Stedelijk gebied

De Metropoolregio Amsterdam is een bestuurlijk samenwerkingsverband van de stad Amsterdam en een lokale en regionale overheden in het noordelijke deel van de Randstad. De Metropoolregio bestaat sinds eind 2007 als opvolger van het Noordvleugeloverleg en overstijgt de agglomeratie van Amsterdam. De regio presenteert zich in het buitenland als Amsterdam Metropolitan Area.

De ambitie van veel bestuurders in de Randstad is het gebied te laten functioneren als één metropool die kan concurreren met de grootste agglomeraties in de wereld. Deze ambitie wordt aangeduid met de term Deltametropool.

Overzicht van de 22 stadsgewesten op 1 januari 2015[3]

Overige stedelijke gebieden, niet benoemd als stadsgewest, zijn:

• Alkmaar:[6] Alkmaar, Heerhugowaard, Bergen, Langedijk en Heiloo,[7] later aangevuld met Castricum[8] en Uitgeest, met een bevolking die op 1 januari 2019 uitkomt op 296.027 inwoners. Binnen deze agglomeratie werken Heerhugowaard, Alkmaar en Langedijk samen als HAL-stad,[9] en de overige gemeenten als De BUCH.[10] Deze zeven gemeenten trekken samen op, op terreinen als (sociale) woningbouw,[11] verkeer,[12] zorg[13] en onderwijs.[14] Hoewel Obdam en Hensbroek bijna zijn vastgegroeid aan Heerhugowaard, en de lokale omroep HALstad Centraal nieuws uit beide dorpen meeneemt in haar berichtgeving,[15][16] vallen deze dorpen niet binnen het stedelijke gebied, daar ze behoren tot de gemeente Koggenland. Ditzelfde geldt voor de dorpen in het zuiden van de gemeenten Schagen[17] en Hollands Kroon.[18] Binnen laatstgenoemde gemeenten zijn Warmenhuizen, Tuitjenhorn en Dirkshorn via lintbebouwing aangesloten op het noordwesten van Langedijk (Oudkarspel), terwijl Waarland, 't Veld, Zijdewind en De Weel grenzen aan zowel het noorden van Langedijk alswel Heerhugowaard (Oudkarspel en Heerhugowaard - De Noord). Nieuwe Niedorp, Winkel en Oude Niedorp grenzen zowel aan 't Veld als aan de noordoostelijke bebouwing van Heerhugowaard via Heerhugowaard - De Noord en de buurtschap Verlaat. Die buurtschap is onderverdeeld tussen de gemeenten Heerhugowaard en Hollands Kroon. Al die dorpen vormen tezamen zo’n 22.300 inwoners. De complete agglomeratie zou dan uitkomen op 318.327 inwoners. De stad Schagen is enigszins verbonden met deze stedelijke omgeving via eerder genoemde dorpen en lintbebouwing, echter wordt Schagen niet meegerekend in het stedelijke gebied.
• Hilversum:[19] Hilversum, Gooise Meren, Huizen, Weesp, Blaricum en Laren, met gezamenlijk 230.914 inwoners op 1 januari 2019. Weesp heeft, per referendum, aangegeven te willen fuseren met de gemeente Amsterdam.[20] De bestuurlijke fusie zal niet voor 2022 plaatsvinden.[21] Hoewel Eemnes is vastgegroeid aan Laren en Blaricum, behoort deze plaats en gemeente toe aan de provincie Utrecht. Mocht Eemnes meegenomen worden in de telling, dan komt de bevolking uit op 240.031 inwoners op 1 januari, 2019. Mocht Weesp wegvallen, dan is de bevolking 211.583, maar met Eemnes erbij wordt het 220.700 inwoners.
• Hoorn-Enkhuizen: Hoorn, Drechterland, Stede Broec en Enkhuizen, via typische Westfriese lintbebouwing aan elkaar gegroeid. Samen 132.853 inwoners op 1 januari 2019. Lelystad, aan de andere kant van de Houtribdijk, heeft 77.872 inwoners, maar valt onder de Metropoolregio Amsterdam. Meegenomen in het stedelijk gebied van Hoorn-Enkhuizen-Lelystad, komt de bevolking uit op 210.725 inwoners. Via Obdam, Opmeer/Hoogwoud en Wognum, is dit stedelijk gebied redelijk vastgegroeid aan het stedelijk gebied van Alkmaar, voornamelijk via lintbebouwing.
• Emmen:[22] Emmen. De plaatsen Emmen, Klazienaveen, Emmer-Compascuum, en vele andere dorpen zijn met elkaar vergroeid, samen goed voor 107.111 inwoners op 1 januari, 2019.
• Middelburg-Vlissingen[23]: Middelburg en Vlissingen, samen 92.920 inwoners op 1 januari 2019.
• Assen:[24] Assen: een regionaal centrum voor Noord-Drenthe, met 67.970 inwoners op 1 januari 2019. Werkt samen in de regio Groningen-Assen.

Eurostat heeft een eenheid, de Larger Urban Zone gedefinieerd om de definities van stedelijke agglomeratie te harmoniseren, niet alleen over de EU heen, maar ook daarbuiten.[25] De omschrijving van een Larger Urban Zone komt sterk overeen met een Belgisch stadsgewest.

De Amerikaanse overheid definieert verschillende categorieën agglomeraties:[26]

• Core based statistical area (CBSA), een kerngebeid dat sterk sociaal en economisch verbonden is
  • Metropolitan statistical area (MSA), een CBSA met meer dan 50.000 inwoners
  • Micropolitan statistical area (μSA), een CBSA tussen 10.000 en 50.000 inwoners
• Combined statistical area (CSA), aan elkaar grenzende CBSA's die sociaal en economisch met elkaar zijn verbonden

Een voorbeeld is Los Angeles, dat een CSA van 17,9 miljoen inwoners heeft bestaande uit de MSA's Los Angeles-Long Beach-Santa Ana (12,8 miljoen), Riverside-San Bernardino (4,2 miljoen) en Oxnard-Thousand Oaks-Ventura (1,1 miljoen).