Moldavië (land)

In 2017 telt Moldavië ongeveer 3.356.800 inwoners[6] . Daarvan wonen ruim 1.379.600 mensen in een stad en 1.977.200 mensen in dorpen op het platteland. Dat maakt Moldavië een van de minst geürbaniseerde landen in Europa: slechts 41 procent van de bevolking woont in steden.

De bevolking van Moldavië daalt al vanaf de val van het communisme in de jaren '90. Emigratie van jongvolwassenen naar het buitenland is de voornaamste oorzaak voor de bevolkingsafname. De bevolking is met meer dan een miljoen afgenomen in de periode 1990-2017 (dat is gelijk aan een kwart van de totale bevolking).

Jaar	1967	1972	1977	1982	1987	1992	1997	2002	2007	2012	2017
Moldavië (totaal)	3.424.000	3.672.900	3.895.200	4.076.800	4.274.900	4.359.100	4.320.000	3.627.200	3.432.800	3.412.600	3.356.800

Etnolinguïstisch kaart van 2004

Het overgrote deel van de Moldavische bevolking is Roemeens, ook al beschouwen de meesten zichzelf als Moldaviër. Dit heeft hoofdzakelijk politieke redenen. De Moldavische etniciteit kwam pas na de scheiding van de rest van Moldavië in zwang. De inwoners van Roemeens-Moldavië worden wel als Roemenen beschouwd.

Er zijn ook Oekraïners en Russen in het oosten. In het zuidwesten wonen de Gagaoezen, een christelijk Turks volk, en Bulgaren.

Hieronder de gecombineerde gegevens van de Moldavische[7] en Transnistrische census (incl. Bender/Tighina) van 2004. De cijfers van Moldaviërs en Roemenen zijn bij elkaar opgeteld. De keuze of iemand Moldaviër of Roemeen aankruist heeft namelijk hoofdzakelijk een politieke reden.

Het grootste deel van de bevolking is Roemeens-orthodox of Russisch-orthodox (98%). Daarnaast zijn er ook katholieken, baptisten en joden.

Moldavië ligt tussen de Latijnse en Slavische culturen gesitueerd, en heeft zodoende enkele nationale helden van de buurlanden overgenomen.

Stefanus III van Moldavië was een vijftiende-eeuwse legerleider. Hij slaagde er tijdens zijn regeerperiode in Moldavië te behoeden voor buitenlandse overheersing en verwierf met name een grote reputatie als bestrijder van het Ottomaanse Rijk. Hij stichtte in Moldavië een groot aantal kerken en kloosters. Hij wordt beschouwd als een van de grootste iconen uit de Moldavische geschiedenis. Een standbeeld ter ere van hem is te vinden in hartje Chisinau.

De vorst Dimitrie Cantemir was een van de belangrijkste Moldavische figuren uit de 18e eeuw. Cantemir schreef in zijn Descriptio Moldaviae (Berlijn, 1714) de eerste geografische, etnografische en economische beschrijving van het land.

De romanticus Mihai Eminescu (geboren als Mihail Eminovici) was waarschijnlijk de beroemdste en meest invloedrijke poëet in de Roemeense taal.

O-Zone was een Moldavische boyband. De groep bestond uit de drie vrienden Dan Bălan, Radu Alexei Sârbu en Arsenie Todiraș en werd in 1998 opgericht. Ze verhuisden in 2002 naar buurland Roemenië, waar ze in datzelfde jaar hun eerste single uitbrachten met de titel Numai Tu. In 2003 scoorde O-Zone in Roemenië een hit met Dragostea din tei van hun tweede album DiscOzone, en een jaar later ook in andere Europese landen.

Moldavië is een republiek met een parlementair stelsel. De uitvoerende macht is in handen van de president die door het parlement wordt gekozen voor een termijn van vier jaar (herkiesbaar). De wetgevende macht is in handen van het eenkamerparlement, dat om die vier jaar door middel van algemeen kiesrecht wordt gekozen. De kiesleeftijd is 18 jaar. De premier staat aan het hoofd van het kabinet.

