Melatonine

Aanmaak van het hormoon melatonine vindt continu plaats in de pijnappelklier. De aanwezigheid van blauw licht (476-495 nm) onderdrukt deze aanmaak. Sturing vindt plaats via de door de lichtgevoelige ganglioncellen in de ogen opgenomen blauw licht. Hier vanuit worden impulsen doorgestuurd naar de in de hersenen gelegen kern nucleus suprachiasmaticus, die weer en signaal doorstuurt naar een andere kern, de nucleus paraventricularis hypothalami. Uit deze kern wordt een signaal afgegeven aan de preganglionaire sympathische zenuwcellen, die uiteindelijk een signaal via het ganglion cervicale superior doet uitgaan naar de pijnappelklier.

Melatonine wordt in sommige landen verkocht als middel tegen jetlag en andere slaapstoornissen. In de Verenigde Staten wordt het als voedingssupplement verkocht en door miljoenen mensen gebruikt.

Sinds januari 2016 is melatonine in België zonder voorschrift verkrijgbaar in de apotheek. De Belgische Volksgezondheid heeft beslist dat een dosis tot 0,29 mg onder de categorie 'voedingssupplement' valt en vrij verkocht mag worden. Er zijn verschillende vormen van melatonine voedingssupplement waaronder slik- en smelttabletten. Een smelt- of sublinguale tablet geniet de voorkeur omdat hier het zogenaamde poortadereffect omzeild wordt. De actieve stof melatonine wordt op die manier beter opgenomen in het lichaam.

Melatonine is een van de weinige voedingssupplementen die de strenge beoordeling door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) hebben doorstaan. De EFSA vond dat er voldoende wetenschappelijke onderbouwing was voor de gezondheidsclaim dat melatonine de symptomen van jetlag vermindert, maar niet dat melatonine de inslaaptijd verkort en de slaapkwaliteit verbetert.[11]

Melatonine wordt gebruikt bij:

• verstoord waak-slaapritme, zoals bij jetlag en 'delayed sleep phase syndrome' (DSPS). Het gebruik van melatonine bij jetlag wordt aanbevolen bij mensen die ten minste vijf tijdzones overbruggen (dat wil zeggen vijf uur tijdsverschil). Bij vluchten naar het oosten zou het effectiever zijn dan naar het westen. In een cochrane review werd het bij jetlag als 'opmerkelijk effectief' beoordeeld.[12] Een meta-analyse in het British Medical Journal uit 2006 daarentegen concludeerde: 'Er is geen bewijs dat melatonine effectief is bij het behandelen van secundaire slaapstoornissen of slaapstoornissen die het gevolg zijn van slaapbeperking, zoals jetlag en slaapstoornissen bij ploegendienst. Er is wel bewijs dat het bij kortdurend gebruik veilig is.'[13] Er was bij deze meta-analyse een gering effect, dat echter niet statistisch significant was.
• algemene inslaapstoornissen
• slaapstoornissen bij kinderen met leerproblemen, autisme, hersenverlamming of visusstoornissen, inclusief blindheid
• bij kinderen met ADHD wordt het experimenteel toegepast, omdat in deze doelgroep slaapstoornissen vaak voorkomen[14]
• ter ondersteuning van het afbouwen van benzodiazepine-agonisten
• in klinisch onderzoek als weesgeneesmiddel bij verstoord waak-slaapritme bij blinden zonder lichtperceptie (een dosering is nog niet vastgesteld)

Er zijn verder aanwijzingen voor gunstige effecten van melatonine op het immuunsysteem, behalve bij auto-immuun reumatoïde artritis, deze ziekte kan verergeren onder invloed van melatonine. Verder heeft melatonine antioxiderende eigenschappen die bescherming kunnen bieden tegen DNA-beschadiging en kanker.

Sufheid, hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid zijn ook de bijwerkingen die het vaakst worden gemeld wanneer typische klinische doses (3 mg) melatonine gedurende meerdere dagen tot meerdere weken door gezonde personen en patiënten worden ingenomen. [15]

Bij het innemen van melatonine op een verkeerde tijd (vóór 15:30 en ná 00:00) kan dit leiden tot het verder naar achteren verschuiven van de slaapfase. Een ander bijwerkingseffect dat kan voorvallen, is lucide dromen.[16] Een lucide droom is een droom waarvan men ervan bewust is dat hij droomt en die droom zelfs eventueel kan controleren.

• Biologische klok