Erik Hazelhoff Roelfzema

Siebren Erik Hazelhoff Roelfzema (Soerabaja, Java, 3 april 1917 – Honokaa, Hawaï, 26 september 2007), ook wel bekend onder zijn bijnaam Soldaat van Oranje, was een Nederlandse verzetsstrijder, oorlogspiloot, radiomedewerker en schrijver.

Erik Hazelhoff Roelfzema
Hazelhoff Roelfzema (rechts) met Peter Tazelaar en Rie Stokvis tijdens het bezoek van Wilhelmina en Juliana aan Breda op 2 mei 1945.
BijnaamSoldaat van Oranje
Geboren3 april 1917
Soerabaja
Overleden26 september 2007
Honokaa (Hawaï)
RustplaatsVoor hen die vielen, Wassenaar
Land/zijde Nederland
OnderdeelRoyal Air Force
Rang
Reserve-Kapitein-Vlieger
Adjudant van Koningin Wilhelmina
Slagen/oorlogenTweede Wereldoorlog
Onderscheidingen Militaire Willems-Orde
Portaal    Tweede Wereldoorlog

Voor de oorlog

Roelfzema werd geboren in het toenmalige Nederlands-Indië als lid van het Nederland's Patriciaatsgeslacht Hazelhoff Roelfzema. Zijn ouders waren Siebren Erik Hazelhoff Roelfzema (1890-1962) en Cornelia Vreede (1893-1982). In de jaren dertig vestigde het gezin zich eerst te Den Haag en later in Wassenaar. Hij werd lid van HVV, de Haagsche Voetbal Vereniging.

Rapenburg 56, Leiden

Hij studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden, woonde op Rapenburg 56 (Koninklijke Huize 'Welgelegen') en was lid van het Leidsch Studenten Corps 'Virtus Concordia Fides'. Tijdens zijn groentijd werd hij gewond door een soepterrine die Ernst de Jonge, toenmalig preses van het corps, vanuit de verte naar de groep studenten had gegooid. In het groenentoneel speelde hij een travestierol.[1]

In 1938, zijn eerste studiejaar,[1] reisde hij als zwerver door de Verenigde Staten. Hij beschreef zijn belevenissen in het boek Rendez-vous in San Francisco, In 1939 versloeg hij de Finse Winteroorlog, het boek hierover verscheen in 1941 onder de titel Het smeulende vuur. In 1939 stond hij niet ingeschreven bij de universiteit.[2]

De oorlogsjaren

Studietijd en vertrek naar Engeland

Na de rede en de daarop volgende arrestatie van prof. Cleveringa (decaan van de Rechtenfaculteit) en de weer daarop volgende 48-uursstaking van studenten, werd de universiteit eind november 1940 door de Duitsers voor studenten gesloten.[3] In februari 1941 schreef hij in zijn eentje het zogeheten Leids manifest, waarin de Leidse studenten zich tegen de bezetter keerden.[4][5] Hij liet dit op eigen kosten drukken, waarna het, met elf helpers, in de nacht van 14 op 15 februari overal in Leiden aangeplakt werd.[6] Het bestuur van de universiteit verzocht de studenten op 24 februari 1941 geen verder verzet te plegen.[7][8] Roelfzema zegde op 6 maart schriftelijk toe in principe geen verzet meer te plegen buiten de universiteit om.[8] Hij zat in april 1941 een week gevangen in het Oranjehotel te Scheveningen, dook onder in Amsterdam, deed op 10 juni van dat jaar zijn doctoraalexamen, monsterde aan op het Zwitserse vrachtschip St-Cergue en vertrok drie weken later vanuit Schiedam als Engelandvaarder naar het Verenigd Koninkrijk.

Activiteiten vanuit Engeland

Op basis van een oorspronkelijk plan van mede-Engelandvaarder Bob van der Stok[9] leverde hij samen met Chris Krediet en Peter Tazelaar zendapparatuur voor het verzet af op de Nederlandse kust.[10] Ook haalde hij personen vanuit bezet Nederland op die in Engeland gewenst waren. Ze voeren dan met een motor gun boat van de Royal Navy tot dicht onder de kust en met een roeiboot het laatste stuk naar het strand. Door de branding mislukten enkele missies.

