Huizum

Dorpswapen

Het oude dorp Huizum ligt op een terp. Dit wijst erop dat er al voor het jaar 1000 bewoning aanwezig was. Na die tijd werd begonnen met de aanleg van zeedijken waardoor de terpen overbodig werden. De eerste schriftelijke vermelding van Huizum wordt gevonden in een brief van Wibald van Stablo, de abt van de Abdij van Corvey, die hij namens de "Khristenen van de Parochie Lieuward ten jaren 1149" aan de bisschop van Utrecht schrijft. Naast voorstellen betreffende de kerk van Leeuwarden, geeft de abt in deze brief het advies om de aanleg en de bewoning van Huizum te laten opgaan met die van Leeuwarden. Destijds stond de Potmarge Diept deze annexatie nog in de weg.

Tot 1 januari 1944 was Huizum de hoofdplaats van de gemeente Leeuwarderadeel. Tijdens de Duitse bezetting, werd het zuidelijk deel van de gemeente Leeuwarderadeel (Leeuwarderadeel-zuid) bij de gemeente Leeuwarden gevoegd. Hierdoor werd Huizum een woonwijk van Leeuwarden. Tot 1965 stond het gemeentehuis van de gemeente Leeuwarderadeel nog in Huizum.

Dorpsvlag

Huizum wordt onderscheiden in drie delen, te weten Huizum-West, Huizum-Oost en Huizum-Dorp. De afscheiding tussen oost en west wordt gevormd door de Schrans en de Verlengde Schrans. De afscheiding tussen oost en het oude dorp Huizum wordt gevormd door de Wirdummervaart die uitmondt in de rivier de Potmarge.

Huizum Dorp is een oude dorpswijk waarin de rust echt bewaard is gebleven. Aan de Tijnjedijk - een van de straten die in het dorp loopt - is een vestiging van Intratuin gevestigd. Afgelopen jaren is er gebouwd aan het voormalige Faber Haarden-terrein, waar nu de nieuwbouwwijk Zuiderplantage is bebouwd. Deze in jaren dertig-stijl gebouwde woningen waren in sneltreinvaart uitverkocht. Ook heeft deze nieuwe wijk in het dorp een 52 meter hoge woontoren met daarnaast nog 2 appartementencomplexen.

Huizum-Oost is een gevarieerde wijk met de Huizumerlaan als oudste gedeelte, daarachter bevindt zich aan de ene kant het HBO-complex van de Hogeschool Van Hall Larenstein met daar aan liggend de Potmarge. Aan de andere kant bevindt zich een woonwijk met voornamelijk naoorlogse woningen. Ook is hier een nieuwbouw gebied bij gekomen in het project: Aan De Potmarge.

Tussen oost en west is er nog een stuk dat wordt ingesloten door de Oostergoweg en de Schrans. De Huizumerlaan loopt door dit gebied heen als een lint die het Dorp tot West aan elkaar verbindt. In dit gebied bevindt zich een aantal kantoorpanden en de Oude Badweg waaraan heel veel volkstuinen stonden. Deze tuinen hebben plaatsgemaakt voor het Medisch Centrum Leeuwarden. Er is nog een klein stukje van de Oude Badweg over.

Huizum-West is een gewilde woonwijk die kort na het begin van de 20e eeuw ontstond. Huizum-West is opgedeeld in drie buurten - te noemen: de Hollanderwijk, de Schilderswijk en de Letterkundigenwijk. De Hollanderwijk is beschermd stadsgezicht en is met name in trek vanwege de oude arbeidershuisjes. In deze buurt is weinig nieuwbouw, evenmin staan de huizen hier lang te koop.

Huizum kent veel natuur. Met drie parken is het natuurlijkste stukje Leeuwarden een prachtig gezicht.

• Het Abbingapark is aangelegd in 1978 en is in 1979 officieel geopend. Ook heeft het een kleine kinderboerderij en een woonwagenkamp. Het park ligt naast de dorpskerk van Huizum, met daaraan liggend de Huizumerbegraafplaats.
• Het Julianapark is aangelegd als werkverschaffingsproject, voornamelijk voor werklozen in Leeuwarderadeel. Het is een prachtig park voor wandelaars. Eenden, meerkoeten, meeuwen en waterhoentjes hebben hier hun leefgebied. Ze worden veelal gevoederd door bewoners van de wijk.
• De Potmarge is een uitgestrekte wandelbos, dat Huizum Dorp verbindt met Achter de Hoven en Schepenbuurt, andere wijken in Leeuwarden.
• Er was vroeger nog een park, het Borniapark, dat enkele jaren na de Tweede Wereldoorlog is verdwenen. Op de grond van dit park staat nu het Medisch Centrum Leeuwarden.

Het lokale stedelijk dialect, of stads, dat een echte Huizumer praat is wat afwijkend van het stads dat in andere gedeeltes van Leeuwarden voorkomt. Het komt wat zachter en formeler over: Aanspreektitels als 'dou' of 'stou' zal een echte Huizumer niet gebruiken; hij zal altijd voor 'jou' kiezen.

Huizum heeft sinds jaar en dag een eigen skûtsje dat in de SKS-klasse van de traditionele Friese competitie meevaart. Het schip 'it doarp Huzum' heeft een witte romp en voert het zeilteken LM. Dit staat voor Lodewijk Meeter, die in 1966 eigenaar van het skûtsje werd en voor Huizum ging zeilen. Het schip was in 1911 gebouwd op de relatief onbekende werf De Roos en Van der Meijden aan de Dokkumer Ee in Leeuwarden. Sinds 2017 staat Johannes Hzn. Meeter aan het helmhout, hij is de zoon van Hidzer Lzn. Meeter en kleinzoon van de vermaarde schipper Lodewijk Meeter. Het skûtsje van 'pake Loadewyk' is in 2013 ingeruild voor een ander skûtsje. Tegenwoordig wordt met de voormalige 'Sûn en Wol' gevaren. Dit schip, gebouwd in 1925, is een Bûtenstfallaatster van de bekende werf aan het Buitenstvallaat in Drachten. Hiermee werd meteen resultaat geboekt door op de Langweerder Wielen een eerste plek te zeilen na 18 jaar.

De langste wijk van Leeuwarden wordt van noord naar zuid doorsneden door de Schrans. Dit is een winkelstraat met vooral winkels van grote ketens en uitzendbureaus. Ook zijn er kleinere winkeliers.

Huizum-Oost en het tussenliggende kantorengebied zitten de kantoren van ROCFriese Poort en PricewaterhouseCoopers een heeft een Shell Express en een fitnessstudio.

Huizum-Dorp heeft een tuincentrum van Klaver Hydrocultuur beter bekend als Intratuin en een Initial Hokatex vestiging. Aan de overkant van de Drachtsterweg in de naastgelegen wijk de Wielenpôlle bevindt zich een Albert Heijn XL, de grootste vestiging van de supermarktketen in Leeuwarden.

• Bert Bakker (1912-1969), schrijver en uitgever
• Wim Hora Adema (1914-1998), journalist, schrijver, feministe
• Ted Meines (1921-2016), verzetsman en generaal
• Pier van Gosliga (1926-2019), burgemeester

• Lijst van gemeentelijke monumenten in Huizum