Fochteloërveen

Het gebied is een restant van het uitgestrekte Drents-Friese hoogveengebied, dat sedert 1660 grotendeels is afgegraven (met name de Smilder venen aan de Drentse Hoofdvaart). Dat het gebied bewaard is gebleven geldt als een historisch toeval en mogelijk een gevolg van de geïsoleerde ligging op een provinciegrens. Pas laat werd een vrij beperkt kanalenstelsel aangelegd, zodat veel veen is blijven liggen en zich zelfs altijd een kleine 'actieve' hoogveenkern heeft kunnen handhaven.

Het Fochteloërveen is een kerngebied in de ecologische hoofdstructuur van Nederland, een (door Europa beschermd) Natura 2000-gebied en aangewezen als wetland volgens de Conventie van Ramsar. Van het gebied is circa 1100 ha eigendom van de Vereniging Natuurmonumenten, dat samen met de circa 1400 ha van Staatsbosbeheer wordt beheerd.

Om de groei van hoogveen te bevorderen is het gebied vernat door de aanleg van damwanden, het dempen van sloten en het plaatsen van stuwen. Ook wordt rondom het eigenlijke natuurgebied een bufferzone ingericht. Vanouds ligt aan de noordzijde reeds het bosgebied Bankenbos en de Kolonie Veenhuizen. Naar het zuiden en oosten toe, bij Fochteloo en Ravenswoud, worden landbouwgronden ingericht als natuurgebied, hetgeen voor de waterbeheersing als onmisbaar geldt en veel kansen biedt voor de fauna. Het gebied is beperkt toegankelijk. Er loopt een fietspad over een zandrug door het gebied en er zijn enkele voetpaden. Er staat een vogelkijkhut en nabij Ravenswoud staat een uitkijktoren.

Onderzoek in 2004 heeft uitgewezen dat de vernatting goed is geweest voor de plantengroei. Het, in Nederland uiterst zeldzame, bruin veenmos is terug. Het pijpenstrootje, een bruingele, grasachtige plant die de overhand kreeg toen het veen uitdroogde, krijgt steeds minder ruimte. Hiervoor in de plaats komen nu het eenarig wollegras en de lavendelhei.

Op 25 april 2011 brak er een gras- en veenbrand uit in het door droogte kwetsbare natuurgebied. De brand trof ongeveer een vierkante kilometer. Het duurde dagen voordat in het veen het vuur echt bedwongen was.[4] Een groot aantal slangen en hagedissen kwam om het leven.[5] Enkele houten damwanden die het water langer in het gebied vast dienen te houden moesten vervangen worden.

Op 13 maart 2015 werd wederom bijna honderd hectare heidegebied met voornamelijk hoog verdord gras door brand getroffen. Er was sprake van meerdere brandhaarden langs een fietspad.[6][7] Door de natte ondergrond konden brandweerwagens niet overal het gebied in, maar was het vuur toch relatief gemakkelijk te bedwingen. Achteraf bleek dat het vuur was aangestoken.

Topografische kaart van het Fochteloërveen, december 2015 (Klik voor vergroting)

Zie de categorie Fochteloërveen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.