Caribisch Nederland

De afstandsverhoudingen tussen het Europese en het Caribische deel van het Koninkrijk der Nederlanden (inclusief Aruba, Curaçao en Sint Maarten).

Een van de redenen dat de eilanden verschillend zijn, zijn de relatief grote afstanden en de geïsoleerde ligging. Hieronder een overzicht van enkele afstanden tussen de eilanden onderling, Europees Nederland en locaties "in de buurt".

Het gewijzigde Statuut bepaalt dat voor Caribisch Nederland regels kunnen worden gesteld en andere specifieke maatregelen kunnen worden getroffen met het oog op de economische en sociale omstandigheden, de grote afstand tot het Europese deel van Nederland, hun insulaire karakter, kleine oppervlakte en bevolkingsomvang, geografische omstandigheden, het klimaat en andere factoren waardoor deze eilanden zich wezenlijk onderscheiden van het Europese deel van Nederland.

De eerste vijf jaar zal in Caribisch Nederland vooral Antilliaanse wetgeving van kracht blijven. In de Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (IBES) is een lijst opgenomen met Antilliaanse verordeningen die tot Nederlandse wet zijn verklaard. Zo is de bestaande Antilliaanse 'Landsverordening Elektriciteitsconcessies' omgezet in de Nederlandse 'Wet elektriciteitsconcessies BES' die alleen in Caribisch Nederland geldt. In het Europese deel van Nederland blijft de Elektriciteitswet 1998 van kracht. Sommige landsverordeningen zijn niet overgenomen, maar vervangen door nieuwe, door Nederland ontworpen, BES-wetgeving. Een voorbeeld is de Belastingwet BES. Met behulp van meerdere Aanpassingswetten is de van de Nederlandse Antillen overgenomen wetgeving aangepast. Het gaat dan vaak vooral om technische wijzigingen (bijvoorbeeld waar 'Nederlandse Antillen' stond, staat nu 'Openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba'). De Aanpassingswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba bepaalt bijvoorbeeld dat de Wet afbreking zwangerschap met enkele aanpassingen uiterlijk na een jaar (per 10 oktober 2011) van toepassing is geworden (zie ook onder).

Na deze eerste vijf jaar volgt een evaluatie. Daarna wordt de behandeling van de bovengenoemde Grondwetswijziging voortgezet. Bovengenoemde bepaling in het Statuut zou daarbij vervangen worden door een soortgelijke bepaling in de Grondwet, maar dan zonder opsomming, deze zou vervangen worden door "bijzondere omstandigheden waardoor deze openbare lichamen zich wezenlijk onderscheiden van het Europese deel van Nederland".

Het is de bedoeling dat na de evaluatie (geleidelijk) zo veel mogelijk Nederlandse wetgeving in Caribisch Nederland van kracht zal worden.

Ingevolge de Wet geldstelsel BES[6] is op 1 januari 2011 de Amerikaanse dollar als officieel betaalmiddel in Caribisch Nederland ingevoerd. Tot die datum was de Antilliaanse gulden de officiële munteenheid.[7] Ter gelegenheid van dit feit is er eenmalig een speciale herdenkingsdollar, de BES-dollar geslagen door de Koninklijke Nederlandse Munt. Hoewel het geen wettig betaalmiddel is accepteren de banken op de drie eilanden de BES-dollar wel en kan er in de winkels ook mee worden betaald. Niet alle eilandbewoners zijn blij met alle staatkundige veranderingen, er zijn protesten geweest.[8]

Op 1 januari 2011 werd er ook een nieuw belastingstelsel ingevoerd, dat vaak wordt aangeduid als het "Nieuw Fiscaal Stelsel (NFS)". De nieuwe rijksbelastingen worden geregeld in de Belastingwet BES, de Wet inkomstenbelasting BES en Wet loonbelasting BES. Het belangrijkste kenmerk is een vlaktaks in de loonbelasting van 30,4% inclusief premies voor de volksverzekeringen. De eilandbelastingen worden sinds 2011 geregeld door hoofdstuk IV van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES). Ook is er op 1 januari 2011 een collectieve zorgverzekering ingevoerd, waarmee alle ingezetenen van rechtswege verzekerd zijn tegen ziektekosten. De AOV-leeftijd wordt vanaf 2015 in stappen verhoogd van 60 naar 65 jaar in 2021.

Op 1 augustus 2011 zijn de bestaande onderwijswetten vervangen door onderwijswetten naar Europees-Nederlands model, waarbij rekening wordt gehouden met de lokale omstandigheden. Zo is bijvoorbeeld Duits als verplichte vreemde taal in de basisvorming van havo of vwo vervangen door Spaans. Eerder in 2011 werden al de lumpsum-onderwijsbekostiging en een leerplichtwet naar Europees-Nederlands model ingevoerd.

Op 10 oktober 2011 is de Wet afbreking zwangerschap ook van toepassing verklaard in Caribisch Nederland. Legale abortussen kunnen vooralsnog niet worden uitgevoerd, omdat er geen vergunninghoudende klinieken of ziekenhuizen zijn.

In december 2008 werd op alle drie de eilanden een Regionaal Service Centrum (Regional Service Centre, Sentro di Servisio Regional) geopend. Deze dienst werd in september 2010 hernoemd naar Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).[9] De RCN fungeert als een centraal loket van de Nederlandse overheidsinstanties. Verder besteden Nederlandse overheidsorganen taken uit aan de rijksdienst en biedt de rijksdienst huisvesting aan Nederlandse instanties die zelf taken uitvoeren op de eilanden.

De Rijksvertegenwoordiger is de bestuurlijke schakel tussen het Rijk en de openbare lichamen. Het betreft een nieuw bestuursorgaan, dat zijn grondslag vindt in de WolBES. De belangrijkste bevoegdheden van de Rijksvertegenwoordiger liggen in de sfeer van het interbestuurlijk toezicht en de bevordering van goed bestuur. De benoeming geschiedt bij Koninklijk Besluit en geldt voor de duur van 6 jaar. Henk Kamp was in de aanloop naar de staatskundige veranderingen in 2009 benoemd tot Commissaris voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Tijdens een bezoek van een parlementaire delegatie in oktober 2011 bleek er vooral op Saba en Sint Eustatius grote onvrede te bestaan over de nieuwe structuur. Vooral een verslechtering in het zorgaanbod (waarbij patiënten soms worden doorverwezen naar ziekenhuizen in Colombia of op het Franse eiland Guadeloupe) en gestegen voedselprijzen werden als probleem gevoeld.[10][11][12] Ook toenmalig koningin Beatrix stuitte 30 oktober 2011 bij haar bezoek aan Bonaire op protesterende eilandbewoners.[13]