Vliegenbos
Het W.H. Vliegenbos ligt in Amsterdam-Noord, tussen de Meeuwenlaan, Nieuwendammerdijk, Nieuwendammerkade en de Zamenhofstraat. Het is het oudste stadsbos van de gemeente Amsterdam.
Vliegenbos
| ||||
 | ||||
Iepen in het Vliegenbos. | ||||
| Type | Stadsbos | |||
| Locatie | Amsterdam-Noord | |||
| Coördinaten | 52° 23′ NB, 4° 56′ OL | |||
| Oppervlakte | 20 hectare | |||
| Opening | 1912-1918 | |||
| Beheerder | Stichting Vrienden van het Vliegenbos | |||
| Detailkaart | ||||
  | ||||
| ||||
Bos
Het is een iepenrijk loofbos, misschien wel het grootste in West-Europa, want door de iepziekte zijn deze bossen zeldzaam geworden. Naast de iep komen ook esdoorn, zwarte els en es veel voor. Bijna alle bomen dateren van na de Tweede Wereldoorlog, want vanwege brandstofschaarste heeft toen grootschalige houtkap plaatsgevonden. Het huidig begroeiing bestaat wel voor een deel uit nieuwe uitlopers van omgezaagde bomen.
Onder de bomen groeien in het voorjaar speenkruid en maarts viooltje en wat later fluitekruid en zomerklokje. Er komen bijzondere vogelsoorten voor zoals ijsvogel, boomvalk en groene specht. Voorheen was het gebied rijk aan kikkers, padden en salamanders maar door een wijziging in het waterbeheer rond 1990 is de amfibieënpopulatie sterk teruggelopen. Het Vliegenbos wordt zo natuurlijk mogelijk beheerd. Zo blijft dood hout zoveel mogelijk liggen en biedt een plek aan onder meer paddenstoelen, mossen en insecten.
Geschiedenis
Het Vliegenbos was een initiatief van het sociaaldemocratische gemeenteraadslid Willem H. Vliegen (1862-1947). Het doel was recreatie in de vrije natuur voor arbeiders mogelijk te maken. De gemeente Amsterdam begon in 1912 met de aanleg van het bos naar een ontwerp van de directeur Publieke Werken A.W. Bos en architect M.Ph.J.H. Klijnen.
De ruimte voor het stadsbos was ontstaan door de inpoldering van de Nieuwendammerham die langs de Nieuwendammerdijk lag en grensde aan de toenmalige gemeente Nieuwendam. In 1917 was de aanleg klaar. Ondertussen was Willem Vliegen wethouder geworden. In de directe omgeving werd ook Vogeldorp gebouwd met woningen voor arbeiders. Het bos heette aanvankelijk 'IJ-bosch', maar werd door menigeen al spoedig Vliegenbos genoemd. Sinds 1950, na het overlijden van Willem Vliegen, wordt het bos ook officieel zo genoemd.
In 1984 kwam in het Vliegenbos een gehuwde homoseksuele man om het leven door toedoen van een groepje jongemannen die naar de homo-ontmoetingsplaats in het bos waren gegaan om homo's te molesteren. Als reactie daarop volgde een grote demonstratie tegen antihomogeweld en kondigde burgemeester Ed van Thijn maatregelen aan.[1]
Het Vliegenbos was aanvankelijk 35 hectare groot, nu is het openbare deel nog maar 20 hectare. In 2002 is door buurtbewoners de Stichting W.H. Vliegenbos opgericht omdat de gemeente Amsterdam plannen maakte voor woningbouw in het Vliegenbos. Deze dreiging kon worden afgewend.
In 2014 werd op AT5 en RTV Noord-Holland de korte documentaire De vogelaar van het Vliegenbos uitgezonden, waarin vogelaar Jan Boshuizen (voormalig bestuurslid van de Stichting W.H. Vliegenbos) werd gevolgd.[2][3]
Gebruik
Naast bos- en wandelpaden kent het bos:
- de volkstuinen Tuinpark Buitenzorg uit 1917, een ongebruikte strook aan de zuidkant, dat door buurtbewoners gebruikt ging worden voor eigen teelt tijdens de voedselschaarste in de Eerste Wereldoorlog
- de schoolgebouwen langs de Meeuwenlaan, gebouwd in 1930 en 1939, nu in gebruik door het Bredero College
- de uitbreidingen van de chemische fabriek in 1953 en 1956
- de camping, aangelegd na de Tweede Wereldoorlog en uitgebreid in 1961 en 1984
- het sportterrein, aangelegd in 1962, nu in gebruik voor tennis
- de scouting, gevestigd in 1966
Plannen uit 1936 voor een zwembad gingen niet door.
Kunst
In het bos staat een aantal kunstvoorwerpen, er is onder meer een beeldentuin in een kleine uitbreiding in de zuidoosthoek. Simon Vinkenoog vond er inspiratie voor zijn gedicht 'De vlammende boom' uit 1993, dat begint met:
Ik leef des zomers omringd door bomen.
Ik ga als het waait slapen bij het geruis van de bladeren in de bomen.
En ik word wakker in de schaduw van de bomen in het W.H. Vliegenbos,
waarachter even later bij onbewolkt weer de zon weer zal verschijnen.
Bufferzone
Ten tijde van de aanleg van het Vliegenbos was de chemische fabriek (Ketjen) al aan de zuidkant gevestigd. Het was toen een zwavelzuur- en zoutzuurfabriek van beperkte omvang. Later is de fabriek verscheidene malen uitgebreid. De milieuhinder van deze fabriek nam daarmee ook toe. Dit leidde in 1974 tot de oprichting van de actiegroep Tegengif. Daarna is het Vliegenbos een officieel bufferzone geworden om de woonbebouwing in het noorden tegen het geluid en de gevaarlijke gassen te beschermen. Hiervoor zijn onder meer een open plek en enkele noord-zuid lopende paden met bomen beplant. De zwavelzuurfabriek is in 2004 gesloten. De overblijvende chemische fabriek veroorzaakt fors minder milieuhinder.
Brug 362
Brug 362, Zosenerdambrug, is een vaste brug in Amsterdam-Noord.[4] Deze voetgangersbrug is gebouwd als toegang tot het bos vanuit de Nieuwendammerkade (tegenover perceel 32). Het is een van de kleinste bruggen van Amsterdam (circa 7 meter lang, 2 meter breed) en bestaat in wezen alleen uit houten planken over stalen liggers en twee leuningen. Het origineel stamt uit 1925 en komt van de tekentafels van de Publieke Werken, waar toen Piet Kramer verantwoordelijk was voor het ontwerp van bruggen. Onbekend is of die brug inderdaad uit zijn pen is gekomen.[5][6] De brug is in 2007 grotendeels vernieuwd, getuige een fabrieksplaatje op de leuningen.
De brug ging naamloos door het leven tot aan 30 oktober 2018. Toen werd besloten de brug te vernoemen naar het voormalige dorp Zosenerdam.[7]
Fotogalerij
Speenkruid in het voorjaar
Beeldentuin
In de winter
In de winter
Iep met fluitekruid.jpg)
Brug 362 (november 2018)
Externe links
Bronnen
|
 |
Zie de categorie Vliegenbos van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
