Woudfries
Het Woudfries is een van de vier grote dialecten van het Westerlauwers Fries en wordt gesproken in de Friese Wouden in het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen en als Appelskyster Frys in Appelscha in de Stellingwerven in het zuiden. In het oosten loopt het tot aan de grens met Groningen en Drenthe, tussen Surhuisterveen en Frieschepalen, want hier loopt het Woudfriese taalgebied door de provincie Groningen in de driehoek Marum-De Wilp-Opende.
Woudfries (Wâldfrysk)
| ||||
| Gesproken in | het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen, Appelscha in de Stellingwerven in het zuiden, en de driehoek Marum-De Wilp-Opende in het aangrenzende deel van de provincie Groningen | |||
| Sprekers | 157.000 in Friesland en Friestalig Groningen (schatting 2004) | |||
| Taalfamilie |
Indo-Europees - Germaans - West-Germaans - Noordwest-Germaans - Fries - Westerlauwers Fries - Woudfries | |||
| Dialecten |
onderlinge variatie minimaal | |||
| Alfabet | het Latijns alfabet | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in |
geen erkenning; het Woudfries is een dialect van het Fries | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-1 | n.v.t. | |||
| ISO 639-2 | n.v.t. | |||
| ISO 639-3 | n.v.t. | |||
| ||||
Het Woudfries is genoemd naar de streek Friese Wouden (Fries: Fryske Wâlden of gewoonweg Wâlden). Die naam verwijst niet naar het hedendaagse coulisselandschap met boomwallen, maar naar de bebossing op de zandgronden in oostelijk Westerlauwers Friesland.
Verschillen tussen Woudfries en Kleifries
De verschillen tussen het Woudfries, het Kleifries, en de andere grote Friese dialecten, zijn zo klein dat men bijna niet kan spreken van een dialect. Men zou het beter een "taalvariant" kunnen noemen. Ook al zijn er een aantal in het oog springende verschillen (althans voor Friezen) zowel op fonologisch als lexicaal gebied.
Fonologische verschillen
Het grootste verschil tussen het Woudfries en het Kleifries zijn de woorden "my", "dy", "hy", "sy", "wy" en "by", die in het Woudfries worden uitgesproken als "mi", "di", "hi", "si", "wi" en "bi" en in het Kleifries als "mij", "dij", "hij", "sij", "wij" en "bij".
Verder bestaat er een verschil in de uitspraak van de tweeklanken "ei", "ai" en "aai". In het Woudfries spreekt men die uit als "ij" resp. "ai" en "aai", maar in het Kleifries als "ôi", resp. "òi" en "ôi". Met andere woorden, in het Woudfries hoort men in de uitspraak geen verschil tussen "ei" en "ij", terwijl men in het Kleifries in de uitspraak geen verschil hoort tussen "ei" en "aai".
Andere, minder bekende klankverschillen zijn bijvoorbeeld:
| Nederlands | Woudfries | Kleifries |
|---|---|---|
| jij | dû | do |
| pruim | prûm | prom |
| duim | tûme | tomme |
| naakt | nêken | neaken |
| kraken | krêkje | kreakje |
| week (niet stevig) | wêk | weak |
| gras | gjers | gers |
| kers | kjers | kers |
| laan | loane | leane |
In het Standaardfries, dat nogal wat variatie toelaat, zijn in bijna al deze gevallen beide vormen toegestaan.
Lexicale verschillen
Tussen het Woudfries en het Kleifries komen slechts negentien lexicale verschillen voor (verschillen in de woordenschat). Voorbeelden zijn:
| Woudfries | Kleifries |
|---|---|
| saterdei | sneon |
| mychammel mychhimmel |
eamel eamelder |
| flij | flues |
| mot | sûch |
Bronnen
- Boelens, K., e.a., Twataligens - Ynlieding yn Underskate Aspekten fan de Twataligens, Leeuwarden, 1981.
- Haan, G.J. de, Frisian Grammar, Groningen, (zonder jaar).
- Jansma, K., Friesland en zijn 44 gemeenten, Leeuwarden, 1981.
| Streektalen in Nederland en Vlaanderen | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|