Betoging

Een betoging of demonstratie is een verzameling mensen (van betogers of demonstranten), die bij elkaar gekomen zijn om iets te bepleiten, in de meeste gevallen om ergens tegen te protesteren.

Demonstratie in Stockholm 18e eeuw
Demonstratie met Emmeline Pankhurst begin 20e eeuw
Betoging krakers in Leuven 22 juni 2007
Betoging in Brussel, 29 september 2010

Demonstraties zijn een actiemiddel, waarbij aandacht wordt gevraagd voor een bepaalde zaak en waarbij wordt geprobeerd aan te tonen dat er onder de bevolking een groot draagvlak is voor het doel van de demonstratie.

Het recht op demonstratie is een democratisch recht. Veel demonstranten, die geregeld demonstreren, zien het ook als een democratische plicht, een middel om bestuurders, volksvertegenwoordigers en machthebbers erop te wijzen dat ze iets verkeerd doen. Anderen zien demonstreren echter als een verstoring van het democratische proces, een oneigenlijk pressiemiddel. Zij vinden dat democratisch verkozen bestuurders en vertegenwoordigers hun werk moeten doen, ongestoord door actievoerders en demonstranten. Bovendien vertegenwoordigen demonstranten niet de gehele bevolking, en democratie dient de gehele bevolking, niet (slechts) degenen die het meeste lawaai maken. Hier wordt weer tegen ingebracht dat voorgenoemde bestuurders slechts bij verkiezingen ter verantwoording kunnen worden geroepen, vaak toch ver van de bevolking staan, en op deze manier 'bij de les' kunnen worden gehouden en eraan kunnen worden herinnerd wiens belang ze dienen.

Grote betogingen in de Benelux hebben vooral een links karakter, alhoewel er ook kleinere rechtse demonstraties zijn. Ze vormen een alternatief voor de gebruikelijke bestuurlijke en democratische wegen om invloed op de besluitvorming uit te oefenen.

Betogingen kunnen worden gezien als een democratisch recht en als vallend onder vrijheid van meningsuiting. Toch is er een grenslijn te trekken met ordehandhaving, vooral wanneer enkele kwaadwillenden of een hele groep overgaat tot geweld of plunderingen. Wanneer dit het geval is, zal de politie (al dan niet via een oproerbestrijdingseenheid) of zelfs het leger ingrijpen. Soms gaan demonstraties dan ook gepaard met geweld en confrontaties tussen demonstranten enerzijds en politie en het leger anderzijds. Ook is het mogelijk dat twee demonstrerende groepen elkaar tegenkomen en met elkaar op de vuist gaan.

Niet-democratische landen verbieden zelfs demonstraties in het geheel, treden hier hard tegen op, en gebruiken het ordehandhavingsargument als argument hiervoor. Een voorbeeld is het neerslaan van de studentendemonstratie in 1989 door het Chinese leger. Vaak vinden arrestaties plaats en worden dissidenten opgesloten, gemarteld of berecht in showprocessen. Dit kan echter ook averechts werken wanneer het harde beleid van de overheid nou juist de afkeer hiertegen versterkt, waardoor de situatie escaleert naar een burgeroorlog. Dit was het geval bij de aanloop naar de Libische Opstand van 2011.

Anderzijds gelden in demonstraties ook de 'normale' beperkingen van het recht van vrijheid van meningsuiting, zoals belediging, majesteitsschennis, belediging van een bevriend staatshoofd, opruiing, en haatzaaien tegen een bevolkingsgroep. In Nederland werd bijvoorbeeld het roepen van de woorden 'Johnson moordenaar' gezien als een belediging van een bevriend staatshoofd, namelijk de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson, en niet toegestaan. Ook hier zal een open democratie met veel vrijheden deze beperkingen restrictief interpreteren, terwijl andere landen al zeer snel overgaan tot het neerslaan van een betoging omwille van de inhoud hiervan.

