Spijsvertering
Spijsvertering of digestie is het verteren van voedsel (spijs) tot voedingsstoffen die door het lichaam kunnen worden opgenomen.
1. mondholte 4. tong 6. speekselklieren 7. ondertongspeekselklier 8. onderkaakspeekselklier 9. oorspeekselklier 10. keelholte 11. slokdarm 12. lever 13. galblaas 14. galkanaal 15. maag 16. alvleesklier 17. ductus pancreaticus (alvleeskliergang) 19. twaalfvingerige darm 21. kronkeldarm 22. wormvormig aanhangsel 23. dikke darm 24. colon transversum 25. colon ascendens 26. blindedarm 27. colon descendens 29. endeldarm 30. anus
Kort overzicht
De ingenomen plantaardige of dierlijke weefsels zijn in die vorm zelden geschikt voor direct gebruik door de lichaamscellen. De spijsvertering zet de weefsels om in voor lichaamscellen bruikbare voedingsstoffen.
De uit de vreemde weefsels vrijgekomen koolhydraten (polysachariden, met name zetmeel) worden tijdens de spijsvertering afgebroken tot de monosacharide glucose, dat vervolgens via de bloedbaan naar de cellen in de verschillende weefsels wordt vervoerd. In de weefselcellen wordt de glucose omgezet in energie of tijdelijk opgeslagen als glycogeen in de lever en de spieren. Eiwitten en vetten worden tijdens de spijsvertering eveneens via hydrolyse tot hun bouwstenen afgebroken (aminozuren voor eiwitten, o.a. vetzuren voor vetten). Na transport via het bloed worden deze bouwstenen in de cellen weer gebruikt voor de aanmaak van lichaamseigen eiwitten (eiwitsynthese), vetten, hormonen.
Voordat het bloed met de voedingsstoffen de lichaamscellen bereikt, passeert het via de leverpoortader eerst de lever, waar de stofwisseling al begint: tijdelijke opslag van vetten en van een teveel aan glucose als glycogeen; bewerking (transaminering) van een deel van de uit de spijsvertering aangevoerde aminozuren.
Het spijsverteringskanaal
Het spijsverteringskanaal omvat buizen en lichaamsholten waarin het spijsverteringsproces plaatsvindt. In het maag-darmkanaal wordt het voedsel (de spijsbrij) voortgestuwd en knedend gemengd met de spijsverteringssappen door beweging van het spierweefsel van de darm: de peristaltiek.
Stadia
Er zijn verschillende fases te onderscheiden bij de spijsvertering:
- ingestie of inname
- peristaltiek
- digestie of vertering:
- absorptie via passief en actief transport in het bloed
- assimilatie door de cellen voor de stofwisseling
- excretie of uitscheiding van gebruikte stoffen
- egestie of defecatie van ongebruikte stoffen
Ingenomen voedsel legt bij de mens de volgende weg af (de nummers corresponderen met de afbeelding):
- Mond (5): in de mond wordt het voedsel door het gebit in kleine brokjes vermalen en komt het voedsel in aanraking met speeksel. Hierin zitten bepaalde enzymen (zoals amylase) die al beginnen met het omzetten van voedsel naar voedingsstoffen. Amylase breekt zetmeel af. Hierdoor ontstaat maltose, een disacharide, die uiteindelijk verder wordt gesplitst in twee glucose-monomeren. Ook vindt hier de absorptie plaats van ingenomen alcohol
- Slokdarm (11): de route van de mond naar de maag. Hier wordt de zetmeelvertering voortgezet. Hier vindt tevens de absorptie plaats van ingenomen alcohol.
- Maag (15): de maag trekt samen en mengt daardoor het voedsel. Door het zure milieu dat hier heerst, gaat een groot deel van de met het voedsel meegekomen bacteriën dood, en wordt het speekselamylase geïnactiveerd. De epitheelcellen in de maagwand produceren zoutzuur (HCl/maagzuur) en pepsinogeen, een pro-enzym. Onder invloed van zoutzuur wordt het pro-enzym pepsinogeen omgezet in het werkame enzym peptase, dat eiwitten afbreekt tot kortere koolstofketens (polypeptiden). In de maag vindt tevens de absorptie plaats van ingenomen alcohol en aspirine.
- Twaalfvingerige darm (19): basische sappen uit de alvleesklier neutraliseren de zure massa die uit de maag komt tot een spijsbrij met een neutrale pH. Daarnaast zorgen de galzuren uit de galblaas voor het emulgeren van vetten, zodat deze door lipase omgezet kunnen worden in vetzuren en glycerol.
- Dunne darm (20): in de dunne darm zitten de darmvlokken. Deze nemen voedingsstoffen op in het bloed.
- Dikke darm (23): de dikke darm neemt de laatste voedingsstoffen op, zoals galzouten, elektrolyten en water.
- Endeldarm (29): laatste uiteinde van de dikke darm, verzamelplaats voor de ontlasting.
- Anus (30): opening aan het eind van de endeldarm. Onverteerbare resten van de voeding en afvalproducten van de lever worden hier circa eenmaal per dag als ontlasting uit het lichaam verwijderd. Dit proces wordt defecatie genoemd.
