Hofstade (Zemst)

In de 13e eeuw werd de nog steeds bestaande Gasthuishoeve gebouwd.

In 1666 zien we in de Mechelse parochieregisters dat de overleden Gabriël Schaevaers afkomstig was van Hofstaeij.

Vroeger behoorde Hofstade tot de Mechelse parochie Onze-Lieve-Vrouw-aan-de-Dijle. In 1724 zien we het dorp vermeld worden als Hofstuijen.

De Heerlijkheid Mechelen omvatte ook Hofstade, Muizen en Hever. In 1777 is Hofstade, nog deel uitmakend van Muizen, op de Ferrariskaart te zien als een gehucht met als "centrum" een 30-tal huizen tussen Château de Seghelin en Château de L'hopital.[N 1] De kaart toont dat de toen slechts een paar jaren oude Leuvense Vaart het gehucht had afgezonderd van Muizen. Die indelingen bleven zo tot aan de Franse inval in onze streken.

Bij de Belgische Onafhankelijkheid was Hofstade een wat vergeten en verwaarloosd gehucht: Te Mechelen langsheen de steenweg die de stad ooit met Brussel had verbonden maar die inmiddels door een westelijker aangelegde nieuwe Brusselsesteenweg van weinig belang was geworden, ontstonden vanaf 1835 echter dankzij de nieuwe spoorwegindustrie dichtbevolkte arbeiderswijken. Even verder pal op die baan, groeide stilaan Hofstade uit tot een grotere gemeenschap. Vanaf het Koninklijk Besluit van 23 februari 1870 was Hofstade een zelfstandige gemeente in Brabant.

De zelfstandige gemeente Hofstade bestond ruim een eeuw tot ze bij de fusie van 1977 deel ging uitmaken van de fusiegemeente Zemst. Door de nabijheid van Mechelen en de goede verbindingen met Brussel en Antwerpen is Hofstade uitgegroeid tot een voornamelijk residentieel woondorp.

Hofstade maakt geologisch deel uit van de Brabantse Kempen. Dit vertaalt zich in eerder natte, zanderige grond en bossen met voornamelijk naaldbomen, wilgen, berken en populieren.

Ten westen van het dorp liggen De Ossembeemden, een natuurgebied bestaande uit naaldbomen, weiland en struweel. Verder stroomopwaarts langs de Barebeek, op de grens met Elewijt en Weerde, ligt het ongeveer twintig hectare grote Vriezenbroek. Dit natuurgebied is ontstaat door grondophoging bij de aanleg van de E19 in de jaren zeventig en bestaat uit weiland en wilgenbos.

Het zuidoosten van het dorp wordt gevormd door Domein Hofstade (' De Plage ' in de volksmond), een bosrijk gebied van ongeveer 160 hectare. In het begin van de 20ste eeuw werden er putten gegraven voor de aanleg van Spoorlijn 27B op een verhoogde berm. Hieruit zijn enkele kunstmatige meren ontstaan. Vanaf de jaren 1930 werd het domein opengesteld voor recreatie. Tegenwoordig is De Plage eigendom van Sport Vlaanderen. Het noordelijk deel van het domein werd in 1977 beschermd als landschap terwijl in 2001 het meer en het strand met de oorspronkelijke bebouwing samen met de hoofdingang van het domein beschermd werden als monument.

Tussen Domein Hofstade en de Leuvense Vaart ligt het Prinsenveld, een beschermd landschap dat wordt gevormd door weiland omzoomd door knoteiken.

Hofstade ligt in het stroomgebied van de Zenne en de Dijle, geen van beide rivieren stroomt echter door het dorp. Diverse waterlopen vormen (semi-) natuurlijke grenzen met andere dorpen. De Bergbeek in het Zuiden vormt de grens met Elewijt voor ze in de Barebeek uitmondt, die op haar beurt Hofstade scheidt van respectievelijk Weerde, Zemst, Mechelen en de kern Werfheide vooraleer ze via een duikelaar onder de Leuvense Vaart Hofstade verlaat. Laatst genoemde stroom vormt een barrière met het dorp Muizen. In het uiterste Noorden van Hofstade vormt de Hanswijkbeek de grens met Mechelen..

Hofstade wordt doorkruist door spoorlijn 27B, de verbindingsspoorlijn tussen Muizen en Weerde, en heeft eigen halte. Het dorp wordt door verscheidene busdiensten van De Lijn bediend. De autosnelweg E19 ligt ongeveer een kilometer buiten het dorpscentrum, Afrit 11 (Weerde) bevindt zich ten zuiden van het dorp.