Gagaoezië

Gagaoezië (Gagaoezisch: Gagauziya of Gagauz-Yeri; Roemeens/Moldavisch: Găgăuzia; Russisch: Гагаузия, Gagaoezija) is een autonome regio in het zuiden van Moldavië. De regio is bewoond door de Gagaoezen, een Turks volk in Zuidoost-Europa. De regio heeft de autonome status sinds 1994. De hoofdstad van Gagaoezië is Comrat. In 1990 was er een burgeroorlog tegen de republiek Moldavië.

Gagauz Yeri
Gagaoezië
(Details) (Details)
Geografie
HoofdstadComrat (Komrat)
Oppervlakte1848,46[1] km²
% water0.5
Coördinaten46°18'59,00"NB, 28°39'59,00"OL
Bevolking
Inwoners (2012)161.200[2] (87 /km²)
ReligieOosters-orthodox
TalenGagaoezisch
Roemeens
Russisch
Politiek
PresidentIrina Vlah
Overig
VolksliedGagauziya Milli Marșı
TijdzoneUTC +2
Feestdag23 december

Bestuurlijk is Gagaoezië een bestuurlijke eenheid (unitate administrativ-teritorială) van Moldavië.

Geografie

Gagaoezië ligt in het zuiden van Moldavië en heeft een oppervlakte van 1832 km². Het is geen aaneengesloten gebied maar bestaat uit:

  • het kerngebied rond de hoofdstad Comrat
  • het gebied rond de stad Vulcănești
  • de exclave Copceac
  • de exclave Carbolia

Bevolking

Gagaoezië telde 161.200[2] inwoners (per 1 januari 2012). Hiervan was 82,5% Gagaoez. De belangrijkste minderheden zijn Bulgaren, Russen, Moldaviërs en Oekraïners. Ongeveer 15 % leeft in de hoofdstad en 60% leeft op het platteland.

De meesten onder hen zijn orthodox, voornamelijk onder de Moldavisch-orthodoxe kerk, een autonome orthodoxe kerk die onder het Patriarchaat van Moskou valt.

De Gagaoezen spreken hoofdzakelijk Gagaoezisch, een Turkse taal. Het is de officiële taal, maar ook het Russisch en het Moldavisch gelden als officiële talen.

Etymologie

De naam Gagaouz is een Turkse naam die oorspronkelijk een verbastering is van "Gök-Oğuz" wat "Hemel-Oguz" of "Blauwe-Oguz" betekent. Oguz (ook wel Oghuz gespeld) refereert aan de Turkmeense stammen die ooit vanuit Centraal-Azië richting het westen zijn getrokken en zich o.a. in Anatolië zijn gaan vestigen.

Geschiedenis

In de 11e eeuw kwamen Turkse stammen vanuit de Altai zich over de Zwarte Zee in de Balkan vestigen. In de 12e eeuw stichtten de Gagaoezen een eigen land met Balik Bey aan het hoofd. In 1417 kwam de Balkan onder Osmaanse heerschappij en vanaf 1484 ook Bessarabië, waaronder Gagaoezië. Door de demografische druk van de Bulgaren, trokken de Gagaoeziërs rond 1750 naar Rusland en in de periode 1769-1791 meer richting Donau. In de periode 1801-1820 trokken ze uiteindelijk weer naar Bessarabië. In 1906 riepen ze daar de Republiek Comrat uit, die het evenwel slechts 15 dagen uithield.

Bij het einde van de Tweede Wereldoorlog werd de Moldavische Socialistische Sovjetrepubliek gesticht, waarin ook 80% van de Gagaoeziërs woonden. De anderen leefden in Bulgarije en Oekraïne. Naar het voorbeeld van Transnistrië werd op 19 augustus 1990 de Gagaoezische Socialistische Republiek uitgeroepen en tegen de wil van de Moldavische autoriteiten werden er parlementsverkiezingen gehouden. Als motivering werd het verzet tegen de "roemeniseringspolitiek" ingeroepen. Deze "staat" werd niet erkend. De eerste parlementsvoorzitter werd Stepan Topal die ook als eerste minister van 1991-1994 optrad.

Na het gewapend conflict in Transnistrië met talrijke doden, werd ook hier voor een gelijkaardig scenario gevreesd. Een uitbraak van geweld kon tijdig voorkomen worden en op 23 december 1994 stemde de Moldavische regering in met de eisen voor een territoriale autonomie. Zo werd het "Autonoom territoriaal gebied Gagaoezië" (Moldavisch: Unitate teritorială autonomă Găgăuzia, of kort: UTA Găgăuzia) binnen de Moldavische Republiek een feit.

Politiek

De autonomie van Gagaoezië is in de Moldavische grondwet verankerd, met het recht op een eigen regering, eigen onderwijs en de erkenning van het Gagaoezisch als officiële taal. Indien Moldavië zijn onafhankelijkheid zou verliezen wordt Gagaoezië automatisch een zelfstandige staat.

De wetgevende macht is het parlement, Halk Topluşu genoemd. Sinds 1998 is er een democratische grondwet, waarin onder andere bepaald wordt dat het gebied geregeerd wordt door een om de vier jaar rechtstreeks gekozen eerste minister.

Gagaoezië heeft een eigen politiemacht, die onder het ministerie van Binnenlandse zaken valt.

Eerste ministers (Bashkan)
  • 1996–1999 Georgi Tabunscik
  • 1999–2002 Dimitry Kroytor
  • 2002–2003 Georgi Tabunscik
  • 2003-2006 Mihail Kendigelen
  • 2006-2015 Mihail Formuzal
  • 2015- Irina Vlah

Administratieve indeling

De 26 gemeenten[3], incl. deelgemeenten (localitățile), van Gagaoezië:

  • Avdarma
  • Amk
  • Baurci
  • Beșalma
  • Beșghioz
  • Bugeac
  • Carbalia
  • Cazaclia
  • Ceadîr-Lunga, met de titel orașul (stad)
  • Chioselia Rusă
  • Chiriet-Lunga
  • Chirsova
  • Cioc-Maidan
  • Cișmichioi
  • Comrat, met de titel municipiul (grote stad)
  • Congaz
  • Congazcicul de Sus, incl. Congazcicul de Jos en Dudulești
  • Copceac
  • Cotovscoe
  • Dezghingea
  • Etulia, incl. Etulia Nouă en Etulia, loc.st.cf
  • Ferapontievca
  • Gaidar
  • Joltai
  • Svetlîi, incl. Alexeevca
  • Tomai
  • Vulcănești, met de titel orașul (stad), incl. Vulcănești, loc.st.cf.

Zie de categorie Gagauzia van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.