• President (staatshoofd): Igor Dodon, sinds 2016
• Premier (regeringsleider): Ion Chicu, sinds 2019
• Bestuurlijke indeling: vijftig districten
• parlement:
• Moldavië kent algemeen stemrecht sinds 1993

In 2001 kwam Vladimir Voronin van de pro-Russische Moldavische Communistische Partij aan de macht. Toen buurland Roemenië zich in 2007 bij de Europese Unie aansloot, werden de Roemeense ambassades in Moldavië overspoeld; 800.000 Roemenen[8].

Na de verkiezingen van juli 2009 kwam een coalitie van prowesterse partijen aan de macht, die Moldavië dichter bij de Europese Unie wil brengen.

De coalitie bleek niet in staat de vereiste meerderheid voor verkiezing van een president te krijgen. Een referendum met de vraag de presidentsverkiezing via directe verkiezingen te laten plaatsvinden mislukte. Daarop ontbond het Constitutioneel hof het parlement. De daaropvolgende verkiezingen in november 2010 leidden tot tweede termijn voor de pro Europese coalitie als regeringspartij[9].

De coalitie was in 2011 niet erg effectief bij implementatie van aangenomen wetten op het gebied van juridische organisatie, antidiscriminatie en decentralisatie. Corruptie bleef op hetzelfde hoge niveau als gevolg van diverse grote schandalen rond financiële instituten en schimmige juridische benoemingen waar politieke partijen bij betrokken waren. Er werd een begin gemaakt met onderhandelingen met de Europese Unie betreffende visumvrij reizen voor Moldaviërs binnen de Unie[10].

In 2012 kon uiteindelijk een nieuwe president worden gekozen nadat leden van de communistische partij hun stemmen hadden toegezegd. Gedurende 2011 en 2012 kon meer aandacht worden gelegd op afstemming met de EU. Visa onderhandelingen kwamen in een volgende fase en een onderhandelingen over een nieuw handelsakkoord (DCFTA) met de EU werd gestart. Politieke invloed op lokaal bestuur en het juridisch systeem bleef echter hoog. De media konden hierover relatief vrij bericht doen.[11].

In 2013 verslechterde de verhouding met Moskou als gevolg van het tekenen van het handelsverdrag met de EU en de visumvrije toegang tot de EU. Een handelsembargo, extra invoerbelastingen en tegenhouden van internationale onderhandelingen over de positie van Transnistrië waren het gevolg. Een zeer grote bankfraude met een schade van 1 miljard dollar ofwel 1/8 van het Bruto nationaal product kwam aan het licht[12]. Deze en andere problemen, zoals een fraude bij het nationale vliegveld, maakten duidelijk dat de anticorruptie maatregelen al dan niet met opzet weinig effect sorteerden[13].

Spanningen in de coalitie met name tussen de oligarchen Vlad Filat van de liberaal democratische PLDM en Vladimir Plahotniuc van de democratische partij PDM leidden gedurende 2014 tot verdere stagnatie in noodzakelijke hervormingen. Partijpolitieke en persoonlijke belangen begonnen een steeds grotere rol te spelen.[14].

Een corruptieschandaal zorgde ervoor dat het kabinet van Valeriu Streleț in 2016 ten val kwam [15]. 3 maanden daarna volgde Pavel Filip van de democratische partij PDM hem op. Als gevolg van hevige protesten van onder andere het burgerplatform "waardigheid en waarheid" kon de onpopulaire voorzitter van de PDM, Plahotniuc, zelf geen premier worden. Om met name financiële support van het westen veilig te stellen moesten de hervormingen vervolgens snel worden opgepakt. De politieke wil tot uitvoering verhinderde echter implementatie van deze hervormingen. Als gevolg van een uitspraak van het Constitutioneel hof konden in 2016 voor het eerst sinds 2000 weer directe presidentsverkiezingen plaatsvinden in twee ronden. Na een harde campagne won de pro-Russische Igor Dodon [16] met 52,11% van Maia Sandu van de politieke partijen PAS (partij voor actie en solidariteit) en PPDA (platform waardigheid en waarheid)[17]. De uitslag weerspiegelde de afschuw van de bevolking over de miljarden fraude en het verloren vertrouwen in de politiek, met name de op het westen gerichte partijen.

