Santa Maria degli Angeli e dei Martiri

De Siciliaanse priester Antonio Lo Duca zou in de zomer van 1541 in de kerk van Santa Maria di Loreto, nabij het Forum van Trajanus, een visioen gehad hebben waarbij hij een wit licht zag opstijgen vanuit de thermen van Diocletianus. In het midden bevonden zich de zeven martelaren (Saturninus, Ciriacus, Largus , Smaragdus, Sisinnius, Traso en paus Marcellus). Antonio was ervan overtuigd dat er een kerk gebouwd moest worden, opgedragen aan de Zeven Engelen en de Zeven Martelaren in de ruïnes van de thermen. Maar Antonio kreeg hiervoor geen steun van paus Paulus III. Maar na de korte pontificaten van Marcellus II en Paulus IV, kwam paus Pius IV aan de macht, een Medici-paus. Bij hem vond Antonio Lo Duca wel de steun voor het bouwen van een nieuwe kerk. Op 27 juli 1561 gaf de nieuwe paus de opdracht voor de constructie van de Santa Maria Degli Angeli e dei Martyri. De paus gaf Michelangelo, toen al 86 jaar oud, de opdracht het tepidarium om te bouwen tot het schip van de kerk.

Na Michelangelo’s dood in 1564, en die van paus Pius IV in 1565, onderging het plan grondige wijzigingen. In 1749 werd het ontwerp van Michelangelo deels vernietigd door Luigi Vanvitelli door verbouwingen op wens van de kartuizers, die de kerk en het klooster beheerden. Echt een succes is deze verbouwing niet geworden; later is er nog heel wat aan de kerk verbouwd om de verkeerde verhoudingen die waren ontstaan na de verbouwing van Vanvitelli te verbeteren.

Michelangelo liet het originele ontwerp van het badhuis onaangetast, en plaatste de entree van de kerk aan de oostkant, zodat de enorme hal van het oorspronkelijke frigidarium het schip van de kerk vormde. Hij verhoogde wel de vloer met twee meter, zodat de ruimte vandaag twee meter lager is dan het originele ontwerp. Ook zijn de prachtige versieringen die ooit het plafond van de centrale hal sierden, helemaal verdwenen.

Bij het binnengaan van de kerk was de eerste indruk de enorme grootsheid van de kerk, die werd benadrukt door de acht enorme zuilen van roze, Afrikaanse graniet, 14 meter hoog en meer dan 1,6 meter in diameter. Acht van deze zuilen dragen nog steeds de originele architraaf, de afwerking van een zuil aan de bovenkant. De zuilen waren in de oudheid zeventien meter hoog, nu nog maar vijftien meter omdat Michelangelo de vloer twee meter heeft verhoogd.

In de rechtervleugel ligt in de vloer de Linea Clementina, een meridiaan met de tekens van de dierenriem, die paus Clemens XI heeft laten aanleggen door Francesco Bianchini in 1702. Deze lijn werd gebruikt om pasen te voorspellen en kalenders goed te zetten. De kerk werd om meerdere redenen gekozen: de kerk was zoals de meeste badhuizen naar het zuiden gericht, hierdoor komt er zolang de zon op is, altijd zonlicht op de kerk. Ook was de kerk al gestopt met zakken en had het hoge muren. Hierdoor zou de meridiaan erg precies zijn. In de kerk zelf is de meridiaan afgezet met linten.

Luigi Vanvitelli draaide de spil van de kerk 90 graden, door een kleine zijtoegang aan de zuidkant te veranderen in de hoofdtoegang, en de toevoeging van een apsis. Door Vanvitelli’s verbouwing komt men de kerk nu binnen waar ooit het caldarium lag (deze ruimte is nu helemaal verdwenen), vervolgens betreedt men de vestibule van de kerk, het oude tepidarium. Deze afgeronde, achthoekige ruimte heeft een koepel met acht cassetteringen en een oculus. Ten slotte vormt de grote hal, het frigidarium van Diocletianus’ thermen, dat nu dienstdoet als transept van de kerk. De impressie van de grootsheid van de kerk is dus drastisch verkleind, omdat het schip, dat nu het transept was geworden, wordt binnengegaan vanaf deze kleine achthoekige hal.

Daarnaast zijn er ook werken zoals "De verkondiging van Hiëronymus" door Paul Bril (rechterkant transept), "Noli me tangere" door Hendrick van den Broeck (altaarstuk achter doopvont aan de ingang van de linkerkapel) en enkele plafondschilderijen eveneens van Hendrick van den Broeck (linkerkapel voor altaar) te bewonderen.

De kerk is sinds 1565 een titelkerk. Titularissen sinds 1994 waren:

• William Henry Keeler (1994-2017)
• Anders Arborelius (2017-heden)

• 
  Entree van de Santa Maria degli Angeli
• 
  Het schip van de kerk
• 
  Linea Clementina

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Santa Maria degli Angeli (Roma) op Wikimedia Commons.