Goutum
Goutum is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente |  | ||||
| Coördinaten | 53° 11′ NB, 5° 48′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 3.165[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 9084 | ||||
| Netnummer | 058 | ||||
| Woonplaatscode | 3616 | ||||
Foto's | |||||
 | |||||
| Dorpsbeeld van Goutum | |||||
| |||||
Het dorp ligt sinds het begin van de 21ste eeuw geheel omringd door het grondgebied van de stad Leeuwarden, met de noordelijke scheidslijn het Van Harinxmakanaal. Het dorp had daarvoor een groot buitengebied, lopend van Drachtsterweg in het oosten tot het dorpsgebied van Jellum in het westen. Door de zuidelijke rand de N31.
Maar de gemeente Leeuwarden besloot het merendeel van het buitengebied naar de stad Leeuwarden over te hevelen voor de bouw van de nieuwbouwwijk De Zuidlanden.
Zo is het omringd geraakt door het stadsgebied. Men is in het zuiden in 2006 begonnen met de bouw van de buurtschap/wijkdorp Techum. In 2012 is men begonnen met de buurtschap/wijkdorp Jabikswoude, ook wel Goutum Súd genoemd omdat deze als enige onder Goutum zelf nog valt. In 2019 telde het dorp 3.165 inwoners.
Geschiedenis
Goutum is ontstaan in de vroege Middeleeuwen op een terp die was opgeworpen op een kwelderwal. De terp zelf is op het einde van 19e eeuw groot deels afgegraven. Naast deze hoofdterp waren er meerdere huisterpen rondom Goutum. Onder meer de terp waarop Techlum was ontstaan. De Middelzee was in de 13e eeuw ter hoogte van Goutum al dichtgeslibd.
In 1366 werd de plaats vermeld als Goeltum, in 1431 als Goltum, in 1493 als toe dola goltum, in 1507 als Gowtum, in 1509 als toe gouthum, in 1579 als Goutom en in 1664 als Goutum. De plaatsnaam duidt waarschijnlijk op het feit dat het woonplaats (heem/um) was van of opgericht door de persoon Golde.
Aan de westkant van de hoofdterp stond de Wiarda State, dit slot, een van de grootste state van Friesland was al bekend in de 14e eeuw en was mogelijk al ouder. Het slot werd respectievelijk bewoond door de respectievelijk de adellijke families Wyarda, Van Eminga en Van Cammingha. Het statige slothuis werd in 1882 afgebroken. Er herinnert ter plekke alleen nog een marmeren gedenkteken met tekst aan het monumentale slot.
Het dorp was lang een boerendorp. In 1840 had het 252 inwoners die in 34 huizen woonde. Het zat dan al in de eerste groei. Ook in het begin van de twintigste eeuw lag het aantal inwoners rond de 300. Het was dan onderdeel van de gemeente Leeuwarderadeel. In 1944 werd het onderdeel van de gemeente Leeuwarden. In de jaren 70 van twintigste eeuw werd het dorp flink uitgebreid maar de gemeente trapte dan op de rem.
In het decennia daarna werden er plannen gemaakt om rond Wiarda een nieuwbouwwijk te bouwen maar de Raad van State veegde deze van tafel omdat het toen nog als een groene buffer werd gezien.
In 1990 stelde de gemeente Goutum-Noord voor, een nieuwbouwwijk bij het Van Harinxmakanaal voor en deze kreeg wel het groene licht. Daarmee werd het dorp flink uitgebreid. In het begin van de 21ste eeuw werd aan de zuidkant van Goutum een nieuwe woonwijk gebouwd, de buurtschap annex wijkdorp Jabikswoude, onderdeel van de wijk De Zuidlanden van de stad Leeuwarden.
Kerk
De Agneskerk was oorspronkelijk gewijd aan de heilige Agnes. Na diverse verbouwingen en o.a. uitbreiding met een zadeldaktoren is de huidige Agneskerk, omgeven door lindebomen en een smeedijzeren hek, een sieraad binnen de oude dorpskern. Onder de toren bevindt zich een grafkelder. De kerk bevat een Van Damorgel uit 1864.
Rond de kerk bevinden zich een aantal monumentale panden: de pastorie met koetshuis, de kosterij met paardenstalling, een schoolmeesterhuis en een bakkerswoning.
Molens
Ongeveer twee kilometer ten westen van het dorp staan aan de Zwette de Molen Hoogland en de Kramersmolen, twee spinnenkopmolens. Deze stonden in eerste instantie in Wirdum maar dan verplaats naar het Goutum's dorpsgebied. Door de uitbreidingen van Leeuwarden zijn deze later binnen het stadsgebied komen te liggen.
Sport
Het dorp kent diverse grote sportverenigingen. Het gaat om de Kaatsclub Goutum, de korfbalclub Wêz Warber, de atletiekvereniging Lionitas, de tennisvereniging TC Goutum en de gymnastiekvereniging GV Goutum.
Cultuur
Het dorp heeft een eigen dorpshuis, Ien en Mien geheten. Verder kent het dorp het mannenkoor GSBK. Daarnaast is er het jaarlijkse dorpsfeest genaamd Stoke City Live, wat verwijst naar de bijnaam van Goutum in de omringende dorpen.
Onderwijs
Het Integraal Kindcentrum Wiarda in Goutum bestaat uit een basisschool en en kinderopvangcentrum.
Jabikspaad
De oostelijke route van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago, gaat door Goutum en de wijk Jabikswoude. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt van Sint Jacobiparochie naar Hasselt.
Bekende (ex-)inwoners
Sjoerd Wiarda was de vijftiende potestaat van Friesland (1399-1410) en woonachtig in de Wiarda State. Doordat het eerste crematorium van de provincie Friesland in Goutum was gebouwd zijn er diverse bekende personen gecremeerd in Goutum.
Geboren in Goutum
- Doete Venema (1951), schrijfster
- Saakje Huisman (1951-2001), schrijfster
- Marjolein Ley (1975), actrice
Overleden in Goutum
- Dirk Vellenga (1947-2007), journalist en schrijver
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Goutum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |