Nieuwenhofklooster (Maastricht)

In 1251 werd in Maastricht een begijnhof gesticht, buiten de toenmalige stadsmuren, vlak bij de Jeker. In 1265 verhuisden de begijnen, vanwege de overstromingen door de Jeker, en de drukte. Dit begijnhof werd sindsdien Aldenhof genoemd. De begijnen vestigden zich daarna opnieuw buiten de stad op het grondgebied van Sint Pieter, min of meer op het terrein van de tegenwoordige Tapijnkazerne. Dit werd de Nieuwenhof genoemd. In 1423 leefden er elf begijnen.[1]

Tijdens de Luiks-Brabantse oorlogen (13e-14e eeuw) en daarna tijdens het Beleg van Maastricht (1407-1408), leed het begijnhof veel schade. In 1482 moesten de begijnen ook deze locatie verlaten, omdat de stad ze gebood zich binnen de muren te vestigen. Van 1484-1489 werd voor hen de Tweede Nieuwenhof gebouwd, de huidige locatie aan Zwingelput 4. Ook werd een kapel gebouwd: Het driezijdig gesloten mergelstenen koor kwam in 1492 gereed en het schip in 1493. Dit schip was uitgevoerd in vakwerkbouw, maar werd van 1661-66 vervangen door een mergelstenen exemplaar. De kapel was gewijd aan de heilige Catharina en Gertrudis.[1]

In 1502 moesten de begijnen, op last van de Luikse bisschop Johan van Horne, de regel van de Derde Orde van Sint-Franciscus aannemen en het klooster onder toezicht gesteld van de Keulse provincie van de franciscanen. Het proces tot omvorming naar een klooster, inclusief de clausuur en het breviergebed, duurde echter tot 1625. Daarna waren de begijnen pas echt kloosterzusters geworden; in 1626 waren dat er 25. De kleding van de zusters bestond uit een bruin habijt en een zwarte kap. Ze leefden van het geven van onderwijs en het huisvesten van proveniers. In 1652 werd het klooster uitgebreid en verbeterd, maar in 1788 ging het -vanwege wanbeheer- failliet. Het kon dankzij de Bank van Lening nog even blijven voortbestaan, maar in 1796 werden alle kerkelijke instellingen op last van de Fransen opgeheven en hun goederen in beslag genomen. Er waren toen nog 23 zusters en daarnaast zes werkzusters en twee knechten, die allen andere bezigheden en onderdak moesten zoeken. De door de Fransen aangeboden bons voor de aankoop van nationaal goed weigerden de zusters.[1]

Vanaf 1797 diende het klooster als onderkomen voor de bewoners van het nabij gelegen R.K. Armenhuis aan de Grote Looiersstraat 17, dat door de Franse overheid was genaast als militair hospitaal. In de tweede helft van de negentiende eeuw werd het complex verbouwd door Pierre Cuypers. Vanaf 1852 werden er uitsluitend wezen opgenomen van 7 tot 13 jaar en werd de naam veranderd in 'R.K. Gesticht De Nieuwenhof v/h R.K. Armenhuis'. De Nieuwenhof had een gemengde bevolking, waarbij de jongens onderricht kregen van de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria en de meisjes van de Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus. In 1896 kregen de zusters de algehele leiding. De kinderen leerden vanaf twaalfjarige leeftijd een ambacht, hetzij bij een werkgever in de stad, hetzij binnenshuis. Op zestienjarige leeftijd werden zij geacht volwassen te zijn en moesten zij de Nieuwenhof verlaten.

In 1980 werd het weeshuis gesloten. In 1981 kwam het in gebruik bij de Universiteit van Maastricht, die het complex in 1988 heeft gekocht en omstreeks 1990 ingrijpend verbouwde. Het huisvestte aanvankelijk onderdelen van de juridische faculteit. In 2002 is hier het University College Maastricht ondergebracht. De heringerichte kapel doet dienst als collegezaal.[1][2]

Van de oorspronkelijke begijnhoven buiten de stadsomwalling is niets over. Waarschijnlijk geeft de benaming Aldenhofpark voor een deel van het Stadspark Maastricht de locatie van een voormalige vestiging aan. Vlak bij de huidige locatie liggen de Nieuwenhofstraat en de Nieuwenhofwal.

• Franciscanen in Maastricht
• University College Maastricht
• Nieuwenhofwal
• Nieuwenhofpoortje