Betogingen waren erg populair in de jaren zestig, zeventig en tachtig. In de jaren negentig zijn er veel minder grote betogingen geweest. In de jaren 2000 kwam betogen weer helemaal in, door onder meer andersglobalistische betogingen en betogingen tegen de oorlog in Irak.

Typen demonstraties

Een demonstratie is een vorm van protest. Voorafgaand of tijdens zo'n bijeenkomst zijn er vaak sprekers. Er worden vaak spandoeken en -borden met leuzen meegedragen, en leuzen geschreeuwd of (protest)liederen gezongen. Ook vinden er soms vlagverbrandingen plaats. Voorbeelden van verschillende demonstraties zijn,

  • Stille tochten: In Nederland en België veelgebruikt als reactie op zinloos geweld en in België 'de zaak-Dutroux'.
  • Fakkeloptochten: Voor soortgelijke actie als stille tochten maar dan 's avonds gehouden.
  • Lawaaidemonstratie: Zoals in Amsterdam na de moord op Theo van Gogh.
  • Sit-ins, blokkades en bezettingen: Hierbij blokkeert men een belangrijk punt, zoals een doorgang, een verkeersweg, of een gebouw. Soms wordt geprotesteerd tegen een sloop door zichzelf aan de sloopmachines of het te slopen object vast te binden of te ketenen.
  • Naaktacties: Zoals Peta, FEMEN en World Naked Bike Ride.
  • Staking: Veel stakingen gaan gepaard met demonstraties en blokkades door de stakers.
  • Massabijeenkomsten: Wanneer er zeer veel mensen met een bepaald doel bijeenkomen om te protesteren is dit op zich al een duidelijk signaal.
  • Rellen, wanneer er sprake is van een grootschalige verstoring van de openbare orde.

Hoewel de demonstranten vaak de overheid ergens op attent willen maken, is de overheid niet altijd het (enige) doelwit. Met name bij stakingsdemonstraties is de frustratie van de demonstranten primair gericht tegen de werkgever(s) wegens dreigend ontslag, slechte werkomstandigheden, of onvrede over het salaris. Toch wordt ook dan vaak bij overheidsgebouwen gedemonstreerd omdat men van de overheid verwacht dat ze hier iets aan doet. Ook is het mogelijk dat mensen, al dan niet door de regering zelf aangemoedigd, nu juist voor het regeringsbeleid demonstreren omdat ze het niet eens zijn met de oppositie, en zo hun steun aan de zittende regering willen tonen. Ook wordt soms gedemonstreerd tegen het beleid van een andere (bevriende) mogendheid. In dat geval is een buitenlandse ambassade vaak het doelwit.

Risico's en gevaren

Betogingen zijn in zekere zin een 'risicovol' actiemiddel, omdat men zeker moet zijn dat men een significante opkomst kan mobiliseren. Wanneer men een betoging organiseert waarvoor bijna geen betogers komen opdagen heeft men in feite het omgekeerde aangetoond: dat er geen draagvlak bestaat voor de doelen van de betoging. Bovendien is demonstreren zoals eerder vermeld in veel landen in het geheel verboden en loopt men het risico opgepakt te worden. Een demonstratie kan ook averechts werken wanneer ze met geweld gepaard gaan of het publiek de acties niet waardeert of hier schade van ondervindt. Hierdoor wordt publieke sympathie verspeeld.

Een demonstrerende menigte kan een gevaarlijke plaats zijn wanneer paniek uitbreekt, bijvoorbeeld door een charge van de politie of het leger. Men kan ten val komen en worden vertrappeld, met zwaar letsel of de dood tot gevolg. Ook gewelduitbarstingen bij escalatie kunnen riskant zijn voor deelnemers en omstanders. Gevarenrisico's zijn hoog bij confrontaties met tegendemonstraties die tegelijkertijd in dezelfde plaats plaatshebben. Ongeregeldheden of rellen kunnen eventueel het gevolg zijn. Voor de veiligheid en als bewijsmateriaal kan een organisator eigen videoregistraties maken. Ook kan de organisator een woordvoerder mee laten lopen, alsook en eigen advocaat achter de hand houden.

