Vlaanderen (Franse provincie)

In 1635 intervenieerde Frankrijk in de Dertigjarige Oorlog aan de zijde van de Protestantse Unie en kwam daarmee automatisch in oorlog met het Spaanse Rijk. Tijdens deze zogenaamde Franse fase van de oorlog (1635-1639) drongen de Franse troepen tot diep in de Zuidelijke Nederlanden door. Het was de uitgesproken bedoeling het Staatse leger tegen Spanje te steunen en de Spaanse Nederlanden onder elkaar te verdelen. Toch zat er voorlopig geen gebiedswinst in, maar bij de vrede van Münster (1648) ging de Frans-Spaanse Oorlog gewoon door.

De rest van de oorlog werd voor een groot deel aan de Frans-Nederlandse grens uitgevochten en de Fransen veroverden daarbij het hele kustgebied tot Duinkerke. Deze gebiedswinst werd met de Vrede van de Pyreneeën (1659) bevestigd. Bijna de hele provincie Artesië met Atrecht en Bethune werd een Franse provincie. Ook het graafschap Boulogne, een stuk van Henegouwen, en een stuk Vlaamse kust kwamen in Franse handen, daarnaast ook de Luxemburgse grensstreek met de 'Nederlandse' steden Thionville, Montmédy en Damvillers.

Nog geen acht jaar na de Vrede van de Pyreneeën, in juni 1667, viel Frankrijk opnieuw de Zuidelijke Nederlanden aan, die deze keer door de Republiek verdedigd werden. Lodewijk XIV moest zich terugtrekken maar met de Vrede van Aken (1668) behield hij toch hele stukken grensgebied, de Nederlandstalige steden Sint-Winoksbergen, Veurne, Menen, Kortrijk en Oudenaarde, de Franstalige steden Rijsel, Armentiers, Dowaai, Doornik en Aat, en enclaves rond Binche en Charleroi.

Amper vier jaar later raakten Frankrijk en de Republiek weer betrokken in een grootschalige oorlog. Opnieuw was het de Franse bedoeling grote stukken Nederlands gebied in te palmen. De Fransen veroverden Maastricht in juni 1673 nadat zij Brabant en Vlaanderen geplunderd hadden. Na opnieuw te zijn teruggedrongen richtte de Franse aanval zich in de slotfase van deze oorlog opnieuw op de volgende lijn van de Nederlandse grensverdediging, de versterkte vestingen in het binnenland, van Kamerijk over Valencijn tot Sint-Omaars. Willem III van Oranje voerde een leger van 32.000 manschappen aan dat Sint-Omaars te hulp snelde. De Slag bij Kassel (1677) of de Slag aan de Penebeek draaide uit op een Franse overwinning. Het gevolg van deze veldslag was dat bij de Vrede van Nijmegen (1678) het sticht Kamerijk van het Heilige Roomse Rijk naar Frankrijk overgeheveld werd en dat opnieuw een groot stuk van Vlaanderen met Sint-Omaars, Kassel, Belle en Ieper Frans werd.

Nu werd met dit Frans geworden deel van Vlaanderen, met Kamerijk en met Frans-Henegouwen de Franse provincie Flandres gevormd, met als hoofdstad Rijsel.

Deze oorlog, die opnieuw om de Nederlandse grens werd uitgevochten, eindigde met het Bestand van Regensburg. De Fransen moesten Kortrijk en Diksmuide ontruimen.

Opnieuw viel Frankrijk de Nederlanden binnen. Zo werd in 1695 Brussel beschoten en grotendeels verwoest. Bij de Vrede van Rijswijk (1697) mocht Lodewijk XIV Straatsburg behouden, maar in de Nederlanden was er geen gebiedswinst. Integendeel, de Republiek kreeg het recht om in zogenaamde barrièresteden in de Zuidelijke Nederlanden militairen te legeren.

In deze grote Europese oorlog was het Frankrijk alweer in de eerste plaats om de Zuidelijke Nederlanden te doen. In 1708 veroverden de Fransen Gent en Brugge, maar in de Slag bij Oudenaarde werden zij verslagen en het Nederlandse leger bezette de Frans-Vlaamse hoofdstad Rijsel. Bij de Vrede van Utrecht (1713) moest Frankrijk een heel stuk van Vlaanderen teruggeven, maar Rijsel werd na vijf jaar Nederlandse beheersing weer ontruimd.

De grens van 1713 is, op enkele kleine correcties na, de grens gebleven tussen Franse provincie Flandre (later het Noorderdepartement) en de Nederlanden (later België).