Republikeins Genootschap (2017)

Het genootschap heeft diverse malen protestdemonstraties tegen de monarchie (mede) georganiseerd. Deze vallen over het algemeen samen met openbare optredens van leden van het Koninklijk Huis. Het genootschap manifesteerde zich onder meer tijdens het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta op 2 februari 2002 in Amsterdam.[19][20] Onder de naam "Het Witte Plein" presenteerden verschillende tegenstanders en critici van de monarchie op het Koningsplein een alternatief programma, dat een tegenwicht moest bieden aan het oranje feestgedruis.[21]

Nadat toenmalig koningin Beatrix op 28 januari 2013 haar aftreden bekendmaakt had, kondigde het NRG diverse acties aan.[22] Één daarvan was de actie Nederland draagt wit, een oproep aan iedereen met bezwaren tegen de monarchie om op 30 april, de dag van de troonswisseling, iets van wit te dragen.[23][24] Samen met de actiegroep "Het is 2013" organiseerde het genootschap een manifestatie op het Waterlooplein.[25][26] Daarnaast liepen individuele demonstranten door de stad, aangezien dit niet geldt als een betoging in de zin van de Wet openbare manifestaties. Vanaf twee personen is dit wel het geval en is voorafgaande kennisgeving aan de gemeente vereist.[27] Activiste Joanna van der Hoek van Het is 2013 en campagneleider Hans Maessen van het NRG werden vlak voor de balkonscène op de Dam gearresteerd, ondanks dat zij invididueel demonstreerden en ondanks toezeggingen van burgemeester Van der Laan dat dit zou worden toegelaten. Na een paar uur werden zij weer vrijgelaten en bood de politie haar excuses aan. Er zou sprake zijn geweest van een inschattingsfout.[28] Zowel Maessen als Van der Hoek zetten vraagtekens bij de deze verklaring. Maessen vermoedde zelfs 'een georkestreerde actie'.[29][30] Een dag later werd er gesproken van een persoonsverwisseling.[31] Wat er precies gebeurd is die dag is nooit helemaal duidelijk geworden.[32][33][34][35] Een jaar later deed Maessen alsnog aangifte tegen de politie wegens opzettelijke wederrechtelijke vrijheidsberoving.[36][37] Nadat het OM had besloten niet tot vervolging over te gaan, startte Maessen een artikel 12 Sv-procedure.[38][39] Het gerechtshof Den Haag wees zijn verzoek om het OM tot vervolging te dwingen echter af.[40][41]

Sinds de acties tijdens de troonswisseling is het eenmansprotest een beproefde methode voor de republikeinen. Hier volgt een lijst met evenementen waarbij leden van het genootschap aanwezig waren om te demonstreren:

• 30 augustus 2014: De viering van 200 jaar Koninkrijk in Maastricht.[42]
• 27 april 2015: Koningsdag 2015 in Dordrecht.[43][44] Na afloop werd een krans gelegd bij het standbeeld van de gebroeders De Witt.[45]
• 19 mei 2015: Een bezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Zeeuws-Vlaanderen. Hierbij werd een protestbord door de politie in beslag genomen. Na een klacht van het NRG hierover gaf de politie haar fout toe.[46][47][48]
• 3 juli 2015: Een bezoek van koning Willem-Alexander aan Oudewater.[49]
• 3 september 2015: Een bezoek van koning Willem-Alexander aan Enschede.[50]
• 15 september 2015: Prinsjesdag 2015.[51]
• 27 april 2016: Koningsdag 2016 in Zwolle.[52][53] Enkele leden van vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte deden ook mee aan het protest.[54]
• 27 april 2017: Koningsdag 2017 in Tilburg.[55][56] Nieuw was dat het NRG deze keer een 'uitvalsbasis' had.[57]
• 27 april 2018: Koningsdag 2018 in Groningen.[58][59]

Om aanklachten en veroordelingen op grond van majesteitsschennis en klachten over het optreden van politie en justitie bij demonstraties tegen de monarchie systematisch te inventariseren startte het NRG begin 2013 het 'Meldpunt Majesteitsschennis en het optreden van Politie en Justitie bij Oranje-festiviteiten'.[60][61] Er staan negen gevallen vermeld op de website, maar dit betreft vooral historische gevallen.[62]

Op 15 april 2013 lanceerde het NRG het burgerinitiatief 'Het salaris van de koning'.[10][63][64] Doel was dat de uitkering die de koning van het Rijk krijgt ter discussie te stellen en te zorgen dat deze zou worden verlaagd. De benodigde 40.000 handtekeningen zijn niet gehaald; de teller is op 25.733 blijven steken.[65] Een jaar na de start van het initiatief verklaarde PvdA-Kamerlid Jan Vos van mening te zijn dat het salaris van de koning verlaagd moest worden naar het niveau van dat van de minister-president. Zijn collega Jeroen Recourt liet daarop weten dat het een privéstandpunt van Vos betrof en dat de rest van de PvdA-fractie de hoogte van het salaris van de koning wilde handhaven.[66]

Naar aanleiding van de Koningsspelen probeerde het NRG in maart 2016 door middel van een crowdfundactie aandacht te genereren, om zo te bewerkstelligen dat deelname voortaan vrijwillig zou zijn.[67][68] Uit republikeinse hoek kwam al langer commentaar op het evenement. Met name het dwingende karakter ervan (in de meeste gemeenten is het een gewone schooldag) en de vermeende persoonsverheerlijking van de koning die het met zich mee zou brengen stuiten sommigen tegen de borst.[69]