België

De grootste demonstraties ooit in België waren:

  • 23 oktober 1983, Brussel, de antirakettenbetoging met 400.000 betogers tegen de plaatsing van Amerikaanse atoomwapens in België.
  • 20 oktober 1996, Brussel, de Witte Mars voor een beter werkend gerecht, dat in alle onafhankelijkheid de zaak-Dutroux tot op het bot zou kunnen uitspitten en voor een betere bescherming van kinderen. Ruim 300.000 betogers kwamen bijeen en stapten door het centrum van Brussel.

Hieronder een overzicht van grote betogingen van de 20e en 21e eeuw in België:

DatumPlaatsDoelOrganisatieOpkomst
23 maart 1971BrusselGrote Boerenbetoging: Tegen het nieuwe landbouwplan van de EEGBoeren100.000
23 oktober 1983BrusselAntirakettenbetoging400.000
31 mei 1986BrusselNationale betoging tegen het Sint-Anna PlanABVV250.000
20 oktober 1996BrusselWitte Mars, voor een beter werkend onafhankelijk gerecht300.000
2 februari 1997TubekeMars voor Werk - tegen sluiting Renault Vilvoorde70.000
15 februari 1998BrusselTweede Witte Mars25.000 à 30.000
22 maart 1998BrusselHand in Hand-betoging tegen racisme7000 à 15.000
11 september 1998BrusselNationale Manifestatie voor hogere sociale uitkeringen30.000
13 december 2001BrusselVoor een sterk en sociaal Europavakbonden en NGO's100.000
15 maart 2003BrusselGeen Oorlog Tegen Irakvakbonden, vredesbeweging & politieke partijen60.000
21 maart 2003BrusselVoor een sociaal en democratisch Europa, voor vrede en méér sociale rechtvaardigheid in de wereldvakbonden, vredesbeweging & studentenbeweging60.000
28 oktober 2005BrusselAlgemene staking met nationale betoging tegen het generatiepactvakbonden100.000
23 januari 2011BrusselManifestatie met de naam 'Shame' dit naar aanleiding van de politieke impasse in Belgiëenkele jongeren39.000
11 november 2012GenkManifestatie tegen de Sluiting van Ford Genkvakbonden20.000
6 november 2014BrusselNationale betoging tegen de besparingen van de nieuwe federale regering van premier Charles Michelvakbond120.000
7 december 2017BrusselCatalaanse Protestmars - protest tegen de politieke gevangen in Spanje45.000
2 december 2018BrusselClaim the Climate - mars voor een ambitieus klimaatbeleidClimate Express en Klimaatcoalitie70.000 à 75.000
17 januari 2019 Brussel, Antwerpen Schoolstaking voor het klimaat door "klimaatspijbelaars" voor een ambitieus klimaatbeleid. Er liepen ook verscheidende Belgische politici mee en een delegatie van de 'Grootouders voor het klimaat'.[1] Youth for Climate 12.750
27 januari 2019BrusselClaim the Climate - mars voor een ambitieus klimaatbeleidClimate Express en Klimaatcoalitie70.000
24 januari 2019BrusselYouth for Climate - scholierenmars door "klimaatspijbelaars" voor een ambitieus klimaatbeleidYouth for Climate35.000
7 februari 2019 Leuven, Brussel, Antwerpen, Kortrijk, Hasselt, Beringen, Herve, Bergen en Luik Schoolstaking voor het klimaat voor een ambitieus klimaatbeleid. Deze keer werd er op meerdere plekken in België gedemonstreerd. Youth for Climate 20.000[2]
14 februari 2019 Brussel Staking voor het klimaat door scholieren, maar ook veel studenten en grootouders Youth for Climate 11.000[3]
21 februari 2019 Brussel, Gent, Genk, Turnhout & Nijvel Staking voor het klimaat, georganiseerd door de "klimaatspijbelaars" onder leiding van Gretha Thunberg die aanwezig was in Brussel. 7500 demonstranten in Brussel, 3000 in Gent, 4000 à 5000 in Genk[4], 800 in Turnhout[5] en 150 à 200 in Nijvel.[6] Youth for Climate 16.000
28 februari 2019 Antwerpen, Mechelen, Brussel, Leuven, Hasselt, Hoei, Luik, Dinant & Nijvel Staking voor het klimaat op verschillende plaatsen in België. Gretha Thunberg was aanwezig in Antwerpen . Youth for Climate 13.000
8 maart 2019 Gent