In mei 2017 viel de coalitie van de regerende PDM en liberale partij PL uit elkaar. Hierna verstevigde de PDM haar greep op de regering door vrijwel alle ministersposten te bezetten. President Igor Dodon ging verder met toenadering tot Rusland. Wetswijzigingen ten behoeve van eigen politiek gewin vonden plaats. Onder andere door het aannemen van een wet ter vervanging van het kiessysteem van evenredige vertegenwoordiging door een gemixt systeem waarbij bestaande partijen werden bevoordeeld[18]. Politisering van de media nam weer toe. Intimidatie op lokaal niveau van bestuurders die niet behoorden tot de PMD nam ook toe. Een Europese subsidie van 100 miljoen euro werd als gevolg hiervan opgeschort.[19].

Bij de parlementsverkiezingen van 2019 eindigden de Socialistische partij PSRM, de alliantie ACUM (PAS - partij voor actie en solidariteit en PPDA - platform waardigheid en waarheid) en PDM op de eerste drie plaatsen met respectievelijk 18, 14 en 13 zetels. Na 3 maanden werd een regering bestaande uit een meerderheidsalliantie van pro-Europese ACUM en de Russisch georiënteerde PSRM gevormd [20]. Doel van deze vreemde alliantie was om in ieder geval het oligarchisch bewind van Plahotniuc te doorbreken.

Direct na de beëdiging van het nieuwe kabinet ontstond een politieke impasse omdat de afspraken volgens het constitutioneel hof buiten de gestelde termijn van drie maanden zouden zijn gemaakt. De president weigerde echter het nieuwe kabinet te ontbinden. Dat was reden voor het grondwettelijk hof om de president te schorsen. De nieuwe interim president Filip Pavel riep direct nieuwe parlementsverkiezingen uit in september[21]. 7 dagen lang had Moldavie twee regeringen en twee presidenten. Onder zware diplomatieke druk van zowel Europa, Rusland en de Verenigde Staten stapte de PDM regering op. Plahotniuc zelf vluchtte naar het buitenland[22]. Kort daarna herriep het zelfs door de Europese Commissie van Venetië[23] zwaar bekritiseerde constitutionele hof haar beslissing om de nieuwe regering onwettig te verklaren. Vervolgens stapten eerst de voorzitter en daarna alle leden van het constitutionele hof op[24].

Na vijf maanden viel deze regering al weer en werd deze vervangen door een regering bestaande uit grotendeels Socialistische Partij.[25]

Tussen 2009 en maart 2012 kon het parlement geen overeenstemming bereiken over wie president moest worden. In die periode waren er drie interim-presidenten. Omdat uiteindelijk drie dissidente communistische parlementsleden akkoord gingen met de presidentskandidaat van de coalitie, werd eind maart 2012 de onafhankelijke politicus Nicolae Timofti president.

De in Transnistrië (ook: Transdnjestrië) wonende Russen en Oekraïners leven sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in december 1991 in onmin met het centrale gezag. In 1991 werd de Moldavische Republiek Transnistrië uitgeroepen die overigens niet wordt erkend door de internationale gemeenschap. De problemen tussen de Moldaviërs en de Transnistriërs liepen in 1992 uit op een burgeroorlog. De Transnistriërs werden gesteund door het veertiende leger van het voormalige Sovjetleger dat gelegerd is in Transnistrië. Na bemiddeling van het GOS kwam het tot een vredesverdrag waarin werd bepaald dat, mocht Moldavië zich aansluiten bij Roemenië, de Transnistriërs de onafhankelijkheid mogen uitroepen.