Alexander Willem Frederik Idenburg

Idenburg bekleedde de functie van gouverneur-generaal van 1909 tot 1916. Zijn bewind, zowel in Indië als in Suriname, kenmerkte zich door bevordering van de economische ontwikkeling en hulp aan de verarmde inlandse bevolking, evenals door maatregelen tot verhoging der welvaart van deze bevolking. Hij viel ook op door zijn zondagsregeling voor ambtenaren en zijn ontmoediging van de zondagse pasar (markt). Belangrijker nog was zijn opvallende houding ten aanzien van massabewegingen als de Sarekat Islam, Muhhamediyah en de Indische Partij. De eerste twee stond hij toe, ondanks protesten in de Europese pers en het Nederlandse parlement. Idenburg zag de opkomst van deze bewegingen als vrucht van de ethische politiek. De Nederlandse regering moest volgens hem deze uitingen van zelfbwustzijn en emancipatie juist toejuichen. Hij bewonderde de islam om de geloofskracht, veel meer inlanders bekeerden zich tot de islam dan tot het christendom. Tegelijkertijd hekelde hij de religie omdat deze diametraal stond tegenover zijn persoonlijke christelijke overtuiging. Idenburg stond aanvankelijk een politiek van associatie voor waarbij de inlanders middels westers onderwijs toegroeiden naar moderniteit, welvaart en beschaving, maar tevens hun eigen cultuur konden behouden. Dit gold ook voor de islam. De islam (beleden door circa 40 miljoen onderdanen) kon wat Idenburg betrof in geen enkel geval verenigd worden met de fundamenten van westers onderwijs en de westerse democratie. Desalniettemin kon Idenburg goed opschieten met de islamitische elite in Indië die stelde dat er binnen de islam gezocht moest worden naar mogelijkheden voor overbrugging van de verschillen in religieuze cultuur. Idenburg had goed contact met Christiaan Snouck Hurgronje en volgde grotendeels de lijn van deze Leidse hoogleraar die zich tot de islam bekeerd had. Dat betekende: scheiding tussen de islam als persoonlijke religie en de islam als politieke doctrine. Dit laatste moest worden bestreden. Een voorbeeld van dit laatste was het panislamisme. Dit was eind negentiende eeuw uitgeroepen door de Turkse kalief, Abdülhamit II. Deze stelde dat alle moslims ter wereld zich politiek moesten verenigen en moesten streven naar omverwerping van het westerse gezag. In 1914 kwam hier nog bij dat de kalief de jihad uitriep als middel om de moslims in de westerse koloniën op te zetten tegen de overheden waarmee Turkije en Duitsland op dat moment in oorlog waren. Er bestond grote angst bij veel politici in Nederland en ambtenaren in Indië ten aanzien van radicale uitingen van de islam. Idenburg besloot tot een eenmalig verbod van de jaarlijkse hadj naar Mekka om te voorkomen dat de Indische moslims daar in aanraking kwamen met de ideologie van het panislamisme en de jihad gedachte. In de jaren twintig veranderde Idenburgs houding ten aanzien van de associatie-gedachte. De Westerse cultuur was niet te verenigen met Oosterse culturen. De vraag was hoe binnen het Westerse Nederlandse koninkrijk dan toch ook Oosterse culturen konden leven. Idenburg pleitte daarop voor een model van culturele synthese, uitgewerkt in het belangrijke werk Bestuur en Beleid van A.D.A. de Kat Angelino in 1929. Idenburg was een kalm bestuurder, man van behoedzame koers en een realpolitiker, iemand die de verhoudingen goed in kaart bracht alvorens hij een probleem aanpakte. Hiervan waren dit verbod en de verbanning van het bestuur van de anarchistisch-nationalistische Indische Partij voorbeelden. Idenburg was in staat de verhoudingen goed te houden, hetgeen ook door de islamitische gemeenschap werd gewaardeerd. Keer op keer slaagde hij er in vriend en vijand aan zich te binden. Het was een van de redenen dat hij in de smaak viel bij het staatshoofd, koningin Wilhelmina.

In 1918 werd hij voor de derde keer minister, ditmaal in het Kabinet-Ruijs de Beerenbrouck tot Minister van Koloniën werd benoemd; hij moest echter, in 1919, om gezondheidsredenen, de portefeuille neerleggen. Een jaar later werd Idenburg door de Provinciale Staten van Zuid-Holland benoemd tot lid van de Eerste Kamer, waarin hij vijf jaar zitting had en voorzitter was van de Anti-Revolutionaire fractie. In 1924 werd hij benoemd tot lid van de Raad van State. Met het bekleden van het ambt van Staatsraad trad Idenburg uit de actieve politiek. Een jaar eerder, ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubileum van koningin Wilhelmina, werd hij benoemd tot Minister van Staat. Idenburg bemiddelde bij diverse conflicten, onder meer tussen Abraham Kuyper en Theodorus Heemskerk. Hij was bevriend met Colijn en Kuyper en werd door beide als opvolger van partijleider Kuyper gezien. Idenburg zelf hield dat echter af, onder andere vanwege zijn gezondheid.