In 1942 begon hij aan de pilotenopleiding bij de Royal Air Force (RAF). Omdat hij brildragend was, zou hij zijn afgekeurd maar door met de keuringen te smokkelen rolde hij er door. Bij het heimelijk flatteren van zijn gezichtsvermogen had hij wellicht onbedoeld Harry S. Truman als illuster voorbeeld. Na twee jaar kwam hij bij het 139e squadron van de RAF, waar hij 72 Pathfinder-missies op Duitsland vloog in een Mosquito.[11]

Na de oorlog
Roelfzema (links) in 1945, als adjudant van koningin Wilhelmina

Nederland

In 1947 zou Roelfzema mogelijk betrokken zijn geweest bij het plan voor een poging om een staatsgreep te plegen en om een moordaanslag op PvdA-leider Koos Vorrink te beramen. Bij dit plan zou ook oud-premier Pieter Gerbrandy zijn betrokken, die na het slagen van de staatsgreep opnieuw premier had moeten worden.[12]

Amerika

Nadien emigreerde Roelfzema naar de Verenigde Staten. Hij probeerde in Hollywood carrière te maken, eerst als acteur en vervolgens als scenarioschrijver, maar zonder succes. Vanaf 1951 werkte hij voor de NBC Television en in 1955 werd hij programmaleider bij Radio Free Europe, een Amerikaanse propagandazender, gevestigd in München. Joseph Schreieder, tijdens de oorlog chef van de Sicherheitsdienst in Nederland, was daar één van zijn collega's.

Zuidoost-Azië
Roelfzema in 1951 op Schiphol, met Molukse vrouwen

Na de oorlog was hij als voorvechter van de vrije Republiek der Zuid-Molukken(RMS) betrokken bij een geheime missie voor de Molukse zaak. Roelfzema werd door een andere RMS-sympathisant, admiraal Helfrich (in de Tweede Wereldoorlog Bevelhebber der Zeestrijdkrachten), benaderd om contact te krijgen met het verzet op de Molukken en dit te voorzien van wapens. In de Filipijnen wist hij een klein watervliegtuig te bemachtigen, maar de piloot maakte zich uit de voeten, waardoor Roelfzema genoodzaakt was het vliegtuig zelf te besturen. Vanuit de Filipijnen vloog hij met een vliegkaart naar Ambon. De actie mislukte en Indonesië probeerde hem het land uit te zetten. Dit avontuur zorgde voor veel publiciteit, die hij vervolgens gebruikte om in Nederland de Molukse zaak te bepleiten.[13]

Handschrift van Roelfzema

Hawaï

Sinds 1973 woonde Roelfzema in Hawaï, eerst op Maui en later op het eiland Hawaï.

Soldaat van Oranje

Onder deze naam werd Roelfzema vooral bekend. In 1968 was hij weer gaan schrijven en schreef over zijn belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog het boek Het hol van de ratelslang, dat in 1970 verscheen.[14] Een jaar later werd het boek opnieuw uitgebracht onder de titel Soldaat van Oranje. In 1977 verfilmde Paul Verhoeven het boek onder dezelfde titel, met Rutger Hauer in de hoofdrol. In 1979 is de bewerking van de film tot 4 delen onder de titel Voor Koningin en Vaderland op televisie te zien. Ook is het boek tot musical bewerkt; deze wordt sinds 2010 gespeeld in de Theater hangar op voormalig Vliegkamp Valkenburg bij Katwijk (ZH).

Met de hoofdrolspeler van Soldaat van Oranje, Rutger Hauer zou Erik Hazelhoff Roelfzema na de verfilming van zijn boek, een hechte vriendschap ontwikkelen [15].

