kruis

1. kruis
9. muziekteken

Nederlands
Uitspraak
Woordafbreking
  • kruis
Woordherkomst en -opbouw
  • Leenwoord uit het Latijn, in de betekenis van ‘twee balken die elkaar rechthoekig snijden’ voor het eerst aangetroffen in 991 [1]
  • Van het Latijnse crux. [2]
3,12,13 enkelvoud meervoud
naamwoord kruis kruisen
verkleinwoord kruisje kruisjes
4,7,9 enkelvoud meervoud
naamwoord kruis kruisen
kruizen
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

kruis o

  1. (wiskunde) geometrisch figuur waarin twee rechte lijnen elkaar snijden
  2. constructie van twee onder een hoek aan elkaar vastgemaakte onderdelen
  3. ongeluk of ellende
  4. symbolisch teken (het rode kruis, hakenkruis, Andreaskruis)
  5. (religie) christelijk religieus symbool afgeleid van de kruiziging van Jezus Christus
  6. (militair) militaire onderscheiding
  7. (anatomie) deel van het menselijk lichaam waar de benen samenkomen
  8. (kleding) plaats waar de pijpen van een broek samenkomen
  9. (muziek) teken in de muzieknotatie dat de verhoging van een toon met een halve stap aangeeft
  10. (biologie) achterste deel van paardachtige dieren
  11. (wiskunde) plusteken of maalteken
  12. (medisch) een van de kruisverenigingen
  13. (numismatiek) een van beide zijden van een munt
  14. folterwerktuig.
  15. (scheepvaart) bovendeel van een anker
Synoniemen
Antoniemen
Hyponiemen
   
  • handkruis
  • hengselkruis
  • hugenotenkruis
  • jeneverkruis
  • kerkenkruis
  • klaverkruis
  • krukkenkruis
  • leliekruis
  • maalkruis
  • maddox-kruis
  • meetkruis
  • moordkruis
  • officierskruis
  • oorlogskruis
  • ordekruis
  • overkruis
  • passiekruis
  • plaskruis
  • processiekruis
  • relikwiekruis
  • ridderkruis
  • tasjeskruis
  • taukruis
  • triomfkruis
  • veldkruis
  • verzetskruis
  • vliegerkruis
  • wegkruis
  • wiekenkruis
  • zoenkruis
Afgeleide begrippen
   
Verwante begrippen
Spreekwoorden
  • Elk huis(je) heeft zijn kruis(je).
  • God geeft kracht naar kruis.
  • Ieder moet zijn eigen kruis dragen.
  • Men draagt het kruis niet altijd op zijn rug.
  • Met zwijgen kruist men de duivel.
  • [5]: Onze lieve Heer van het kruis bidden.
  • Twee geloven in een huis is een groot kruis.
Uitdrukkingen en gezegden
  • [5]: iemand het (heilig) kruis (achter)nageven
iemand verwensen; hopen dat bezoek niet terugkomt
  • iemand het kruis uit de broek vragen
  • kruis of munt gooien
Vertalingen
    1. geometrisch figuur   
    4. symbool   
    5. christelijk religieus symbool afgeleid van de kruiziging van Jezus Christus   

Verwijzingen
  1. "kruis" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. kruis op website: Etymologiebank.nl

Werkwoord
vervoeging van
kruisen

kruis

  1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kruisen
    • Ik kruis. 
  2. gebiedende wijs van kruisen
    • Kruis! 
  3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kruisen
    • Kruis je? 

Gangbaarheid
  • Het woord kruis staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Meer informatie
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.