Joost Zwagerman

Zwagerman leed aan een auto-immuunziekte, de ziekte van Bechterew,[2] en aan depressies. Op 8 september 2015 maakte zijn uitgeverij De Arbeiderspers bekend dat Zwagerman op 51-jarige leeftijd in zijn woonplaats Haarlem een eind aan zijn leven had gemaakt.[3] Hij werd begraven nabij Lucebert op de algemene begraafplaats in Bergen.

In 2020 publiceerde zijn ex-vrouw Arielle Veerman het boek De langste adem over Zwagerman en hun huwelijk dat eindigde in een vechtscheiding.

Zwagerman debuteerde in 1986 met de roman De houdgreep, die door Carel Peeters in Vrij Nederland werd bestempeld als 'het meestbelovende debuut sinds jaren'. Zijn doorbraak naar een breed publiek kwam met de roman Gimmick! (1989), die in 1996 voor het theater bewerkt werd door Theatergroep De Kwekerij. Het boek geeft een beeld van de trendy uitgaanscultuur en kunstenaarswereld van Amsterdam, waar hij in die tijd veel in verkeerde. In 1991 verscheen de roman Vals licht, die werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en in 1993 werd verfilmd door Theo van Gogh. Ook De buitenvrouw (1994) bereikte de longlist van de AKO-prijs. De buitenvrouw beschrijft een liefde in multiculturele tijden. Nadien volgden de romans Chaos en Rumoer en Zes Sterren. In 2010 verscheen van Zwagerman de novelle Duel als Boekenweekgeschenk.

Zwagerman was ook dichter. Zijn eerste dichtbundel Langs de doofpot verscheen in 1987. Zijn recentste bundel Roeshoofd hemelt uit 2005 werd in 2007 bekroond met de driejaarlijkse Paul Snoek Poëzieprijs van het stadsbestuur van Sint-Niklaas. Deze bundel beleefde vier herdrukken. Zijn laatste gedichtenbundel Voor alles verscheen in 2014, een jaar voor zijn dood. In deze bundel is een gelijknamig gedicht opgenomen. Het is een lange opsomming van alles waar Zwagerman bang voor was. Wende Snijders zette dit gedicht na zijn dood op muziek. Zij won met Voor alles de Annie M.G. Schmidtprijs 2017.

Zwagermans essaybundels Pornotheek Arcadië (2000) en Het vijfde seizoen (2003) bereikten de longlist van de Gouden Uil en de AKO Literatuurprijs. NRC Handelsblad typeerde Zwagerman als 'een van de best schrijvende essayisten van dit moment'. Ook Alles is gekleurd bereikte de longlist van de AKO Literatuurprijs. Alles is gekleurd werd een bestseller in het genre. Zwagermans essaybundel Transito (2006) bereikte in 2007 de shortlist van de AKO Literatuurprijs.

Zwagerman was ook actief als columnist, van 1998 tot 2001 voor de Volkskrant en in 2001 en 2002 voor NRC Handelsblad. In 2003 en 2004 was hij presentator van het VPRO-televisieprogramma Zomergasten, waarin hij onder anderen Ayaan Hirsi Ali ontving, die in dat programma haar controversiële film Submission liet vertonen. Daarnaast maakte hij in 1998 met collega-schrijver Ronald Giphart een theatertournee, die in 2000 een reprise beleefde.

Joost Zwagerman (tweede van rechts) met collega-schrijvers Ellen Ombre en Michiel van Kempen (op de rug gezien) in 2002

In 2000 publiceerden negen toonaangevende oudere auteurs, onder wie Gerrit Komrij, Harry Mulisch, Adriaan van Dis en Marga Minco, een schrijversestafette getiteld 'De schrijver'. De negen schrijvers van de oudere generatie kozen Zwagerman als schrijver van de jongere generatie om het feuilleton af te ronden. De schrijversestafette resulteerde in het boek De Schrijver (De Bezige Bij, 2000).

Zwagerman was in 1999 gastschrijver aan de Rijksuniversiteit Groningen en in 2003 gastschrijver aan de Universiteit Leiden. In 2005 stelde hij de bloemlezing De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 tot nu samen. In 2006 verzorgde hij aan de Radboud Universiteit de Frans Kellendonklezing. Eerdere sprekers in deze lezingenreeks waren onder anderen Oek de Jong en Kees Fens.

