Kasteel Oost (Oost-Maarland)

Het kasteel was in oorsprong een omgrachte woontoren en was vanaf 1357 de zetel van een heerlijkheid onder het graafschap Dalhem. Deze woontoren vormt de kern van het tegenwoordige herenhuis en bestond uit een kelder met daarboven drie verdiepingen waarbij de totale hoogte minimaal twaalf meter moet zijn geweest. Het oudste muurwerk dat nog in een der zijgevels aanwezig is, is opgebouwd uit breuksteen en dateert vermoedelijk uit de 12e of 13e eeuw. De toren werd in 1548 uit mergelsteen opgetrokken en ingepast in een verbouwing waarbij een bakstenen aanbouw uit kolenzandsteen van gelijke grootte als de woontoren. De ingang werd hierbij verplaatst naar een nieuw gebouwde achtkantige traptoren. Deze toren is in het huidige gebouw nog steeds beeldbepalend. Het bouwjaar 1548 is zichtbaar in een gebeeldhouwde fries.

In 1674 werd opnieuw een verbouwing gedaan door Ulrich Anton Hoen uit het geslacht van de heren van Hoensbroeck en in 1848 werd het andermaal verbouwd, waarbij het werd voorzien van een Zwitsers zadeldak met dakoversteken.

In de jaren 1950 werd het kasteel zodanig ingrijpend gewijzigd dat van de oorspronkelijke structuur weinig meer overbleef en het kasteel een landhuisachtig uiterlijk kreeg.

Oost (oorspronkelijk Oys) behoorde tot het graafschap Dalhem en viel onder de schepenbank van ’s-Gravenvoeren. Het kasteel gaf zijn naam aan het riddergeslacht Van Oys. In 1357 maakte de hertog van Brabant er een heerlijkheid van. In 1365 werd het kasteel verwoest. In de 15e en 16e eeuw regeerde er de familie Van Holsit.
In 1373 gaan de heerlijke rechten over naar de heren van Gronsveld. Door het huwelijk van Dirk van Bronckhorst-Batenburg met Catharina van Gronsveld, de oudste dochter van Hendrik III van Gronsveld en Aleijda d'Oupeye, kwam het kasteel in het bezit van de Bronckhorsten. In 1639 komt het kasteel via een familie Van Berghe-Trips in bezit van de familie van Adriaan van Hoensbroeck.

In 1761 komt het kasteel in bezit van de graven van Geloes, heren van Eijsden. Deze familie bleef eigenaar van het kasteel, met onderbreking in de Franse Tijd, tot 1936 toen de mannelijke lijn uitstierf en een dochter huwde met graaf Marcel de Liedekerke de Pailhe.

In 1958 werd de beeldend kunstenaar Teun Roosenburg de nieuwe eigenaar na eerst bewoner te zijn geweest. In 1971 verkocht de graaf de oorspronkelijk bij het kasteel behorende boerderij (voorheen koetshuis) aan een andere partij. Momenteel zijn zowel het kasteel als ook de boerderij en de omliggende weilanden in eigendom van Michel Maes. Maes heeft het voornemen om de vroegere kasteeltuin in ere te herstellen.

Naast Kasteel Oost zijn er in de gemeente Eijsden-Margraten nog vier kastelen:

• Kasteel Eijsden
• Kasteel van Gronsveld
• Kasteel van Mheer
• Kasteel van Rijckholt

• Kasteel Oost en zijn kunstenaars (Red. Teun Roosenburg), Venlo, De Spijk, 1991. (Uitgave ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van Kasteel Oost).
• H.G. Weinberg, 'Oost en het geslacht Van Oys', in: Rijksarchivaris in een land zonder grenzen, Liber Amicorum mr.dr. Jacques van Rensch (Maastricht 2019).