Netvlies

De belangrijkste structuren die te zien zijn op het netvlies zijn de:

• Macula lutea (gele vlek), een gebied van circa 5,5 mm in het centrale deel van het netvlies. Het centrale deel van de macula vertoont een soort afvlakking met een diameter van 1,5 mm, wat de fovea wordt genoemd (fovea centralis) [5].
• De kop van de oogzenuw (papil) en de daaruit komende bloed vaten.
• De netvliesaders en -slagaders die via het vaatvlies het netvlies van voeding en afvoer van afvalstoffen voorzien. Er zijn vier aanvoerende slagaders en vier afvoerende venen. De hoofdslagader waar de vier slagaders in samenkomen heet de arteria centralis retinae, de hoofdader waar de vier aders samenkomen heet de vena centralis retinae [5].

De lagen van het netvlies

Het netvlies bestaat uit een aantal verschillende lagen, van binnen (glasvochtzijde) naar buiten (vaatvlieszijde) gezien zijn dit [6]:

1. Het stratum limitans internum. Het is de grens tussen het netvlies en het glasvocht en de basale membraan van de Müllerse cellen, bestaande uit collageenvezels, glycosaminoglycanen, lamatine en fibronectine). Deze laag wordt vaak operatief verwijderd, bijvoorbeeld bij een epiretinale membraan of een maculagat.
2. De zenuwvezellaag (stratum neurofibrarum): Dit zijn de axonen van de ganglioncellen.
3. De laag met ganglioncellen (stratum ganglionicum).
4. De binnenste plexiforme laag (stratum plexiforme internum) met dendritische uitlopers van de ganglioncellen.
5. De binnenste nucleaire laag (stratum nucleare internum).
6. De buitenste plexiforme laag (stratum plexiforme externum).
7. De buitenste nucleaire laag (stratum nucleare externum) of laag van Henle.
8. Het stratum limitans externum: de overgang van de binnenste segmenten met de cellen van Muller.
9. De laag met fotoreceptoren bestaande uit kegeltjes en staafjes, ook wel de neurosensorische retina genaamd.
10. Het retinaal pigmentepitheel, de gepigmenteerde laag cellen die het netvlies van voedingsstoffen voorziet en licht absorbeert. De RPE-cellen bestaan uit melanosomen, die bestaan uit melanine, wat het blauwe licht meer absorbeert dan het rode licht.
11. De membraan van Bruch, wat functioneert als een transportroute voor metabolisme.

Achter het netvlies ligt het vaatvlies (choroidea) en de sclera.

Het optische systeem van het oog werkt als een retroreflector, dat wil zeggen dat het invallende licht in dezelfde richting wordt teruggekaatst. Normaliter is het teruggekaatste licht dan ook niet zichtbaar. Om het netvlies te inspecteren gebruikt de arts een oogspiegel of oftalmoscoop. Daardoor kijkt hij door of vlak langs een lichtbron. Om beter te kunnen zien druppelt de arts atropine in het oog waardoor de iris tijdelijk verlamd wordt en de pupil wijd open staat. Hij ziet nu het netvlies rood oplichten, doordat het sterk doorbloede vaatvlies (chorioides) door het netvlies heenschijnt. Het netvlies is de enige plek in het lichaam waar bloedvaten onbelemmerd zichtbaar zijn.

Om het netvlies nauwkeuriger te onderzoeken wordt een externe lens op de oogbol gezet. De patiënt krijgt enkele minuten vooraf oogdruppels die het oog verdoven (unicaïne) en die de pupil verwijden door de musculus sphincter pupillae te verlammen en de musculus dilatator pupillae te stimuleren.

Fotografeert men een persoon of zoogdier met behulp van een flitser, dan ontstaan er vaak rode ogen: het rode-ogeneffect. Het fototoestel ziet het netvlies van het oog als ware het een oogspiegel voor flitslicht. De pupil staat namelijk bij gedempt licht wijd open en kan zich niet zo snel aan het felle flitslicht aanpassen. Het probleem is op een aantal manieren te voorkomen: door een paar keer vooraf te flitsen (waardoor de pupillen zich enigermate sluiten), door de flitser niet vlak bij de camera te plaatsen of door indirect te flitsen (bijvoorbeeld via een lichtgekleurd plafond).

Er bestaan verschillende soorten oogziekten die invloed hebben op de gezondheid van het netvlies:

• Vitreomaculaire tractie, met als gevolg een maculagat, een macula Pucker (epiretinale membraan), pseudogat of een achterste glasvochtmembraanloslating.
• Commotio retinae
• Netvliesscheur of ablatio retinae.
• Choroïdearuptuur (scheur in het vaatvlies).
• Macula-oedeem
• Schade door een laserpen.
• Degeneraties van het netvlies zoals latticedegeneratie.

Het netvlies ontwikkelt zich uit de hersenen en bevat zenuwcellen. Anders gezegd, het netvlies is een deel van de hersenen. Dat betekent, aangezien zenuwcellen vrijwel niet regenereren, dat schade aan het netvlies onherstelbaar is. Een transplantatie van het netvlies - laat staan van hele ogen, wat in het verleden wel geprobeerd werd - leidt dan ook niet tot bruikbare resultaten.