De Lier

Wanneer De Lier voor het eerst bewoond werd, is niet precies te zeggen. Wel blijkt uit bodemvondsten uit de omgeving, dat het gebied al ver voor de Romeinse tijd bewoond werd. Dit, terwijl het gebied moerassig was en op weinig plekken bewoonbaar. Het gebied kon zich in de loop van tijd ontwikkelen door de aanleg van eenvoudige dijkjes. Hierdoor werd het mogelijk om graan te verbouwen.

De Lee wordt voor het eerst genoemd in een brief van keizer Otto III als het riviertje Liora. Melis Stoke beschrijft in een van zijn werken het watertje Lihora. Het bestaan van de plaats De Lier valt al op te maken uit een brief van 17 november 1006. De bisschop van Utrecht beschrijft hierin dat kerken (waaronder die van De Lier) geld moeten schenken aan het te bouwen klooster te Hohorst. Dit bracht financiële problemen met zich mee die de parochianen uiteindelijk niet konden nakomen. Hierdoor is het, op dat moment houten, kerkgebouw gesloten en in verval geraakt.

Het dorp De Lier werd uitbundiger genoemd in 1201, in een oorkonde van de graaf van Holland.

Lierse Dom

Door het sluiten van de oude kerk was de Lierse bevolking aangewezen op de moederkerk te Maasland. De verre afstand en gevaarlijke, slechte wegen tijdens slecht winterweer maakte het geregeld onmogelijk hun godsdienstplicht te vervullen. Daarnaast zorgde de bevolkingsgroei in de 11e en 12e eeuw samen met de overname van de moederkerk door de Duitse Orde, dat het voorname geslacht Uyterliere aanleiding kreeg te vragen of zij een eigen parochie mochten stichten aan rivier de Lee. Uit een besluit van de bisschop van Utrecht in juli 1245 blijkt dat de familie Uyterliere en de andere parochianen het recht verkregen om zelf te begraven en te dopen met een daarvoor gebouwde kapel. Alle diensten mochten dus vanaf nu in De Lier worden gegeven, behalve de belangrijke jaarlijkse vieringen die nog steeds in Maasland moesten worden gevolgd. De gebouwde kapel blijkt uit onderzoek nog steeds een gedeelte te zijn van dezelfde kerk die tegenwoordig wordt gebruikt door de Nederlands Hervormde gemeente. Hieruit kan worden opgemaakt dat de toenmalige gemeente over een zekere welvaart beschikte aangezien het gebouw veel te groot wordt geacht voor de kleine gemeente. De kerk zelf was een behoorlijk gebouw met de hedendaags zware vierkante toren. Het hoofdaltaar en de kleinere altaren werden bediend door een pastoor en 2 kapelaans. De kerk zelf werd gewijd aan St. Joris met een St. Jorisgilde. Er stond een groot houten ruiterstandbeeld met zilveren harnas in de kerk waar genezende krachten aan toe werd geschreven en waar pelgrims van heinde en ver op af kwamen. Daarnaast werd vanaf de kerk jaarlijks een processie gehouden, met het beeld van St. Joris, naar de Waterslootse Poort in Delft.

De status van het dorp was een ambacht. Dit betekent dat er een baljuw en schout aan het hoofd van de gemeente stonden. Deze waren beide ook belast met de rechtspraak van het dorp. Daarnaast bestond het bestuur uit negen mannen van adel (welgeboren mannen), 7 zetters en 7 schepenen jaarlijks verkozen door de ambachtsheer.

Het dorp heeft in de 16e eeuw niet actief meegedaan aan de Beeldenstorm, maar de geloofsstrijd tussen rooms-katholieken en protestanten deed zich ook in De Lier voor. De Lierse parochie dacht aanvankelijk handig de reformatie te overleven. In die tijd dat overal de katholieke kerken werden bestormd door calvinisten, verklaarde de Lierse pastoor Arent Dircksz. Vos dat hij nu een protestantse predikant was geworden. Hij kon echter niet lang dienstdoen als predikant. Toen rond 1572 de Spaanse hertog van Alva op gezag van de Spaanse koning in Holland het gezag kwam herstellen, werd de Lierse predikant in het gevang geplaatst. Na drie jaar opgesloten te zijn geweest, werd de pastoor/predikant alsnog ter dood gebracht. De Spanjaarden hadden voor hem een katholieke opvolger benoemd, maar deze was ook geen lang leven beschoren. Toen de Geuzen twee jaar later in het gebied de overhand kregen, gingen zij even hardhandig te keer om het calvinistische geloof aan de Lierse parochie op te dringen. De katholieke opvolger werd door de Geuzen vermoord. In deze roerige tijd brandde ook de kerk en toren af, aangestoken door rondtrekkende geuzen.[2]

Zicht over De Lee in 1904

Doordat het landbouwgebied te drassig werd voor het verbouwen van graan, gingen de boeren over op de vlasteelt. Tot ver in de 19e eeuw werd er in De Lier vlas verbouwd. Toen de vlasteelt nog handenwerk was, werd er aardig mee verdiend. Dit hield op met de komst van machines en de vlasteelt verdween daardoor compleet. Hierdoor ging men over op de tuinbouw en met name op de teelt van aardappelen en spruiten. Later gingen de tuinders over op het telen van groente en fruit onder glas. Eerst nog onder platglas, later in kassen. In het begin van de twintigste eeuw beleefde de Westlandse druif zo zijn glorietijd.

