Hinzert

Algemeen plan KZ Hinzert

Het kampterrein met de bijhorende gebouwen bestond uit twee delen. Zuidelijk het zogenoemde gevangeniskamp voor beschermingshechtenis en noordelijk het SS-kampgedeelte gescheiden door een kleine doorgangsstraat die liep van Hinzert tot Reinsfeld. Omheen het gevangeniskamp was een 3,50 m hoge omheining voorzien, met aan de bovenzijde een prikkeldraad. Het hek stond niet onder stroom en er was geen veiligheidszone omheen gebouwd. Rondom het met leisteen beklede appèlplein bevonden zich naast de gevangenisbarakken en de dienstruimtes, een bunker met 21 cellen, een martelpaal voor foltering en een brandvijver voor waterfoltering. Gedurende de zes jaar dat het kamp functioneerde, verbleven er ongeveer 13 600 gevangenen. In de barakken konden maximaal 560 personen ondergebracht worden ; verder waren er honderd plaatsen op de ziekenafdeling. Soms was er sprake van een dubbele bezetting. De gevangenen werden gedeporteerd uit ca twintig landen die de nazi's bezet hielden.

Ten noorden van de kampgevangenis lag het SS-kampgedeelte met behuizing voor het kamppersoneel en aansluitende dienstgebouwen. In tegenstelling met het kamp Auschwitz dat eigendom was van de SS, werden de kampterreinen van Hinzert verpacht aan de nazi's. Het SS-deel van het kamp was tegelijkertijd een ontmoetingsplaats van SS-mannen met vrouwen uit de omgeving met voldoende goedkope alcohol. Himmler bedacht voor dit kamp ook een speciale taak. Die bestond erin de omscholing van leden van de Wehrmacht tot kampbewakers.

Doordat de democratische grondrechten van de gevangenen en het strafrecht buiten werking werd gesteld, konden de kampbewakers willekeurig optreden tegen de gevangenen. Honger, dwangarbeid, lijfstraffen en niet aflatende doodsangst vormde de kern van het dagelijks leven in het kamp. De behandeling van de gevangenen was tegelijkertijd vernederend en de-individualiserend. De werkdag van de gevangene ving aan tussen vier uur half zes 's morgens. 's Morgens sloeg men ter begroeting de gevangenen en moesten zij rondjes lopen rondom de met leisteenpuin voorziene appèlplaats. Het hun toegewezen gevangenisnummer moest in het Duits op het appel worden opgezegd. Rond de middag kreeg men een per barak te nuttigen maaltijd van watersoep, een beetje (beschimmeld) brood en als zeldzame extra een paar aardappels. Daarna startte de tweede shift wiens werktijd tot zes uur 's avonds duurde. De gevangenen in Hinzert werden aangewend voor dwangarbeid in de steengroeven, de aanleg van de Westwall of de Autobahnen of werden verplicht tewerkgesteld op de omliggende boerderijen. Zware arbeid, ondervoeding en martelingen door bewakers waren voor velen fataal. Door het inzetten van gevangenen in het zogenoemde Wagenkommando vielen veel slachtoffers. Dit hield in dat een twintigtal mensen als vee in een trektuig in looptransporten met zware lasten naar het station van Reinsfeld moest lopen. De zware last had men verschillende keren per dag naar het vier kilometer verderop gelegen station te trekken. Degenen die te langzaam liepen, werden door de bewakers onbarmhartig geslagen. Doordat het station in het centrum van het dorp lag, kon de plaatselijke burgerbevolking deze mishandeling zien en bijgevolg achteraf niet ontkennen met de beruchte woorden: Wir haben es nicht gewußt. Het sterftecijfer bedroeg vanaf het SS-commando (1940) zes tot zeven procent. Door het inzetten van het schier onuitputtelijk aantal dwangarbeiders, konden de weerbare Duitse mannen strijden voor de zogenoemde eindoverwinning.

Gedenkteken van Lucien Wercollier

Documentatiecentrum

Stolpersteine voor Bernard Weber van Mondorf-les-Bains, Luxemburgs nazi-slachtoffer kamp Hinzert

Het zuidelijk gelegen kampterrein voor de gevangenen werd na de oorlog als privé-terrein teruggeven aan de eigenaars en is niet meer toegankelijk. De gebouwen op het voormalig SS-kampterrein werden in 1950 gesloopt. Dit terrein is ingericht als gedenkplaats van de deelstaat Rijnland-Palts met een aantal opmerkelijke gebouwen en beeldhouwwerken met name: de boetekapel (1948), het Erekerkhof op de voormalige appèlplaats van de SS, een monument van de voormalige Luxemburgse gevangene Wercollier (1986) met als titel Durchdringen von menschlichkeit, Frieden und Gerechtigkeit, een katafalk met de namen van de 321 slachtoffers die in de jaren zestig bekend waren, het Hinzerter kruis op de vroegere plaats van de SS-kampvlag en een documentatiecentrum.