Zwagerman ontwikkelde zich de laatste jaren steeds meer tot een politiek geëngageerd columnist en pamflettist; zo publiceerde hij in 2007 het pamflet De schaamte voor links, waarin hij de ontwikkelingen sinds de jaren zestig bij links Nederland, maar bij de PvdA in het bijzonder, op de mestvaalt van de geschiedenis werpt en voorstelt terug te keren naar de oude sociaaldemocratische idealen van volksverheffing en sociale cohesie. Een fusie tussen PvdA en SP zou dan denkbaar worden. Dit pamflet trok binnen en buiten de PvdA de nodige aandacht.

Sinds 2010 schreef hij in de Volkskrant een wekelijkse rubriek over beeldende kunst en literatuur, getiteld 'Zwagerman kijkt' ofwel 'Zwagerman leest'. Hij trad geregeld op in het televisieprogramma De Wereld Draait Door, waarin hij sedert 2011 maandelijks een item had waarin hij vertelde over kunst.

In 2012 was Zwagerman gastcurator van het Museum of the Image (MOTI) in Breda en stelde hij de tentoonstelling Rollercoaster samen. In 2013 opende in Gemeentemuseum Den Haag de tentoonstelling De ruimte trilt een pennenstreek, met beelden van Pieter Bijwaard en Harald Vlugt en gedichten van Zwagerman zelf. De tentoonstelling stond in het teken van Zwagermans vijftigste verjaardag in november 2013. In 2014 maakte Zwagerman voor het Teylers Museum de tentoonstelling Zwagerman kiest, vernoemd naar 'Zwagerman kijkt' in de Volkskrant, zijn rubriek over beeldende kunst.

In april 2015 werd bekend dat Zwagerman zou vertrekken bij uitgeverij De Arbeiderspers en de overstap zou maken naar uitgeverij Hollands Diep. Het eerste boek van de schrijver bij Hollands Diep zou naar verwachting in 2017 verschijnen.[4] Op de dag van zijn overlijden in september 2015 kwam zijn non-fictietitel De stilte van het licht uit bij De Arbeiderspers.

• 1986 - De Houdgreep, roman
• 1987 - Kroondomein, verhalen
• 1989 - Gimmick!, roman
• 1991 - Vals licht, roman
• 1994 - De buitenvrouw, roman
• 1996 - Tomaatsj, novelle
• 1997 - Chaos en rumoer, roman
• 1998 - Het jongensmeisje, verhalen
• 2002 - Zes sterren, roman
• 2010 - Duel, Boekenweekgeschenk, novelle

• 1987 - Langs de doofpot, gedichten
• 1988 - De ziekte van jij, gedichten
• 1993 - De mooiste vrouw ter wereld, gedichten
• 2001 - Bekentenissen van de pseudomaan, gedichten
• 2005 - Roeshoofd hemelt, gedichten
• 2005 - Tot hier en zelfs verder. De vroege gedichten
• 2010 - Beeld verplaatst, gedichten bij kunstwerken van o.a. Erwin Olaf, Rineke Dijkstra, Marlene Dumas en Rob Scholte
• 2012 - De wereld is hier, een keuze uit de gedichten
• 2014 - Voor alles, gedichten
• 2016 - Wakend over God

• 1993 - Collega's van God, essays
• 1993 - De kus van Michael Jackson, jeugdboek
• 1996 - In het wild, essays en kritieken
• 2000 - Pornotheek Arcadië, essays
• 2001 - Walhalla, essays
• 2001 - Landschap met klein vuil, columns
• 2003 - Het wilde westen, columns
• 2003 - Het vijfde seizoen, essays
• 2004 - Tussen droom en daad in Dubbelstad: Alkmaar in feit en fictie
• 2005 - Door eigen hand, Zelfmoord en de nabestaanden, essays en interviews
• 2006 - Perfect Day en andere popverhalen
• 2006 - Transito, essays
• 2007 - De schaamte voor links, pamflet
• 2007 - Hollands welvaren
• 2009 - Hitler in de polder & Vrij van God, pamflet
• 2011 - Alles is gekleurd, Omzwervingen in de kunst
• 2012 - Kennis is geluk, Nieuwe omzwervingen in de kunst
• 2013 - Americana 1 & 2, Omzwervingen in de Amerikaanse cultuur
• 2015 - De stilte van het licht: Schoonheid en onbehagen in de kunst

• 2005 - De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 250 verhalen
• 2006 - De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 60 lange verhalen
• 2007 - De ontdekking van de literatuur. The Paris Review Interviews
• 2008 - De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 200 essays
• 2009 - Het volmaakte kleine stukje, een keuze uit het werk van Kees Fens
• 2016 - The Penguin Book of Dutch Short Stories