Brussel

Nationaal protestmars voor de rechten van de vrouw. Feministische organisaties 15.000

Betogen is verboden in de zogenaamde neutrale zone, die het Warandepark en omliggende straten omvat.[7] Ook in Namen en Eupen zijn neutrale zones afgebakend. De Raad van State betwijfelde in 2018 of een dergelijk algemeen verbod in overeenstemming is met de vrijheid van meningsuiting zoals gewaarborgd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, met name wat betreft individuele of kleine demonstraties.[8]

Nederland

Demonstratie op het Museumplein in Amsterdam, 2 oktober 2004

De grootste demonstraties ooit in Nederland waren:

Hieronder een overzicht van grote betogingen van de 21e eeuw in Nederland.

DatumPlaatsDoelOrganisatieOpkomst
15 februari 2003AmsterdamProtest tegen de aanstaande oorlog in Irak 80.000
22 maart 2003AmsterdamProtest tegen de aanstaande oorlog in Irak20.000 volgens ANP,
100.000 volgens de organisatie
20 september 2003AmsterdamProtest tegen het regeringsbeleid van Balkenende 2Keer het Tij25.000
20 maart 2004AmsterdamTegen de bezetting van Irak1000–2.000
26 maart 2004Den HaagStudentenprotest tegen de nieuwe ontwikkelingen in het hoger onderwijsLSVb
10 april 2004AmsterdamVoor een generaal pardon voor 26.000 uitgeprocedeerde vluchtelingen. Tegen het uitzettingsbeleid van minister VerdonkKeer het Tij10.000–15.000
20 september 2004RotterdamTegen het kabinetsbeleid van Balkenende 2vakbonden30.000 volgens politie
60.000 volgens organisatie
2 oktober 2004AmsterdamTegen het kabinetsbeleid van Balkenende 2vakbonden en
Keer het Tij
meer dan 200.000 volgens organisatie
ruim 300.000 volgens Gemeente A'dam
veel minder volgens De Telegraaf
30 november 2007AmsterdamTegen de 1040-urennorm van OCWLAKSSchattingen lopen uiteen van 15.000 tot 24.000
7 februari 2019 Den Haag Scholierenmars door "klimaatspijbelaars" voor een ambitieus klimaatbeleid Youth for Climate NL 15.000
10 maart 2019 Amsterdam Klimaatmars voor een ambitieus en eerlijk klimaatbeleid. Milieudefensie, Greenpeace Nederland,

Oxfam Novib, FNV vakbond,

De goede zaak en Woonbond.

40.000
15 maart 2019 Den Haag De stakers eisten vier miljard euro voor een hoger salaris en om de werkdruk in het onderwijs te verlichten.[9] AOb, FNV Onderwijs en Onderzoek Tussen de 35.000 en 40.000 demonstranten
27 september 2019 Den Haag Klimaatmars voor een eerlijk en ambitieus klimaatbeleid. Greenpeace Nederland, Milieudefensie, Oxfam Novib, De Goede Zaak, JMA, Students for Climate NL, Extinction Rebellion NL, Youth for Climate NL en nog vele andere organisaties. 35.000[10]
1 oktober 2019 Den Haag Boerenprotest tegen overheidsbeleid en voor meer waardering. Agractie, Farmers Defence Force. Volgens de organisatie waren er 21.000 demonstranten met 2450 trekkers in Den Haag die de stad hebben bereikt middels snelwegen.
16 oktober 2019 De Bilt, Den Haag Boerenprotest tegen overheidsbeleid omtrent stikstof (meetmethodes RIVM en inkrimping van de veestapel) Farmers Defence Force 20.000 tot 25.000 mensen en 10.000 trekkers die via snelwegen naar actielocaties zijn gekomen.
|30 oktober 2019 Den Haag Protest door bouw, transport, binnenvaart en hoveniers tegen het stikstofbeleid van en de PFAS norm opgelegd door de overheid. Grond in Verzet Duizenden mensen en vele voertuigen gerelateerd aan de sector als vrachtwagens, dumpers, kranen, shovels, trekkers en auto's
17 en 18 december 2019 Verspreid over Nederland: Binnenhof in Den Haag, snelwegen, knooppunten, Mediapark en bedrijven Boerenprotest Geen organisatie Duizenden boeren en sympathisanten uit Nederland gesteund door Duitse en Belgische boeren met trekkers en andere voertuigen
19 februari 2020 Den Haag Boerenprotest Farmers defense force Duizenden boeren en sympathisanten uit Nederland gesteund door Duitse boeren met trekkers en andere voertuigen