Vanaf het jaar 1891 werd op de woensdag en zaterdagavond vanaf zeven uur de groente en fruit verkocht in het plaatselijke café, waar de producten werden uitgestald op het biljart. Later verrezen er in de buurtschap Westerlee de eerste loodsen en kreeg de Veiling Westerlee gestalte. Die is later uitgegroeid tot een complex van 30 hectare. In 1997 is deze veiling met andere groenteveilingen gefuseerd. Deze werken momenteel onder de naam The Greenery.

Op 28 augustus 1939 werd in Nederland - en dus ook in De Lier - de algemene mobilisatie afgekondigd, waardoor veel mannen en jongens een oproep kregen om zich binnen 24 uur te melden bij café De Gouden Leeuw.[3] Bussen brachten de mannen naar hun bestemming. Op 10 mei 1940 begon de oorlog en op verschillende plaatsen in Nederland, zoals de Grebbelinie, Moerdijkbrug en Dordrecht leverden soldaten uit De Lier strijd.

Tijdens de bezetting kregen sommige bewoners te maken met de inkwartiering van Duitse militairen, andere moesten goederen als eieren en melk verkopen aan de Duitsers of voor hen aardappelen schillen. Zo waren er Duitse soldaten ingekwartierd in een boerderij aan de Noordlierweg en in de pastorie van de Lierse Dom en ook de Hervormde school werd gevorderd.[4]

De Nederlandse Arbeidsdienst trok in de Gereformeerde school en later ook in de Rooms-katholieke school waardoor de kinderen geen onderwijs meer kregen. Leden van de arbeidsdienst moesten onder meer dijken graven om de Groeneveldse polder vanaf de Kerklaan tot aan 't Woudt, zodat dit land onder water gezet kon worden, zodat er geen Engelse vliegtuigen konden landen. Ook moesten er palen geslagen worden in de weilanden tussen de provinciale weg en de Burgerdijkseweg en de weilanden tussen de Hoogweg en de Hoefweg met hetzelfde doel.[5]

De jaren dertig waren voor de tuinbouw ook in de Lier slechte jaren geweest met een sterk teruggelopen export, lage opbrengsten en veel producten die werden doorgedraaid. Tuinders konden in die tijd moeilijk overleven en de lonen van werknemers waren laag. Met de komst van de Duitsers brak er voor de economie even betere tijden aan.[6] De helft van de aangevoerde producten mochten niet meer worden geveild maar werden direct voor een vaste prijs geëxporteerd naar Duitsland. De voedselvoorziening werd gezien als een prioriteit, wat voordelen met zich meebracht.[6]

Toen het voedseltekort erger werd probeerden veel tuinders zo veel mogelijk achter te houden voor zichzelf, familie of vrienden of voor de stroom van voedselzoekers uit de stad. Veel tuinders en boeren hielpen deze mensen gratis of tegen een kleine vergoeding, maar er waren ook mensen die rijk werden door de zwarte handel. Na de bevrijding werd dit weer rechtgezet door de boekhouding van 1940 met die van 1945 te vergelijken. Het verschil was oorlogswinst waar 95% belasting over betaald moest worden.[7]

Vanaf 20 december 1944 werden er steeds vaker razzia’s gehouden[8] , waarbij veel arbeidskrachten werden opgepakt om in Duitsland of ergens in Nederland voor de Duitsers te werken. Hierdoor ontstond een tekort aan arbeidskrachten waardoor de tuinbouw bijna stil kwam te liggen.

Op 5 mei was de bevrijding in Nederland een feit. In de nacht van 5 op 6 mei marcheerden de Duitsers richting Delft.[9] Mensen die hadden samengewerkt met de Duitsers werden op 7 mei opgepakt door de Binnenlandse Strijdkrachten en ondergebracht in het graanpakhuis achter Van der Horst aan de Hoofdstraat. Meisjes en vrouwen, waarvan een aantal van buiten De Lier, die met Duitse soldaten omgang hadden gehad (moffenmeiden) werden kaalgeschoren om hun schande duidelijk zichtbaar te maken.[10]

De Canadezen kwamen op dinsdag 8 mei vanuit Delft met hun tanks en jeeps, waarbij de inwoners langs de weg juichten en de bevrijders begroetten.[11]

In 1954 kwam er een militair barakkenkamp buiten de bebouwde kom van De Lier met de naam Schefferkamp, vernoemd naar een vaandrig vliegwaarnemer die gesneuveld was tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Na 40 jaar, in 1994 werd het kamp gesloten en werden de houten barakken gesloopt waarna er wooncontainers werden geplaatst en het tot 2003 een nieuwe functie kreeg als asielzoekerscentrum.

In het jaar 2001 deed de behoefte aan bestuurlijke schaalvergroting zich voelen. In opdracht van de zeven Westlandse gemeenten deed een onderzoeksbureau onderzoek naar meerdere scenario's. De conclusie was dat het verstandig was dat de zeven gemeenten zouden samen gaan. Vervolgens werden er volksraadplegingen gehouden in alle zeven dorpen om de mening van de burgers te peilen. In De Lier was er keuze uit drie opties: 1. Voor samengaan De Lier, Maasland, Schipluiden (31,2%) 2. Voor een grote gemeente Westland (60%) 3. Voor samengaan De Lier, 's Gravenzande, Monster, Naaldwijk, Wateringen en samenvoeging Schipluiden en Maasland (8,7%). De opkomst was 47%. Op 1 januari 2004 was de fusie een feit en werd De Lier onderdeel van de gemeente Westland.

Met de fusie waren ook grondgebiedswijzigingen gemoeid. Gebieden zoals het recreatiegebied het Kraaienest werden bij Midden-Delfland gevoegd en gebieden in de Oude Campspolder kwamen bij de nieuwe gemeente Westland.