Pindakaas

Pindakaas is een voedingsmiddel gemaakt van zeer fijn gemalen pinda's. Pindakaas, in de huidige smeerbare vorm, komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten, waar het in 1893 ontwikkeld werd door John Harvey Kellogg, ten tijde van een overschot in de productie van pinda's. Pindakaas was het bijproduct van pindaolie. Het is met name populair als broodbeleg in de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Nederland en in mindere mate in Suriname (vooral een scherpere variant) en Duitsland.

Pindakaas
Pindakaas in een pot
Land Verenigde Staten
BedenkerJohn Harvey Kellogg
Hoofdingrediënt(en)Pinda's
Gangontbijt, lunch
Gegeten metBoterham
Portaal    Eten en drinken

In de Verenigde Staten moet pindakaas wettelijk ten minste 90% pinda's bevatten.[1] Het is er bovendien wettelijk verboden kunstmatige zoetmakers, kleur- en conserveringsmiddelen aan de pindakaas toe te voegen. De meeste soorten bevatten ook zout en suiker om aan de smaak van de gemiddelde consument tegemoet te komen, hoewel ook reform- en andere varianten zonder toevoegingen worden verkocht.

Naast pindakaas voor menselijke consumptie is er ook pindakaas voor vogels. Deze bevat geen toegevoegde zouten.

Naamgeving

In het Engels heet pindakaas peanut butter, letterlijk vertaald "pindaboter". Ook in veel andere talen is er sprake van een samenstelling van het woord voor "pinda" en "boter" of "crème", zoals het Franse woord beurre de cacahuètes en het Zweedse woord jordnötssmör. Alleen in het Nederlands wordt het woord "kaas" gebruikt: volgens de Nederlandse Boterwet, die beoogde concurrentievervalsing door margarinefabrikanten tegen te gaan, mag een product waarin geen zuivel verwerkt wordt niet als "boter" worden aangeprezen.

Een mogelijke verklaring voor de oorsprong van het daardoor wel toegestane "-kaas" luidt dat het een 18e-eeuwse verduitsing kan zijn geweest van een Surinaams product. Wat vaststaat is dat in een Surinaamse krant uit 1872 het woord pindakaas wordt vermeld.

Hier volgen vier punten uit de geschiedenis die wat meer duidelijkheid kunnen geven:

  • Toen "peanut butter" in 1948 in Nederland door Calvé op de markt werd gebracht, mocht dat niet onder de naam "pindaboter" gebeuren. De naam "boter" was namelijk speciaal vastgelegd voor échte roomboter, dit om verwarring met margarine te voorkomen.[2][3][4]
  • Vier jaar eerder, in 1944, ontstaat een "pindakaasbedrijf aan huis". Opgericht door de Surinaamse bakker Harry Bharos, die toen zelf in loondienst was van een bakkerij. In 1952 had hij zijn eigen echte pindakaasbedrijf in Paramaribo, en Bharos Pindakaas was beschikbaar op de Surinaamse markt in diverse soorten en smaken.[5]

Wanneer men nog verder teruggaat wordt er meer duidelijk.

  • In 1872 werd het woord pindakaas gebruikt in de uitvoerstatistieken van De West-Indiër, een Surinaamse krant. Gezien de notatie: 4 flesschen Pindakaas zal dit de smeerbare vorm zijn geweest.[6]
  • In Suriname 1783 was er in het handgeschreven Neger-Englisches Wörterbuch van C.L. Schumann al sprake van "Pinda-Käse" als vertaling van het gerecht "pinda-dokunnu", in het huidige Sranan "pindadokun". Pindadokun heeft echter wel een andere samenstelling dan de latere, smeerbare, pindakaas. Het ging om een blokvormige massa gestampte pinda's, waarvan, net als bij kaas, plakken werden afgesneden.[7]

De naam "pindakaas" danken wij dus misschien aan de 18e-eeuwse Duitse zendeling, C.L. Schumann.

Gezondheid

Pindakaas is rijk aan plantaardige vetten en eiwitten, vitamines B1, B3 (niacine), linolzuur, inositol en resveratrol. Ook is vitamine E in hoge mate vertegenwoordigd.
Pindakaas is soms verontreinigd met het zeer giftige aflatoxine, als gevolg van een schimmel die op pinda's groeit. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit keurt de geïmporteerde pinda's en treedt op als deze vanaf 2,9 microgram aflatoxine B1 per kilo bevatten. In Nederland geproduceerde pindakaas werd in het jaar 2004 door het RIVM als veilig beoordeeld. In hetzelfde onderzoek bleken geïmporteerde potten wel te veel aflatoxine te bevatten (bron RIVM, 2004).

Personen die lijden aan pinda-allergie kunnen van het eten van pindakaas allergische reacties krijgen.

Bij veel merken wordt om commerciële redenen de bij het malen van de pinda's vrijgekomen olie onttrokken en vervangen door het veel goedkopere "gedeeltelijk gehard vet" of "gedeeltelijk gehydrogeneerde plantaardige olie" (transvet), zoals palmolie. Hieraan kleven echter wel gezondheidsrisico's.[8] De pindaolie wordt daarna los verkocht onder de naam arachideolie.

Toevoegingen aan de pindakaas zijn veelal: zout en (riet)suiker of dextrose. Ook zijn er soorten, waar grovere stukjes pinda zijn verwerkt.

Toepassingen

Pindakaas wordt meestal op brood gegeten, soms in combinatie met ander beleg. Pindakaas kan ook de basis vormen voor satésaus (pindasaus). De pindakaas wordt daartoe gemengd met melk, sambal, sojasaus, zout, suiker en eventueel ui of andere kruiden. Al roerend wordt de saus opgewarmd tot hij net niet kookt. Een andere toepassing van pindakaas is in pindasoep.

In de Verenigde Staten en Canada is de 'nationale sandwich' een dubbele boterham met pindakaas en gelei (peanut butter and jelly; de laatste is in praktijk vaak jam). Pindakaas wordt daar ook veelvuldig gebruikt als vulling in bonbons of andere snoepjes. Een andere populaire variant is de 'Peanut butter, banana and bacon sandwich', ook wel de Elvis sandwich genoemd omdat het favoriete broodbeleg was van Elvis Presley.

Ten slotte is pindakaas ook een goed lokmiddel om ratten te vangen. In mei 2016 werd een rattenplaag in een wijk in Nijmegen succesvol bestreden met pindakaas als lokaas in de vallen.[9]

Verpakking

Pindakaas wordt meestal in transparante, glazen potten verkocht, maar soms ook in tubes.

Trivia
Zoek pindakaas op in het WikiWoordenboek.
Zie de categorie pindakaas van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.