Voedsel
Voedsel of spijs is voornamelijk organisch materiaal: materiaal, afkomstig van andere organismen, waaruit heterotrofe organismen hun voedingsstoffen betrekken. Het gaat daarbij met name om weefsel, in vaste (algen, plankton, twijgen, bladeren, gras, vlees), of vloeibare vorm (bloed). Bijen en vlinders voeden zich vooral met nectar, en ander vloeibaar niet-cellulair organisch materiaal. Pasgeboren zoogdieren worden gevoed met moedermelk.
Heterotrofen en autotrofen
Door verwerking van het ingenomen voedsel, namelijk stofwisseling binnen het ontvangende organisme, bij dieren voorafgegaan door spijsvertering, verkrijgen dieren en heterotrofe micro-organismen de stoffen die ze nodig hebben voor de opwekking van energie, voor hun groei en voor het onderhoud van hun eigen cellen/weefsels. Organismen die hun voedingsstoffen betrekken van andere organismen worden heterotroof (Grieks voor 'anders-voedend') genoemd'.
Organismen, zoals planten en algen, die in staat zijn organische verbindingen uit anorganisch materiaal aan te maken worden autotroof (Grieks voor 'zelfvoedend') genoemd. Zij produceren hun eigen organische stoffen (koolhydraten, eiwitten) via fotosynthese. Autotrofen staan aan het begin van iedere voedselketen: ze vormen, direct of indirect, het voedsel voor de heterotrofen. In de ecologie noemt men de autotrofen producenten, heterotrofen zijn in een ecosysteem de consumenten en de reducenten.
Reducenten
Reducenten zijn micro-organismen die dood organisch materiaal als voedsel gebruiken. Ze worden, anders dan producenten en consumenten, niet tot de voedselketen gerekend. Door biologische afbraak van dood organisch materiaal door reducenten, komen mineralen weer beschikbaar als voedingsstoffen voor planten. Reducenten zijn daarmee een belangrijke schakel in de voedingsstoffenkringloop.
Dier/mens en voeding
Welke materialen, hetzij van plantaardige, hetzij van dierlijk afkomst, het dierlijk organisme (inclusief de mens) al dan niet tot voedsel kunnen dienen is in de loop der tijden gebleken. Door schade en schande is vastgesteld wat giftig is voor het organisme. De verschillende soorten dieren hebben in de loop van hun evolutie het vermogen ontwikkeld te kunnen vaststellen wat ze wel of niet kunnen eten. Bij de mens is de kennis hierover mondeling en later ook schriftelijk overgeleverd.
Menselijke voeding
Voedingsvoorschriften zijn terug te vinden in vele religies, maar niet in het boeddhisme. Dat maakt, dat voedingsleer een van de oudste vormen van menselijke kennis is. Menselijke voedselbereiding heeft een hele ontwikkeling doorgemaakt. Eerst at de mens het voedsel voornamelijk rauw, maar al snel werd het de gewoonte het eten te bereiden. Door koken, braden, fermentatie, werd het eten niet alleen smakelijker, maar ook beter verteerbaar.
Voedingspatronen
In de westerse wereld is het voedsel sinds de jaren 1950 erg veranderd. Dankzij de levensmiddelentechnologie en nieuwe bereidingswijzen veranderde en verbeterde ons voedsel. Moderne conserveringstechnieken maakten het mogelijk voedsel lang te bewaren.
In de jaren zestig kwam er een reactie op de industriële massaproductie van voedsel. Sommigen gingen zich toeleggen op de ecologische landbouw, waarvan de producten werden verkocht als "biologisch" of als (op de antroposofische voedingsleer gebaseerd) "biologisch-dynamisch". Uit onvrede met de bio-industrie werden sommigen vegetariër of veganist.
Tegenwoordig wordt de voeding van de westerse mens ingedeeld in een aantal categorieën:
- groente en fruit
- brood, graanproducten, aardappelen, rijst, deegwaren en peulvruchten
- zuivel, vleeswaren, vis, ei en vleesvervangers
- vetten en olie
- dranken
- snoep, koek(jes), gebak en snacks.
Daarnaast worden er in de handel voedingssupplementen aangeboden.
Hulpmiddelen voorlichting Nederland en België
De Schijf van Vijf is een hulpmiddel dat in Nederland wordt gebruikt in de voorlichting over goede en gezonde voeding, gericht op het grote publiek. Het idee is dat uit elk van de vijf groepen van voedingsmiddelen iedere dag een keuze wordt gemaakt, en die keuzen in de maaltijd van die dag te verwerken. In Vlaanderen is de voedingsdriehoek gebruikelijker. In deze driehoek staan de voedingsstoffen aangegeven die een mens nodig heeft. Naast de driehoek is ook een rode cirkel afgebeeld, met daarin de producten die een mens beter kan mijden.
Medisch
Zo nodig kan voedsel worden toegediend als sondevoeding of via een infuus.
