Amelands

Het Amelands is een Nederlands dialect dat gesproken wordt op Ameland. Het is een dialect met een overwegend Nederlandse (Hollandse) woordenschat en een grotendeels Friese grammatica. Generisch is het een vorm van Stadsfries, evenals het op Terschelling gesproken Midslands. Ofschoon de vier Amelandse dorpen ieder hun eigen spraak hebben zijn de dialecten onderling moeiteloos te verstaan. De belangrijkste verschillen bestaan tussen de tongvallen van Hollum en Ballum enerzijds en Nes en Buren anderzijds. Een opvallend verschil met het Stadsfries en Fries van de vaste wal is de begincluster sch-, niet sk-, die men vreemd genoeg overigens ook in het Terschellingse en Schiermonnikoogse Fries aantreft.

Taalgebied Amelands

Waarom juist Ameland in de achttiende eeuw verhollandst is en Terschelling niet, terwijl Ameland een vrij eiland was en Terschelling bij Holland behoorde, is niet duidelijk. Waarschijnlijk heeft de Hollandse handel een taalverandering op Ameland teweeggebracht. Ook het Stadfries dat werd gesproken door de eeuwenlang heersende adellijke familie Van Cammingha moet grote invloed hebben gehad op het Amelands. Het Bildts, een Hollands dialect, kan ook van invloed zijn geweest op het Amelands en vice versa. Eeuwenlang heeft de voorname veerpont tussen Ameland en het vasteland gevaren, van Zwarte Haan naar Ballumerbocht. Het is onbekend in hoeverre Hollandse dialecten en het Nederlands invloed hebben gehad op het Amelands. Het dialect is van alle Nederlandse waddendialecten veruit het levendigste: het wordt volgens recente studies nog door 85% van de jongeren gesproken.

Het Amelandse dialect bevat Ingveoonse invloeden en wordt gerekend tot de Friso-Frankische dialecten, net als het West-Fries, Bildts en het Stadsfries.