland en Duitsland (een leeuw en een adelaar) en een gevleugeld wiel (verwijzend naar de spoorwegen).[1]

• 
  Stationsplein oostzijde
• 
  Perron en bijgebouw
• 
  Entree stationshal
• 
  Architectuurdetail

• De Museumtrein van de ZLSM wordt op de treinaanwijzers aangeduid als 'extra trein' naar Simpelveld, met als treincategorie 'stoomtrein'.