Lucas Cranach de Oude

Lucas Cranach werd in Kronach geboren als zoon van de schilder Hans Maler. Hij noemde zich pas later naar zijn geboorteplaats, die destijds Cranach luidde. Zijn kinderen droegen ook deze naam. Hij werd als schilder opgeleid door zijn vader. Verder is over zijn opleiding niets bekend, net zomin als over zijn artistieke activiteiten vóór zijn verhuizing naar Wenen.

In elk geval vanaf 1502 verbleef hij namelijk in Wenen, tot 1504. Hier kwam hij in contact met humanisten aan de universiteit - contacten die de basis moeten zijn geweest voor zijn eigen humanistische gedachtegoed. Pas vanaf deze periode zijn er kunstwerken van Cranach bekend. Tegen het einde van zijn verblijf in Wenen begon hij zijn werk te signeren als "Lucas Cranach" (Lucas uit Cranach). In 1505 ging hij naar Wittenberg om hofschilder te worden van Friedrich de Wijze van Saksen.

Per 6 januari 1508 verkreeg Cranach van zijn opdrachtgever het recht een familiewapen te voeren met een gevleugelde slang. Vermoedelijk in 1512 trouwde hij met Barbara Brengebier († 25 december 1540), die een dochter was van Jobst Brengebier, de burgemeester van Gotha.

Zij hadden samen de volgende kinderen:

• Hans Cranach (ca. 1512-1537; op een reis naar Italië overleden)
• Barbara (getrouwd met Christian Brück)
• Ursela (eerste huwelijk op 3 mei 1537, tweede huwelijk in 1544 met Georg Dasch)
• Anna († 30 juni 1577, getrouwd met Caspar Pfreund)
• Lucas Cranach de Jongere (1515-1586)

Hij zat tussen 1519 en 1545 in de gemeenteraad van Wittenberg en werd er burgemeester rond 1543/1545.

De aanstelling tot hofschilder behield Cranach tot aan zijn dood. Daarnaast had hij ook verschillende andere opdrachtgevers. In het atelier dat Cranach in Wittenberg had waren zijn zoons en verschillende andere medewerkers werkzaam, en de productie ervan was groot. Niet alleen maakte Cranach schilderijen, houtsneden en kopergravures, maar ook ontwerpen voor gebruiksvoorwerpen. Per 6 december 1520 mocht hij zich apotheker noemen en was hij in die tijd de enige apotheker in de stad. Hij dreef handel in waardevolle goederen zoals kruiden, suiker, zoetwaren, wijn en gekleurde bijenwas. Daarnaast had hij een drukkerij en een papierhandel.

In Wittenberg sloot hij vriendschap met Philipp Melanchthon en Maarten Luther. Voor Luther was hij samen met zijn echtgenote op 13 juni 1525 getuige bij diens huwelijk met Katharina von Bora.

In 1550 volgde hij zijn opdrachtgever hertog Johan Frederik de Grootmoedige die in Augsburg in gevangenschap zat. Ook volgde hij Johan Frederik naar Innsbruck. In 1552 mochten beiden vertrekken naar de nieuwe Saksische residentie Weimar. Op 16 oktober 1553 stierf Lucas Cranach daar op eenentachtigjarige leeftijd. Hij werd in Weimar begraven op het Jacobskerkhof. Zijn oudste zoon Hans was al overleden; zijn tweede zoon Lucas nam het atelier over.

Cranach heeft veel portretten geschilderd, maar ook religieuze en mythologische werken. Zeer bekend is het portret van zijn vriend Maarten Luther uit 1529.

Het schilderij De drie gratiën werd in december 2009 aangekocht door het Louvre in Parijs.[1]

• 
  Anna Cuspinian, c.1502
• 
  Dr. Cuspinian, 1503
• 
  Hl. Familie, 1509
• 
  Christoph Scheurl, 1509
• 
  Jezus en Johannes de doper als kinderen
• 
  Salomé, 1510
• 
  Madonna, 1520
• 
  Katharina von Bora, 1526
• 
  Katharina von Bora, 1529
• 
  Judith met hoofd van Holofernes, 1530
• 
  De drie gratiën, 1530
• 
  Judith 1530
• 
  Johann Carion, 1530
• 
  Sibylle von Kleve, c.1531
• 
  Justitia, 1537
• 
  Maarten Luther, 1543
• 
  Madonna met kind, c.1545
• 
  Vlucht naar Egypte, 1504
• 
  Albrecht von Brandenburg
• 
  Rudolf Agricola
• 
  De oude liefhebber
• 
  De zilveren eeuw
• 
  De gouden eeuw
• 
  Portret van Maarten Luther, 1526, The Phoebus Foundation

Het verhaal gaat dat Lucas Cranach op een reis door Vlaanderen het drieluik van Het Laatste Oordeel van Hiëronymus Bosch zag en er zo van onder de indruk was, dat hij er een kopie van maakte – volgens Friedländer mogelijk niet later dan 1508.[3] Deze kopie bevindt zich tegenwoordig in de Gemäldegalerie in Berlijn.

Het Laatste Oordeel van Lucas Cranach

• Peter Moser, Lucas Cranach. Sein Leben, seine Welt und seine Bilder, Bamberg, 2004, ISBN 3-933469-14-7
• Lexikon der Renaissance, Leipzig, 1989, ISBN 3-323-00268-7.
• Heinrich Kühne, Jutta Strehle, Lucas Cranach der Ältere in Wittenberg, 1993, ISBN 3-9803358-4-4
• Claus Grimm, e.a. Lucas Cranach. Ein Maler-Unternehmer aus Franken, Augsburg, 1994, ISBN 3-927233-33-1
• Richard Muther, Lucas Cranach, (audiobook) 2006, ISBN 3-8341-0175-3

• (en) Cranach Digital Archive (cda)
• (de) Sächsische Biografie

Zie de categorie Lucas Cranach der Ältere van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.