Lijst van culturen van het neolithicum in Noordwest-Europa

Dit is een lijst van culturen van het neolithicum in Noordwest-Europa.

De neolithische revolutie heeft zich hier later voltrokken dan in het Nabije Oosten en was hier waarschijnlijk een afgeleide van. Tegenwoordig ziet men het als minder waarschijnlijk dat deze neolithische boeren van elders naar Noordwest-Europa zijn geïmmigreerd. Waarschijnlijker is, dat deze mensen hier al woonden en de kunst van landbouw, veeteelt en pottenbakken hebben afgekeken van waarschijnlijk de Starčevo-Köröscultuur[1] [2].

Er was een afgescheiden kopertijd, want er zijn koperen voorwerpen gevonden, bijvoorbeeld bij Ötzi.

Het wiel is op verschillende plaatsen in de wereld onafhankelijk van elkaar en ongeveer in dezelfde tijd uitgevonden. De landen rond de Alpen waren een van die gebieden.[3]

Vroeg-neolithicum

Het neolithicum in Noordwest-Europa begon met de eerste landbouwers van de bandkeramische cultuur ca. 5300-4400 v. Chr. Zij kenden nog geen ploeg. De jacht was de belangbrijkste bron van vlees. Ze zijn daarmee te vergelijken met het Prekeramisch Neolithicum A in het Nabije Oosten.

De Ertebøllecultuur (5300-3900 v.Chr.) in Denemarken en Zuid-Scandinavië was een cultuur op de overgang van mesolithicum en neolithicum, bestaande uit jager-verzamelaar-vissers.

Het Neolithicum in de Lage Landen begon rond 5300 v.Chr. op de vruchtbare lössgronden van België en Zuid-Limburg.

Midden-neolithicum

In een cirkel oostelijk van de Elbe, Noordoost-Frankrijk, Zuidoost-Nederland en noordelijk van de Donau in Duitsland ontstond de Rössencultuur (4500-4000 v. Chr.) als opvolger van de bandkeramische cultuur in het westen. In Nederland bestond deze enige tijd naast de Swifterbantcultuur. Karakteristiek zijn de verdedigde nederzettingen en langhuizen.

Laat-neolithicum

De Michelsbergcultuur (ca. 4250-3500 v.Chr.) kwam voort uit de bandkeramische cultuur. in Drenthe, Noord-Duitsland, Denemarken en Zuid-Scandinavië bevond zich de trechterbekercultuur (3400-2900 v.Chr.), bekend van de hunebedden. Pas rond 3700 v. Chr. bij een tweede verspreidingsgolf kwam het Neolithicum naar Engeland en Denemarken.[4]

De Seine-Oise-Marne-cultuur (3500-2500 v.Chr.) verspreidde zich in het bekken van Parijs met uitlopers in de Ardennen. Zij hebben eveneens megalithische monumenten gebouwd.

Onder invloed van de indo-Europese kuilgrafcultuur ontstond uit de trechterbekercultuur de touwbekercultuur, welke zich over grote delen van Noord-Europa, van Nederland en Zuid-Scandinavië tot ver naar het oosten verspreid.

De pitted-warecultuur (3200-2300 v.Chr.) in Zuid-Scandinavië wordt beschouwd als een westelijke uitloper van de Kamkeramische culturen van jager-verzamelaars. Ze waren eerst buren van de trechterbekercultuur, daarna van de touwbekercultuur.

De Klokbekercultuur (2700-2100 v.Chr.) ontstond uit de touwbekercultuur en verspreidde zich in heel West-Europa, met invloeden tot in het Middellandse Zeegebied en Noord-Marokko. Met de introductie van metalen voorwerpen behoorde ze tot de kopertijd, en was van essentieel belang voor de aanvang van de Bronstijd in Europa.

Overzichtstabel Neolithicum

Neolithicum in grote lijnen

Noten en referenties
  1. Volkskrant
  2. Neolithicum Nabije en Midden-Oosten. In de vruchtbare sikkel en Zuid-Anatolië vond rond 11.000 v. Chr. de neolithische revolutie plaats. Rond 6.500 v. Chr. was men daar al gesedenteerd, men deed aan landbouw en veeteelt en had het pottenbakken (zonder pottenbakkerswiel) uitgevonden. Vanaf ca. 6.500 v. Chr. begon het neolithicum zich te verspreiden over Europa. De Sesklocultuur ca. 7400-6200 v. Chr. was een neolithische cultuur in Thessalië en Grieks Macedonië. Dit is de eerste neolithische cultuur in Europa, gekenmerkt door permanent bewoonde huizen, het beoefenen van landbouw en met de hand gemaakt aardewerk. Mogelijk is het neolithicum in deze streek begonnen door migratie nav. het overstromen van grote gebieden rond de Zwarte Zee. Vanuit deze streek heeft het neolithicum zich over Europa verspreid. De Starčevo-Köröscultuur ca. 6200-5600 v. Chr. is een complex van vroeg-neolithische culturen in Oost-Europa en de Balkan. Waarschijnlijk is deze cultuur beïnvloed door de Sesclocultuur. De Starčevo-Köröscultuur legde de basis voor de latere Bandkeramische cultuur Met de bandkeramische cultuur ca. 5500-4400 v. Chr. deed het neolithicum zijn intrede in Noordwest-Europa. Dat deze cultuur is voortgekomen uit de Starčevo-Köröscultuur, wordt tegenwoordig bijna algemeen aanvaard
  3. Neolithicum, het Wiel
  4. Quaternary Science Reviews 26 (2007) 2036-2041, Catastrophic early Holocene sea level rise, human migration and the Neolithic transition in Europe, Chris S.M. Turneya, Heidi Brown
  5. Hier is evenwel niet iedereen het mee eens. Zie: L.G. Thompson - E. Mosley-Thompson - K.A. Henderson, Ice-core paleoclimate records in tropical South America since the last glacial maximum, in Journal of Quarternary Science 15 (2000), pp. 377-394.
  6. Deze theorie is evenwel niet onomstreden. Zie: N.D. Munro, Small game, the younger dryas, and the transition to agriculture in the southern levant, in Mitteilungen der Gesellschaft für Urgeschichte 12 (2003), pp. 47-71.
  7. C.S.M. Turneya - H. Brown, Catastrophic early Holocene sea level rise, human migration and the Neolithic transition in Europe, in Quaternary Science Reviews 26 (2007), pp. 2036–2041.
  8. P. Dunn, Research pushes back history of crop development 10,000 years, www2.warwick.ac.uk (19/09/2008-20/07/2009).
  9. B. van Raaij, Nederlander stamt af van jager-verzamelaars, in de Volkskrant (17/10/2008).

Zie ook
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.