Natzweiler-Struthof

Het ligt ongeveer vijftig kilometer buiten Straatsburg bij de plaats Natzwiller (Duits: Natzweiler), op 800 meter hoogte. Het was het enige door de Duitsers opgezet concentratiekamp op het huidig Frans grondgebied, hoewel er ook nog diverse kampen waren, zoals in Drancy en Le Vernet. De locatie was door Albert Speer gekozen wegens het ter plaatse voorkomen van graniet dat nodig was voor de bouw van de nieuwe hoofdstad Germania.

Dit kamp was net als Groß-Rosen aangewezen als Nacht und Nebel-kamp, waar mensen spoorloos moesten verdwijnen. De familie zou nooit van het overlijden op de hoogte mogen worden gesteld.

Het kamp was van 21 mei 1941 tot 23 november 1944 operationeel. In totaal werden 52.000 mensen (afkomstig uit Frankrijk, België, Nederland, Polen, Noorwegen, Duitsland en de Sovjet-Unie) vastgehouden in Natzweiler-Struthof en de buitenkampen. De gevangenen moesten zware lichamelijke arbeid verrichten. Mede door voedseltekorten en de minieme sanitaire voorzieningen leidde dit tot veel slachtoffers. Ook werden mensen in de gaskamer van het kamp vermoord en vervolgens in het crematorium verbrand. Voor het einde van de oorlog stierven 22.000 mensen in Natzweiler-Struthof en de buitenkampen. In september 1944 werd het kamp door de SS geëvacueerd vanwege de naderende geallieerden. Op 23 november 1944 werd Natzweiler-Struthof officieel door de Amerikanen bevrijd.

Er hebben ongeveer 590 Nederlandse verzetsmensen met uiteenlopende politieke achtergronden gevangengezeten, waarvan 280 de oorlog niet overleefd hebben.

• Floris Bakels
• Herman Bernard Wiardi Beckman
• Pim Boellaard, Nacht und Nebel gevangene nr 100649
• Tadeusz Borowski, Pools schrijver
• Xavier van Bourbon-Parma (schoonvader van prinses Irene)
• Trygve Bratteli, Noors politicus
• W.L. Brugsma
• Jean Michel Caubo
• Charles Delestraint, Frans militair
• Albert Guérisse, Belgisch militair arts
• Asbjørn Halvorsen, Noors voetballer
• Gerard van Hamel, broer van Lodewijk van Hamel
• Willem van Lanschot
• Bekkie de Loos (Dirk de Loos)
• Jan de Pagter
• Boris Pahor, Sloveens schrijver
• Pim Reijntjes
• Joseph Schmidlin
• Carel Steensma
• Jacques Stosskopf
• Diana Rowden, Brits SOE-agente

In Nederland werd in 1976 een Borstkruis van de Stichting Vriendenkring van oud-Natzweilers uitgereikt aan 109 overlevenden.

• Floris Bakels: Nacht und Nebel; mijn verhaal uit Duitse gevangenissen en concentratiekampen (1977) ISBN 9043503665
• Willem Harthoorn: Verboden te sterven (1963, 2007) ISBN 9789075879377)
• Boris Pahor: 'Necropolis' (2011)
• Hinke Piersma: Doodstraf op termijn. Nederlandse Nacht und Nebel-gevangenen in kamp Natzweiler (2006) ISBN 9057304422
• Bert Aerts : "Advocaat in Nacht en Nevel - '40-'45" (1972)

• Natzweiler-Struthof
• Namenlijst van 558 Nederlandse gevangenen
• (en) Struthof - Officiële website
• - Advocaat in Nacht en Nevel-Herinneringen aan drie jaar gevangenissen en concentratiekampen van de nazi's.