Eind 2016 kondigde het NRG, in samenwerking met tijdschrift De Republikein, een onderzoek aan naar de kosten van de Nederlandse monarchie.[70] Geïnspireerd door een soortgelijk onderzoek van de Britse republikeinse organisatie Republic, waaruit bleek dat de Britse monarchie acht keer zoveel zou kosten als de officiële cijfers aangaven,[71] wilde men alle kosten die voor het koningshuis gemaakt worden en de belastingvrijstellingen die zij genieten in kaart brengen. Om het onderzoek te financieren werd een crowdfundactie opgezet.[72] Daarnaast werd er onder de naam "WillyLeaks" een meldpunt geopend waar mensen tips en adviezen kon achterlaten. Klokkenluiders werden eveneens opgeroepen zich te melden, desnoods anoniem.[73] In het juni-nummer van De Republikein werden de eerste bevindingen gepresenteerd.[74] Op 24 april 2018 publiceerden de republikeinen hun rapport.[75] Volgens de onderzoekers kost de monarchie niet € 59,4 miljoen, zoals begroot, maar € 345,5 miljoen per jaar,[76] hoewel men er direct bij vermeldde dat er gebruik is gemaakt van "creatief rekenwerk", aangezien er geen cijfers bekend zijn over het vermogen van de Oranjes.[77] Zowel de Rijksvoorlichtingsdienst als de Belgische hoogleraar Herman Matthijs, die onderzoek gedaan heeft naar de kosten van diverse West-Europese staatshoofden, deden het rapport af als "giswerk".[77][78]

Eind 2012 ontstond het idee voor een 'Dag van de Republiek'.[79] Bij een online verkiezing kozen de stemmers voor 26 juli, de dag dat in 1581 het Plakkaat van Verlatinghe werd ondertekend.[80] De eerste viering zou plaatsvinden in Goejanverwellesluis, maar ging uiteindelijk niet door en werd een jaar uitgesteld.[81] Op 26 juli 2014 zou in De Balie in Amsterdam een bijeenkomst worden gehouden met diverse activiteiten.[82] Deze werd echter geschrapt na de vliegramp met de MH17. Het NRG-bestuur vond een viering niet gepast.[83] Het jaar erop werd er slechts gemeld dat op deze dag de prijs voor de Republikein van het jaar zou worden uitgereikt. Omdat winnaar Arjen Lubach verhinderd was, werd dit verschoven naar de algemene ledenvergadering in november.[84] Ondanks dat het de bedoeling was er een jaarlijks evenement van te maken, is er geen nieuwe viering meer gehouden.

Arjen Lubach volgde Joanna van der Hoek (links) op als Republikein van het Jaar voor zijn 'Farao der Nederlanden'-satire.

In 2014 begon het NRG met het uitreiken van een prijs voor de Republikein van het jaar, waarmee men een persoon of organisatie in het zonnetje wilde zetten die in dat jaar op één of andere manier de republiek onder de aandacht gebracht had. Als tegenhanger was er ook een prijs voor het Schoothondje van Oranje, 'de meest schaamteloze orangist van Nederland'.[85]

Sinds 2014 organiseert het genootschap op 3 december de Hans van den Bergh-lezing, genoemd naar hoogleraar, publicist en RG-lid Hans van den Bergh (1932-2011).

Sprekers:

• 2014 - Anton van Hooff: De Bataafse Opstand als legitimatie van de Republiek der Verenigde Nederlanden, De Balie, Amsterdam[95][96]
• 2015 - Dik van der Meulen: Multatuli en het 'wormstekig huis van Oranje', Pulchri Studio, Den Haag[97][98]
• 2016 - Erik van Muiswinkel: God, Sinterklaas en Oranje: Het sprookje de baas, OBA theater, Amsterdam[99][100]
• 2017 - Hedy d'Ancona: De uitverkoop van het Nederlandse cultuurbeleid, OBA theater, Amsterdam[101][102]
• 2018 - Midas Dekkers, OBA theater, Amsterdam[103]
• 2019 - Boris van der Ham, Plantage Dokzaal, Amsterdam [104]

Het NRG heeft tweemaal een symbolische belastingaanslag afgeleverd aan het adres van koningin Beatrix, uit protest tegen de belastingvrijstelling die sommige leden van het Koninklijk Huis genieten. In september 2000 gebeurde dit bij Paleis Noordeinde, in maart 2013 bij Huis ten Bosch.[105][106]

Begin 2011 kwam het NRG in het nieuws met het verzoek aan verschillende gemeenten om straten en andere objecten die naar Prins Bernhard waren vernoemd een andere naam te geven, vanwege de misstappen die de prins begaan zou hebben.[107] Het genootschap riep leden op om door middel van een standaardbrief hun gemeente om een naamswijziging te vragen.[108]

Nadat op 30 november 2013 de Landing van de Prins op het strand van Scheveningen was nagespeeld in het kader van de viering van 200 jaar Koninkrijk, kwam het NRG met zijn eigen herdenking.[109] Op 18 januari 2014, de dag dat stadhouder Willem V 219 jaar eerder het land verliet, werd in kunstenaarsruimte Pulchri Studio in Den Haag een aantal sketches opgevoerd. Hierin stonden de leden van het Huis Oranje-Nassau centraal die Nederland ooit waren ontvlucht. Ook koning Willem-Alexander en Máxima werden op de hak genomen.[110][111]

Op 28 juni 2014 organiseerde het NRG een fietstocht naar Goejanverwellesluis om hier de aanhouding van Wilhelmina van Pruisen door de Patriotten te herdenken, die daar 227 jaar eerder plaatsvond. Voor de gelegenheid was een poster gemaakt die over de tekst van het plaatselijke informatiebord werd geplakt. Volgens het genootschap deed hun tekst meer recht aan de geschiedenis dan die op het bord te lezen viel.[112]