Verenigde Staten

Herdenkingsbetoging 2009 van de studentendemonstratie in China, juni 1989

Een van de bekendste massademonstraties is die van 28 augustus 1963, waarbij meer dan 250.000 van allerlei rassen bijeen kwamen om te demonstreren vóór rassengelijkheid. Tot dan toe gold een strikte rassenscheiding in zuidelijke deelstaten, de zogenaamde Jim Crow wetgeving. Zo mochten zwarte mensen bijvoorbeeld niet in de bus van de blanken en mochten zwarte kinderen niet de scholen van blanke kinderen bezoeken. Dit systeem deed sterk aan de apartheid in Zuid-Afrika denken. Op die bijeenkomst sprak dominee Martin Luther King zijn beroemde rede I Have a Dream uit.

China

Hoewel de democratische rechten in China beperkt zijn, komen straatdemonstraties op grote schaal voor. Verspreid over heel China schat men dat op een aantal van 1000 per jaar. Het betreft evenwel bijna altijd kleine demonstraties tegen een bepaalde werkgever in verband met de slechte werkomstandigheden. Meestal gaat het niet om grote maatschappelijke demonstraties.

Een uitzondering was de grote studentendemonstratie van juni 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking, die bloedig werd neergeslagen door het leger: honderden lieten het leven, vele omstanders raakten gewond. Vele studenten zijn vervolgens spoorloos verdwenen. Voor hun leven wordt gevreesd.

Duitsland

De Maandagdemonstraties in 1989 en 1990 waren wekelijkse demonstraties, die aanvankelijk in de Nikolaikirche te Leipzig begonnen maar al snel, geholpen door de West-Duitse televisie, ook in andere Oost-Duitse steden plaatsvonden. De demonstraties werden zo massaal (betogingen van 500,000 personen in Leipzig) dat de regering er geen harde maatregelen tegen durfde te ondernemen, temeer in het besef dat de Sovjet-Unie hen niet meer zou steunen. Uiteindelijk leidde dit tot de val van de Muur, vrije verkiezingen in de DDR, en ten slotte de Duitse hereniging in 1990.

Libië

Toen begin 2011, na de val van de regeringen in de buurlanden, ook in Libië demonstraties uitbraken, werden deze met harde hand door het regime neergeslagen. Dit deed uiteindelijk de situatie escaleren, tot een groot aantal steden in opstand kwam en een deel van de politie, het leger en veel publieke functionarissen overliepen. Kadaffi verspeelde hiermee bovendien het krediet dat hij in het buitenland had, waarop de opstandelingen buitenlandse steun kregen en hierdoor in oktober 2011 het hele land konden veroveren en Kadaffi ten val brengen.

India

Na een aantal schrijnende verkrachtingszaken waarbij kleine kinderen het slachtoffer waren en/of het slachtoffer het niet overleefde, vonden begin 2013 demonstraties in India plaats waarbij werd gepleit voor een hardere en effectievere aanpak van zedenmisdrijven door politie en justitie.

Zie ook

Zie de categorie Demonstrations and protests van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.