Wapen van Maastricht

De blazoenering van het wapen van Maastricht luidt als volgt:

Het wapen zelf is vrij eenvoudig: een rood schild met daarop een witte (zilveren) vijfpuntige ster. Achter het schild staat een engel van natuurlijke kleur (huidskleur), zij fungeert als schildhouder. Hierbij wordt in het blazoen niet vermeld dat de vleugels van de engel van zilver zijn, zij in het blauw gekleed gaat en dat de gordel goudkleurig is. De engel houdt het schild vast aan een gouden koord of touw. Evenmin wordt vermeld dat de kroon vijf bladeren heeft, op de registertekening is geen kroon aanwezig.[1]

Een eerste vermelding van het gebruik van een eigen teken voor de stad Maastricht stamt uit 1283. Het betreft een teken dat op handelswaar moest komen te staan, hoe het er uit heeft gezien werd niet vermeld. Hoogstwaarschijnlijk heeft het teken de vorm van een ster, in 1253 en 1263 waren er al twee schepenen die met een vijfpuntige ster die namens de stad zegelden. Rond die tijd werd Maastricht bestuurd door twee mogendheden: de prins-bisschop van Luik en de hertog van Brabant. Voor elk van hen zaten er 6 leden in de stadsraad. Deze raad, de Indivise Raad, beheerde ook de stadszegels.

In 1413 is er reeds spraken van een zegel die verplicht door de indivise raad gebruikt moet worden. Dit zegel was zeer complex, het toont twee gotische nissen met in de rechter nis Sint Lambertus en in de linker Sint Servaas. Beide heiligen zijn gekleed in bisschoppelijke gewaden. Voor Lambertus een perron, het teken van Luik. Naast Servaas staat een schild met daarop de wapens van Limburg en Brabant. De gotische nissen zijn naast elkaar geplaatst en worden verbonden door een rand met daarin aaneengesloten cirkels. Tussen de twee nissen in een schildje met daarop het latere wapen van Maastricht: een vijfpuntige ster. Het is een afbeelding waar Een oudste afbeelding van dit zegel is uit 1423, het werd gebruikt tot 1555.

Naast de zegels is de oudste driedimensionale verbeelding het wapen van Maastricht te vinden in de Mathiaskerk aan de Boschstraat. Hier is het een schild met een gouden ster geplaatst tussen de twee beschermheiligen van de stad. Het beeld is uit 1490. De engel was in eerste instantie vormgegeven als de stedenmaagd of jonkheid van de stad. In het begin van de 19e eeuw zijn de vleugels toegevoegd. De oudste afbeelding van het wapen van Maastricht betreft een schilderij van Jan van Brussel uit 1499. Het betreft ook hier de stedenmaagd, ditmaal staat zij tussen de hemelse en de wereldlijke rechtspraak afgebeeld. Het schilderij is te vinden in de Antichambre van het stadhuis.[2]

Vanaf 1535 verschijnen versies op het huidige wapen op de zegels. In 1535 staat een zittende engel met uitgespreide vleugels met schuin voor zich een schild met daarop een ster op het kleinzegel van de stad. Tot in de 18e eeuw verandert de houding van de engel. Soms wordt de engel zittend en soms staand afgebeeld. De kroon op het wapen werd pas bij de verlening door de Hoge Raad van Adel op 15 september 1819 toegevoegd. Het wapen zelf werd bevestigd in het gebruik door de gemeente Maastricht, bevestiging houdt in dat de Hoge Raad van Adel het wapen erkent. Toekenning is gebruikelijker, maar dat gebeurt alleen bij wapens die geheel nieuw zijn.

De engel is zeer waarschijnlijk afgeleid van Stella Maris, een variant van Maria die met name door vissers vereerd werd. De ster is hierbij op de borst van Maria geplaatst.[3] Ook in 1520 wordt een beeld van het wapen omschreven, dit zou op een molen in Rothem staan. Verschil met het Mariabeeld is nu dat de ster niet op de borst is afgebeeld, maar op een schild voor de persoon. De schildhouder is in dit geval een jonge maagd met een aureool om het hoofd. In dit geval is het dus geen engel, maar eerder weer de Maagd Maria. Een versie met engel is ook bekend, deze stamt uit 1479. In die tijd zijn versies met een maagd en met een engel beide bekend. Na een periode van wisselingen is alleen de engel nog in gebruik.

• 
  Wapen van de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming
• 
  Het wapen van Maasmechelen