Onderscheidingen
Batons van Erik Hazelhof Roelfzema

Nederlandse

Buitenlandse
Plaquette in Scheveningen

In Scheveningen is een deel van het strand ten zuiden van de pier het 'Soldaat van Oranjestrand' genoemd. Op de balustrade is een plaquette geplaatst, die door Hazelhoff Roelfzema in 2003 is onthuld. De tekst luidt:

SOLDAAT VAN ORANJESTRAND
Op dit strand werden in de winter van 1941-1942 landingen uitgevoerd door de Engelandvaarders Erik Hazelhoff Roelfzema, Chris Krediet en Peter Tazelaar. Doel van de landingen was een betrouwbaar contact tot stand te brengen tussen de Nederlandse regering in Londen en het verzet in bezet Nederland.
Ongeveer 1800 Engelandvaarders ontsnapten in de Tweede Wereldoorlog langs verschillende routes naar Engeland om mee te werken aan de bevrijding van ons land. Zij werden in Engeland gastvrij ontvangen door koningin Wilhelmina, de moeder der Engelandvaarders, die hen als schakel met bezet Nederland zag.
In de loop van de oorlog benoemde zij Krediet, Tazelaar en Hazelhoff Roelfzema, die later bekend werd als de Soldaat van Oranje, tot haar persoonlijke adjudanten.

Connecties met de koninklijke familie

Aan het eind van de oorlog was hij adjudant van koningin Wilhelmina; in die functie was hij aanwezig bij de terugkeer van de vorstin in Nederland, op 13 maart 1945 in het Zeeuwse Eede. Ook was hij bij de terugkeer van koningin Wilhelmina en prinses Juliana op vliegbasis Gilze-Rijen op 2 mei 1945,[20] de intocht van de koningin in Den Haag op 6 juli 1945[21] en de terugkeer van de prinsesjes op vliegveld Teuge op 2 augustus 1945.[22] Na de oorlog bood Wilhelmina hem een staffunctie aan, maar daar voelde hij niet voor.

Roelfzema was een persoonlijke vriend van prins Bernhard. Op 31 maart 1971 nam deze het boek 'Soldaat van Oranje' officieel in ontvangst[23] en met koningin Juliana en hun dochters Beatrix en Margriet met echtgenoten was hij aanwezig bij de première van de film in Tuschinski op 21 september 1977.[24]

Bij de inhuldiging van koningin Beatrix op 30 april 1980 was hij een van de twee 'koningen der wapenen'.[25] Als oudste van de twee mocht hij met luide stem roepen dat de koningin ingehuldigd was.

Hij was getuige bij het kerkelijk huwelijk van de derde zoon van prinses Margriet, prins Pieter-Christiaan en Anita van Eijk, op 27 augustus 2005.[26]

Twee jaar na zijn dood was prinses Irene bereid om beschermvrouwe van de Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs te worden.[27]

Persoonlijk

Hij was van 1945 tot 1965 getrouwd met Margaret Cooper, uit dit eerste huwelijk werd zijn zoon geboren, E.H. Roelfzema jr..

In 1965 trouwde hij met de binnenhuisarchitecte Karin Steensma. Met haar woonde hij in Ahualoha bij Honokaa, op het eiland Hawaï. In 2006 onderging hij daar een hartoperatie en overleed daar later, in zijn eigen huis, op negentigjarige leeftijd. Een deel van zijn as is overgebracht naar het monument 'Voor hen die vielen', aan de Schouwweg in Wassenaar, waar deze as begraven is bij een eik, gelegen achter het monument met een grijszwarte grafsteen met daarop de inscriptie ´Vrij Onverveerd´.

graf Erik Hazelhoff Roelfzema

Hobby

Roelfzema was betrokken bij het Racing Team Holland (RTH). In 1958 ontmoetten Roelfzema en Ben van Marken elkaar in New York. Ze ontmoetten elkaar weer in 1962, toen Roelfzema's zoon Erik had besloten coureur te worden. Samen richtten ze in februari 1963 een stichting op om Nederlandse coureurs te ondersteunen. Hierbij waren ook Ben Pon (toen al importeur van Porsche en Volkswagen), Rob Slotemaker, Fred van der Vlugt, Henk van Zalinge, Maarten van Wamelen, Wim Blankevoort, Hans Hugenholtz en Jan Apetz aanwezig.

