Theater Tuschinski

Het theater werd in opdracht van Abraham Tuschinski gebouwd en werd op 28 oktober 1921 geopend. Het gebouw is een ontwerp van de architect Hijman Louis de Jong. Theater Tuschinski werd gebouwd in enkele verschillende stijlen, waaronder Amsterdamse School, jugendstil en art deco. De kosten voor de bouw bedroegen ongeveer vier miljoen gulden.

De rijk gedecoreerde gevel in de opvallende, geheel eigen bouwstijl is geheel bekleed met geglazuurde tegels en keramische sculpturen, her en der verfraaid met smeedijzeren decoraties en lampen van de hand van Barend Jordens. De oosters aandoende architectuur van de voorgevel had met zijn markante torens een adverterende functie: het was bedoeld om het publiek binnen te leiden in een illusoire wereld, waar het weelderige interieur diende als passende omgeving voor de aanstonds onder begeleiding van filmorgel en theaterorkest getoonde filmbeelden en variéténummers.

Niet alleen op bouwkundig en decoratief gebied werd het theater heel bijzonder. Ook de elektrotechnische installatie was zijn tijd vooruit en met het revolutionaire verwarmings- en ventilatiesysteem werd op alle plekken in het theater de temperatuur gelijk gehouden.

Bij het ontwerpen is de projectiecabine in de grote zaal vergeten. In eerste instantie werd er van achter het scherm geprojecteerd. Sinds januari 1922 is er een projectiecabine helemaal bovenin op de derde verdieping. De projectie vindt hierdoor plaats onder een extreem schuine hoek, waardoor een vertekend beeld ontstaat (keystone ofwel trapeziumeffect) dat aan de bovenkant ook niet helemaal scherp is (er wordt scherpgesteld op de ondertitels). Ondanks het maskeren met de zwarte doeken (waardoor een deel van het beeld verloren gaat) zijn de schuine zijkanten van het beeld regelmatig zichtbaar.

In de Tweede Wereldoorlog werd het Tuschinski Theater door Duitsers bezet nadat een onbekende een Nederlandse en Britse vlag op de gevel had gehangen op 31 augustus 1940, vanwege de verjaardag van koningin Wilhelmina. De naam Tuschinski werd op 1 november 1940 van de gevel gehaald en vervangen door "Tivoli", en er werden enkel nog Duitse producties getoond. Directeur Abraham Tuschinski werd in 1942 in Auschwitz vergast. Na de bevrijding werd op 29 juli 1945 de naam Tuschinski Theater weer op de gevel gezet.

In de periode 1998-2002 vond een restauratie plaats, eerst van het exterieur, daarna van het interieur. Uitgangspunt van deze restauratie was het filmtheater zoals dat door Abraham Tuschinski gebouwd was.

De bioscoop bestaat uit twee gedeeltes die met elkaar verbonden zijn. De hoofdingang bevindt zich op Reguliersbreestraat 26-28, in dit oorspronkelijke gedeelte bevinden zich drie zalen:

• Zaal 1 - "Grote zaal" - 735 stoelen, verdeeld over drie verdiepingen. Het 1e en 2e balkon zijn niet voor alle voorstellingen in gebruik.
• Zaal 2 - boven - 191 stoelen
• Zaal 3 - achterin - 130 stoelen

Op Reguliersbreestraat 34 bevindt zich een tweede ingang. In dit gedeelte, dat oorspronkelijk werd aangeduid als Pathé Arthouse (de voormalige Nöggerath-bioscoop), bevinden zich drie zalen:

• Zaal 4 - beneden - 135 stoelen
• Zaal 5 - boven - 105 stoelen
• Zaal 6 - boven - 135 stoelen

• 
  Ingang van Theater Tuschinski in 1951
• 
  Foyer (hier zonder Tensabarrier; normaal is alleen het uiterst linkse deel van de trap toegankelijk)
• 
  Foyer van de hoofdzaal

Over het algemeen draaien er de zogenaamde "kaskrakers" (films die veel publiek trekken). Als er een film in première gaat in Nederland wordt vaak de grote zaal daarvoor gebruikt en wordt de rode loper uitgerold. Het Wurlitzer theaterorgel onder het toneel in de grote zaal is in 2011 gerestaureerd door de Nederlandse Orgel Federatie, die in ruil voor het onderhoud jaarlijks een aantal orgelconcerten geeft. In oktober 2012 werd het geluidssysteem vernieuwd en in 2014 de stoelen.

In de kleinere zalen draaien zowel PAC-films (Pathé Alternative Cinema) als ook de gewone middle of the road-films. Tuschinski wordt ook geregeld gebruikt voor (bedrijfs)evenementen, congressen en documentaire- en filmfestivals, zoals IDFA.

Het naastgelegen Pathé de Munt heeft dertien zalen. In totaal hebben de negentien zalen 3850 stoelen. Beide bioscopen zijn samen met Pathé Arena in Amsterdam-Zuidoost verantwoordelijk voor zo'n 10% van de totale bioscoopomzet van Nederland.

• Architectuur en stedebouw in Amsterdam 1850-1940. M.M. Bakker en F.M. van de Poll. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1992
• Theater Tuschinski, restauratie van een droom
• Tuschinski, droom, legende en werkelijkheid : de geschiedenis van het theater. Jesse Goossens, 2002.
• De Amsterdamse bioscopen in het verleden en heden. Theo Bakker.

• Officiële website
• Tuschinski op amsterdam.nl
• Tuschinski op locaties.nl, Foto's en omschrijvingen
• bioscoopgeschiedenis.com
• www.70mm.nl
• EYE

Zie de categorie Tuschinski Theater van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.