Heuvelland (Zuid-Limburg)

Het Heuvelland (in Engelstalige publicaties: Dutch Hills) is een streek in het zuiden van Nederland, die gekenmerkt wordt door een heuvelachtig landschap. Het Heuvelland in de meest gebruikte betekenis omvat het grootste deel van Zuid-Limburg. De streek mag niet worden verward met de gemeente Heuvelland in West-Vlaanderen. Om verwarring met heuvellandschappen elders te voorkomen, wordt vaak de aanduiding 'Limburgs Heuvelland' gebruikt.

Het Limburgse Heuvelland in kaart:
B Plateau van Bocholtz
Ca Plateau van Caestert
CP Centraal Plateau
Cr Plateau van Crapoel
D Plateau van Doenrade
Gr Plateau van Graetheide
Hb Heksenberg
K Plateau van Kerkrade
M Plateau van Margraten
N Plateau van Nieuwenhagen
S Plateau van Spekholzerheide
U Plateau van Ubachsberg
V Plateau van Vijlen
A Anstelerbeek
C Caumerbeek
DC Droogdal van Colmont
E Eyserbeek
G Gerendal
Gb Geleenbeek
Ge Geul
Gu Gulp
H Bekken van Heerlen
J Jeker
Ma Maas
R Bekken van de Roode Beek
Se Selzerbeek
St Strijthagerbeek
W Worm
Ter vergelijking een topografische kaart

Definities

De begrenzing van het Limburgse Heuvelland is formeel niet vastgelegd en er bestaan uiteenlopende opvattingen over welke gebieden wel en niet tot het Heuvelland gerekend moeten worden. Het Heuvelland in engere zin is de streek ten oosten van de A2, ten zuiden van de A79 en ten zuidwesten van de A76, en komt min of meer overeen met het Mergelland of Krijtland. Meestal wordt een ruimere definitie gehanteerd, waarbij het Heuvelland verwijst naar het landelijke deel van Limburg ten zuiden van Sittard, waar het landschap enigszins heuvelachtig is, inclusief de tamelijk vlakke plateaus. Bij deze laatste definitie worden het Centraal Plateau, het Plateau van Doenrade en het Plateau van Ubachsberg, alsmede de niet-stedelijke delen van de regio's Maastricht, Westelijke en Oostelijke Mijnstreek (Parkstad Limburg) meegerekend. In de ruimste definitie worden ook de verstedelijkte gebieden gezien als deel van het Heuvelland.

In de jaren 1980 ontstond er in het zuidelijk deel van Zuid-Limburg een bestuurlijk samenwerkingsverband tussen Maastricht en de zogenaamde 'Heuvellandgemeenten'. Tot deze Heuvellandgemeenten in-engere-zin behoren de gemeenten Meerssen, Valkenburg aan de Geul, Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem en Vaals.

Geologie

Het Heuvelland wordt gevormd door uitlopers van de Ardennen en de Eifel. In het zuidwesten gaat het Heuvelland over in de Belgische Haspengouw; in het zuiden in de Voerstreek en het Land van Herve, waar het qua landschap veel op lijkt. De hoogste toppen reiken net boven de driehonderd meter. De Vaalserberg is met 322,4 m boven NAP het hoogste punt van Nederland. De bekende Cauberg in Valkenburg is 133,7 m hoog; de Sint-Pietersberg slechts 108 m. Interessant zijn twee kunstmatige heuvels: de Wilhelminaberg in Landgraaf is 225 m hoog; D'n Observant bij Maastricht 170,8 m. Het dorp Vijlen (200 m NAP) noemt zichzelf het hoogst gelegen dorp van Nederland.

Natuur

De Natura 2000-gebieden Geleenbeekdal, Brunssummerheide, Kunderberg, Bemelerberg & Schiepersberg, Geuldal, Savelsbos en Noorbeemden & Hoogbos liggen alle in het Zuid-Limburgse Heuvelland.

Het natuurlijke landschap in het Heuvelland wordt gekenmerkt door een afwisseling van bossen, heidevelden, akkers, weilanden en boomgaarden. In grote delen van het gebied wordt de natuur bedreigd door oprukkende verstedelijking en delfstoffenwinning (zand, grind, mergel). Het traditionele coulisselandschap met hoogstamfruitbomen en meidoornhagen dreigde door de rationalisatie in de landbouw te verdwijnen, maar wordt de laatste jaren krachtig beschermd (onder andere door nieuwe aanplant door het IKL Limburg).

Panorama van het Heuvelland tussen Schin op Geul en Valkenburg

Cultuurhistorie

Het Limburgse Heuvelland is niet alleen bekend vanwege het natuurschoon, maar ook vanwege de rijke cultuurhistorie. Vanwege de hoge landschappelijke waarde van het gebied is het Heuvelland in 2005 door de overheid aangewezen als Nationaal Landschap. Diverse plaatsen hebben een beschermd dorps- of stadsgezicht. Talloze kerken, kastelen, boerderijen en watermolens zijn rijksmonumenten. Een deel van de oudere gebouwen is uit lokale Limburgse mergel opgetrokken. Ook treft men er de typisch Zuid-Limburgse carréboerderijen en vakwerkhuizen aan. Typisch Limburgs zijn ook de wegkruizen en wegkapelletjes, die langs veel wegen (soms holle wegen) te vinden zijn.

Bijzonder zijn ook de ondergrondse gangenstelsels die door mergelwinning ontstaan zijn, soms in totaal honderden kilometers lang. Deze Limburgse mergelgroeven, beter bekend als "mergelgrotten", zijn onder andere te vinden in de Cannerberg, de Sint-Pietersberg en in de omgeving van Geulhem en Valkenburg. In die laatste plaats en in de buurt van Rijckholt bevinden zich enkele vuursteenmijnen.

Toerisme en recreatie

Het Heuvelland is een belangrijke toeristische regio. Vooral Maastricht en Valkenburg zijn vanouds trekpleisters met een groot aanbod van toeristische attracties, hotels, cafés en restaurants. Gulpen, Epen, Mechelen, Vijlen, Slenaken, de aangrenzende Voerstreek en Vaals zijn secundaire toeristische centra. In de hele regio zijn hotels, pensions, vakantieparken, kampeerboerderijen en campings vertegenwoordigd.

Door de ANWB is in Zuid-Limburg de Mergellandroute uitgezet, die zowel per auto of motor als per fiets kan worden afgelegd. De route voert door heel Zuid-Limburg langs de mooiste landschappen en dorpsgezichten, en vermijdt waar mogelijk de drukste wegen. Het Krijtlandpad is een populaire wandelroute door het Mergelland, terwijl ook het Pieterpad en het Pelgrimspad delen van het Heuvelland doorkruisen. Daarnaast zijn er tal van lokale wandel- en fietsroutes uitgezet.

Zie ook
Zie de categorie Heuvelland (Limburg) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.