Vernoemingen
Erik Hazelhoff Roelfzema-tunnel in Wassenaar

Twee jaar na zijn overlijden richt "een gezelschap van mensen die op enigerlei wijze verbonden zijn met de Soldaat van Oranje" de Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs[28] op om het gedachtegoed van Erik Hazelhoff Roelfzema in stand te houden. Een literaire prijs met twee categorieën:

Erik Hazelhoff Biografieprijs

Voor de beste ingestuurde Nederlandstalige biografie die in twee voorafgaande jaren bij een Nederlandse of Vlaamse uitgeverij verschenen is (€ 15.000). Doel: het bevorderen van het lezen van biografisch werk en het vergroten van de belangstelling voor biografieën bij een breed publiek. Vanaf 2018 wordt deze literaire prijs door de Stichting Nederlandse Biografieprijs voortgezet onder de naam de Nederlandse Biografieprijs.

Erik Hazelhoff Jong Talentprijs

Eerst werd deze 'Aanmoedigingsprijs' genoemd. Doel: jonge, getalenteerde academische schrijvers stimuleren om naast de 'gewone' carrière ook het schrijverschap te ambiëren. Voor de beste ingestuurde Nederlands- of Engelstalige masterscriptie geschreven aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit (€ 5.000 en een auteurscontract voor publicatie van de scriptie in geredigeerde vorm).

  • 2016 Jeroen van den Biggelaar voor Moderne architectuur van korte duur. Vier cases van vroeg gesloopte bouwwerken uit de jaren zeventig.) Masterscriptie Universiteit Utrecht. (juryvoorzitter: prof. dr. Mary Kemperink)[29]
  • 2014 Wiebe de Graaf voor Taco Kuiper (1894-1945) ‘Ik ben zelf aansprakelijk voor mijn dood. Masterscriptie Rijksuniversiteit Groningen. (juryvoorzitter: Dr. Jo Tollebeek)[30]
  • 2012 Boyd van Dijk voor Leven in de schaduw van een kamp. Konzentrationslager Herzogenbusch in Vught, 1942-1944. Masterscriptie Universiteit van Amsterdam, 2010. (Juryvoorzitter: prof. dr. Lisa Kuitert)[31][32]
  • 2010 Esther Zwinkels voor Het Overakker-complot. Verzetsgroepen in confrontatie met de Japanse bezetter op Sumatra tijdens de Tweede Wereldoorlog. Masterscriptie Universiteit Leiden. 2009. (Juryvoorzitter: prof. dr. Lisa Kuitert).[33][34]

Zijn weduwe Karin Hazelhoff Roelfzema-Steensma is lid van het Comité van aanbeveling.

