Sixtijnse Kapel

De Sixtijnse Kapel voordat de gewelfschilderingen waren aangebracht

De Sixtijnse kapel is bekend als de locatie van pauselijke conclaven, maar is in de eerste plaats de fysieke locatie van de pauselijke hofkapel. Daar vonden de belangrijkste liturgische vieringen plaats ten behoeve van het pauselijk hof, dat ten tijde van paus Sixtus IV in de late 15de eeuw ongeveer 200 mensen omvatte, onder wie geestelijken en onderscheiden leken. De Sixtijnse kapel staat op de plaats waar voorheen de Cappella Maggiore stond.

Deze Cappella Maggiore (Grote Kapel) ontleende haar naam aan het feit dat er ook nog een andere, kleinere kapel in gebruik was bij de paus en zijn gevolg voor de dagelijkse aanbidding. Ten tijde van paus Sixtus IV was dit de kapel van paus Nicolaas V, die was gedecoreerd door Fra Angelico. De Cappella Maggiore werd als zodanig vermeld in 1368. Volgens een mededeling van Andreas van Trebizonde aan paus Sixtus IV, toen men ze wilde slopen om plaats te maken voor de huidige kapel, was de Cappella Maggiore in een ruïneuze staat met haar scheve wanden.

De huidige kapel werd ontworpen door Baccio Pontelli voor paus Sixtus IV, naar wie ze is vernoemd, en werd tussen 1473 en 1481 gebouwd onder toezicht van Giovannino Dolci. De afmetingen van de huidige kapel sluiten nauw aan bij die van het origineel. Na de voltooiing ervan werd de kapel versierd met fresco's van een aantal van de beroemdste kunstenaars van de hoog-renaissance, waaronder Botticelli, Ghirlandaio, Perugino en Michelangelo. De kapel werd opgedragen aan de Hemelvaart van de Heilige Maagd en de eerste mis werd er opgedragen op 15 augustus 1483.[1]

De Sixtijnse Kapel heeft haar functie als pauselijke hofkapel tot op heden behouden en hier vinden dan ook de belangrijkste liturgische vieringen plaats, tenzij de paus op reis is. Aan de kapel is een vast zangkoor verbonden, het Koor van de Sixtijnse kapel, waarvoor door bekende componisten veel originele muziek is geschreven. Het beroemdste stuk is Miserere van Allegri.

Sixtijnse kapel gezien vanaf de koepel van de Sint-Pietersbasiliek

De Sixtijnse Kapel werd gebouwd door Giovanni di Dolce tussen 1475 en 1483, in opdracht van paus Sixtus IV, naar wie de kapel ook genoemd werd.

De kapel heeft een rechthoekige grondvorm en is 40,23 meter lang, 20,70 meter hoog en 13,41 meter breed, overeenkomend met de tempel van Salomo, die 60 bij 30 bij 20 el mat, volgens 1 Koningen 6:2. De vloer heeft een prachtig patroon (opus alexandrium).

Het plafond bestaat uit een afgeplat tongewelf. De kapel wordt in tweeën gedeeld door een marmeren transenna. Het geheel is ontworpen door Baccio Pontelli.

Close-up van De Schepping

De muurschilderingen op de zijwanden zijn vervaardigd door Sandro Botticelli, Pietro Perugino, Domenico Ghirlandaio, Cosimo Rosselli en Luca Signorelli. Michelangelo maakte een hele reeks fresco's van profeten en sibillen, waaronder de Sibila Délfica. Op de schilderingen worden belangrijke gebeurtenissen uit de christelijke geschiedenis afgebeeld, ingedeeld in drie perioden: vóórdat Mozes de wet ontving, de tijd tussen Mozes en Christus en het tijdperk dat erop volgde.

Onder de wandfresco's zijn ruimtes voorzien voor de tien wandtapijten van de befaamde reeks Handelingen van de Apostelen. Ze is ontworpen door Rafaël en geweven door het atelier van Pieter van Edingen. Slechts bij uitzonderlijke gelegenheden worden ze op de bestemde plaatsen gehangen.

De gewelfschildering

Het plafond was oorspronkelijk azuurblauw geschilderd en met gouden sterren gedecoreerd, maar paus Julius II besloot in 1508 dat er een nieuw fresco geschilderd moest worden. Hij contracteerde Michelangelo, hoewel deze zich tot dan toe vooral met beeldhouwen bezig had gehouden. Michelangelo schilderde de fresco's tussen 1508 en 1512 voor een bedrag van 3000 dukaten.

Om het gewelf te kunnen beschilderen, had Michelangelo een steiger nodig. De architect Bramante stelde voor om er een te bouwen die kon worden opgehangen aan het gewelf, maar Michelangelo dacht dat dit gaten zou achterlaten, en bouwde daarom zijn eigen steiger. Na het wegbeitelen van het oude fresco werd een nieuwe pleisterlaag aangebracht waarop Michelangelo zijn voorstellingen schilderde. De opdracht van de paus was om de twaalf apostelen te schilderen, maar Michelangelo deed dit voorstel zelf af als "armoedig". Hoewel de kunstenaar zelf altijd beweerde dat hij daarna van de paus qua ontwerp de vrije hand kreeg "om te doen wat ik zelf wilde", vermoedt men tegenwoordig dat hij uit de kring rond de paus advies heeft gehad rond de Bijbelse invulling van het fresco.

De eerste gipslaag bleek te nat te zijn, waardoor er zich schimmel op vormde; Michelangelo's assistent Jacopo l'Indaco bedacht daarop een nieuwe samenstelling voor het gips, intonaco genaamd. Dit mengsel wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt bij het aanbrengen van fresco's. Toen Michelangelo klaar was met het gewelf, had hij meer dan 300 figuren geschilderd.

In het midden bevindt zich het bekendste onderdeel van het fresco: De Schepping, waarop te zien is hoe God Adam het leven geeft. De schilderijen zijn gebaseerd op Genesis. In de middelste rechthoek op het plafond zijn de volgende schilderijen, van de entree tot de achterwand:

1. de scheiding van donker en licht, 1:4-5
2. de schepping van de zon en de maan, 1:14:18, de schepping van de planten, 1:11-12
3. de scheiding van water en land, 1:9-10
4. de schepping van Adam, 2:7
5. de schepping van Eva, 2:21-22
6. de zondeval, 3:6-7, de verdrijving uit het paradijs, 3:22-24
7. het offer van Noach, 8:20
8. de zondvloed, 7:11-23
9. de dronkenschap van Noach, 9:20-23

Op 31 oktober 1512 werd de kapel opengesteld voor alle hoogwaardigheidsbekleders van Rome.

Het beschilderde gewelf van de Sixtijnse Kapel

De roman De hemel van de paus geschreven door Ross King heeft het beschilderen van het plafond van de Sixtijnse kapel door Michelangelo als hoofdonderwerp.

• Website van de Vaticaanse Musea over de kapel
• Interactive virtual tour
• BBC nieuwsbericht uit 1999 over de restauratie van de schilderingen
• Schilderijverslag
• Beknopte informatie over de geschiedenis en schilderijen van de Sixtijnse Kapel

Zie de categorie Sixtijnse Kapel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.