• Victor Abens (1912–1993), Luxemburgse politicus en industrieel, lid Europees Parlement (1979-1989)
• Jacques Arthuys (1894–1943), Franse wetenschapper en journalist; had een leidende functie in het Frans verzet; stierf op 8 augustus 1943 in het ziekenhuis van Hermeskeil
• Jean-Pierre „Jhemp“ Bertrand (1921–2008), Luxemburgs politicus
• Pierre Biermann (1901–1981), Luxemburgse professor en schrijver
• Nicolas Birtz (1922–2006), Luxemburgse politicus en sportman (deelname Olympische Spelen van 1948)
• Léon Bollendorff (1915–2011), Luxemburgse politicus, filosoof en filoloog
• Georg Buch (1903–1995), Duitse politicus (SPD), Voorzitter van de Hessische landtag, burgemeester van Wiesbaden (1960-1968)
• Christian Calmes (1913–1995), Luxemburgse jurist, economist, historicus en auteur
• Louis Cartan (1909–1943), Franse wetenschapper; op 3 december 1943 omgekomen in de gevangenis van Wolfenbüttel
• Jean Crouan (1906–1985), Franse politicus; werd op 29 april 145 in het KZ Dachau bevrijd
• Eugène Auguste Collart (1890–1978), Luxemburgse industrieel, politicus, diplomaat en auteur
• Jean Daligault (1899–1945), Franse geestelijke en kunstenaar, lid van het verzet
• Michel Edvire (1923–1943), Frans verzetsstrijder; werd op 7 december 1943 in Keulen terechtgesteld
• Pierre Frieden (1892–1959), Luxemburgse politicus en auteur; minister en minister-president van Luxemburg
• Maurice Jubert (1907–1943) Franse weerstander; op 22 februari 1943 omgekomen in de gevangenis in Saarbrücken
• Robert Krieps (1922–1990), Luxemburgse politicus, minister en lid Europees Parlement
• Jean Muller (1909–1976), Voorzitter van de Luxemburgse padvinders
• Tony Noesen (21. August 1905 – 25. Februar 1944); Luxemburgse padvinder, in Sonderlager Hinzert terechtgesteld
• Luigi Peruzzi (1910–1993), uit Italië stammende Luxemburgse weerstander; getuige in het proces tegen kampcommandant Paul Sporrenberg
• Césaire Anne Jean de Poulpiquet (1903–1943), vluchtelingenhelper voor de geallieerde Polen in Frankrijk; op 3 juli 1943 in het KZ-Hinzert geïnterneerd, op 5 augustus 1943 gestorven in Wittlich
• Alphonse „Foni“ Tissen (1909–1975), Luxemburgse kunstleraar en kunstschilder

In het boek Soldiers of Evil: The Commandants of the Nazi Concentration Camps,1988, onderzocht Tom Segev systematisch de psychologie van kampcommandanten. Hij kwam tot dit resultaat: Ze waren middelmatige mensen zonder fantasie, moed of initiatief. Zij worden niet gekenmerkt door de banaliteit van het kwaad, maar eerder door hun innerlijke identificatie met dit kwaad. Bij het bestuderen van hun SS-persoonsgegevens kan in geen geval een psychologisch patroon worden gevonden.

• Susanne Urban-Fahr, Het speciale SS-kamp/concentratiekamp Hinzert 1939-1945, Förderverein Dokumentations- und Begegnungsstätte ehemaliges KZ Hinzert e.V., 2001.
• Marcel Engel en André Hohengarten, Hinzert. Das SS-Sonderlager im Hunsrück 1939-1945, Luxemburg, 1983.
• Matthias Gerstlauer, Das SS-Sonderlager Hinzert im Organisations- und Machtgefüge der SS, Trier, 1996.

• 
  Plaket aan de inkom
• 
  Kledij van een gevangene uit Luxemburg in het documentatiecentrum
• 
  Katafalk voor 321 gedode mensen
• 
  Plaket voor de Franse overlevenden
• 
  documentatiecentrum
• 
  documentatiecentrum van achter gezien
• 
  Gedenkteken aan het documentatiecentrum
• 
  Straatnaambord, nu in het nationale weerstandsmuseum in Esch/Alzette, Luxemburg