Literatuur
  • Vries, Edwin de, Tom Harriman & Pamela Phillips Oland (bewerkers) (2010). Soldaat van Oranje : de musical ; gebaseerd op de roman van Erik Hazelhoff Roelfzema / teksten programmaboek: Robert Haagsma e.a.; script: Edwin de Vries; muziek: Tom Harriman; liedteksten: Pamela Phillips Oland; Ned. liedteksten, uit het Engels: Frans van Deursen; regie: Theu Boermans. 5e herz. dr. Unieboek Het Spectrum, Houten, 2013. 92 p.
  • Sanders, Charles (2008). Ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog : bijzondere ooggetuigenissen van Nederlanders die de oorlog hebben meegemaakt / red.: Paul Rijpkema. House of Knowledge, Schelluinen, 2008. 234 p. ISBN 978-9085105336. Met DVD met het laatste interview met Erik Hazellhoff Roelfzema, op Hawaï.
  • Hazelhoff Roelfzema Jr., Erik (2007). Vijf en een halve slag : de relatie tussen vader en zoon / voorw.: Erik Hazelhoff Roelfzema sr., vert. uit het Engels: Liesbeth Steur. Kosmos, Utrecht. 251 p. ISBN 978-90-215-1409-3. Oorspr. titel: Five and a half turns. 2007. Familieherinneringen en familiefoto’s.
  • Steur, Patricia (2005). Selected portraits / comp. by Anthon Beeke e.a.; texts Erik Hazelhoff Roelfzema e.a.; transl. Erik Hazelhoff Roelfzema e.a. P.S. Items, Harderwijk. 131 p. ISBN 90-77204-19-9.
  • Hazelhoff Roelfzema, Erik (2000). Het leven van de Soldaat van Oranje : de autobiografie van Erik Hazelhoff Roelfzema / voorw.: Irene van Lippe-Biesterfeld. 10e dr. Spectrum, Houten, 2010. 447 p., 16 p.pl. ISBN 978-90-491-0428-3 en ISBN 978-90-274-2784-7. Oorspr. Ned. titel, en herzien, van: Op jacht naar het leven : de autobiografie van de Soldaat van Oranje. 467 p. , 42 p. foto’s. 2000. ISBN 90-274-6862-1. Ook versch. in het Engels: In pursuit of life / forew. by Len Deighton. Sutton, Stroud, 2003. X, 396 p., 16 p.ill. ISBN 0-7509-3281-3.
  • (1999). In gesprek met... Erik Hazelhoff Roelfzema. In: Aanspraak: Pensioen & Uitkeringsraad: informatie-magazine, jrg.3(1999)nr.2(juni),p. 4-7.
  • Hazelhoff Roelfzema, Erik (1991). In de Molukse harten leeft de droom van de RMS standvastig voort : na Oost-Europa moeten ook de Molukken nog vrij. In: NRC-handelsblad, 12-12-1991, p. 8.
  • Hazelhoff Roelfzema, Erik (1973). De verre tamboer : soldaat van Oranje zwaait af. 2e dr. Forum boekerij/Zuid-Hollandsche Uitgeversmaatschappij, Baarn, 1976. 192 p. ISBN 90-235-0339-2. Oorspr. uitg.: 1973. ISBN 90-235-8078-8.
  • Hazelhoff Roelfzema, Erik (1971). Soldaat van Oranje / voorwoord: prins Bernhard (1911-2004). 10e dr. Het Spectrum, Houten, 2010. 291 p. ISBN 978-90-491-0430-6. Gedeeltelijk herschreven en aangevulde uitgave van: Soldaat van Oranje : '40-'45. Stok, 's-Gravenhage :, 1971. ISBN 90-235-0415-1, ISBN 90-235-0362-7, ISBN 90-235-8050-8. Oorspr. titel (beknoptere versie): Het hol van de ratelslang. De Geïllustreerde Pers, Amsterdam, 1970. (Variant; 4).
  • (1962). Brief van Em. Querido's Uitgeverij, Amsterdam, aan S.E. Hazelhoff Roelfzema. Aanw.: Nederlands Letterkundig Museum, Den Haag.
  • Hazelhoff Roelfzema, Erik (1941). Het smeulende vuur / met een inl. naar documentatie van Carl B. Eklund. Sijthoff, Leiden. 181 p., 30 p.pl. Met 86 illustraties in koperdiepdruk.
  • Hazelhoff Roelfzema, S.E. (1941). Brief van 6 maart 1941 aan Mr. P.J. Idenburg, secretaris van het College van Curatoren van de Universiteit van Leiden.
  • Hazelhoff Roelfzema, Erik (1939). Rendez-vous in San Francisco / tek. Afred Mazure. Herdr. Zuid-hollandsche Uitgevers Maatschappij, Den Haag, 1971. 292 p. ISBN 90-235-8059-1. Oorspr. uitg.: met tek. van D.A. Sierag en Co-op 2 (band en omslag). Sijthoff, Leiden, 1971. 273 p.
Zie de categorie Erik Hazelhoff Roelfzema van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.