Biseksualiteit

Een bekende definitie van biseksualiteit is afkomstig van de Amerikaanse bi-activiste Robyn Ochs en luidt:

"Biseksuelen zijn mensen die in zichzelf het potentieel (h)erkennen om zich seksueel en/of romantisch aangetrokken te voelen tot mensen van meer dan één geslacht of gender. Niet per se op hetzelfde moment, niet per se op dezelfde manier, en niet per se in dezelfde mate."[3]

Deze definitie wordt eveneens door de Nederlandse belangenorganisatie Landelijk Netwerk Biseksualiteit (LNBi) gevoerd[1] en door een breed scala aan internationale organisaties voor biseksuelen, panseksuelen en queer personen. Belangrijk is dat deze definitie benadrukt dat seksualiteitsbeleving voor ieder mens weer anders is en kan blijven veranderen.

De seksuele geaardheid van een persoon komt niet altijd overeen met het seksuele gedrag en de seksuele identiteit. Ook zijn er mensen die wel biseksuele relaties hebben, maar zich niet identificeren als biseksueel. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek naar seksuele voorkeur in 2007 door het Landelijk Netwerk Biseksualiteit.[4] Binnen de biseksuele geaardheid is een grote diversiteit in beleving en gedrag. Sommige mensen voelen zich wel seksueel en emotioneel aangetrokken tot meerdere geslachten en/of genders, maar niet in gelijke mate. Anderen voelen zich seksueel aangetrokken tot personen van het ene geslacht maar gaan een vaste relatie eerder aan met iemand van een ander geslacht. Maar er zijn ook mensen wier voorkeur gelijk verdeeld is over de geslachten en/of genders. Sommige biseksuelen voelen zich alleen aangetrokken tot mannen en vrouwen en voor weer andere is het geslacht of gender van iemand totaal irrelevant. Er zijn veel variaties mogelijk.

Het idee dat biseksuelen zich alleen tot mannen en vrouwen aangetrokken voelen is achterhaald. Reeds sinds de jaren 90 werd expliciet gesteld dat biseksualiteit gaat over aantrekking tot mensen van gelijk geslacht of gender en andere geslachten of genders. Een mogelijke oorzaak van het idee dat biseksualiteit specifiek gaat over mannen en vrouwen is de ontstaansgeschiedenis van deze term.[2] Oorspronkelijk werd biseksualiteit gebruikt om planten te duiden die zowel mannelijke en vrouwelijke geslachtskenmerken hadden en dus hermafrodiet zijn. Daarna veranderde de betekenis van de term biseksualiteit, deze werd namelijk vooral gebruikt om personen te beschrijven met mannelijke en vrouwelijke gedragskenmerken, alvorens het zijn intrede deed als omschrijving van een seksuele geaardheid. In de modellen van wetenschappers als Alfred Kinsey (Kinsey-schaal) en Fritz Klein (Klein Sexual Orientation Grid) werd biseksualiteit eveneens gedefinieerd als seksuele aantrekking tot mannen en vrouwen.

De Biseksuele Paraplu van bi-activiste Shiri Eisner[5] is een voorbeeld voor een aantal (inter)nationale organisaties voor biseksuelen: zij willen ook inclusief zijn voor mensen die andere pluriseksuele labels gebruiken zoals panseksueel, queer, omniseksueel of fluide.[2] Tot slot moet gezegd worden dat mensen soms ook verschillende seksuele identiteiten naast elkaar of door elkaar heen gebruiken, bijvoorbeeld biseksueel en panseksueel, of biseksueel en queer.

Een voorbeeld van discriminatie op grond van seksuele geaardheid. Vertaling: Toen ik in het leger zat gaven ze mij een onderscheiding voor het doden van twee mannen, en ontslag voor het liefhebben van één [man].

Het is moeilijk om een alomvattend antwoord te geven over het aantal mensen dat zichzelf identificeert als biseksueel alsook het aantal mensen dat biseksuele gevoelens heeft of biseksueel gedrag vertoond. Bovendien, niet iedereen die biseksueel gedrag vertoond of biseksuele gevoelens heeft identificeert zich ook als biseksueel.[6]

Volgens een studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit 2012 identificeert circa 3 procent van de mannen en vrouwen zichzelf als biseksueel, maar heeft 10 procent van de mannen en 12 procent van de vrouwen seks gehad met zowel mannen als vrouwen.[7] Een later onderzoek geeft aan dat circa 6 procent van de mannen en 15 procent van de vrouwen zich in meer of mindere aangetrokken tot mannen en vrouwen.[8] Biseksualiteit lijkt meer voor te komen bij vrouwen.

Het SCP geeft in haar LHBT-monitor 2016 aan dat er echter kritische kanttekeningen geplaatst kunnen worden bij de eerdere cijfers.[9] Voornoemde cijfers zijn wellicht te hoog, aldus het SCP. De organisatie concludeert op basis van een aantal surveys dat wellicht 4 tot 6 procent van de Nederlandse bevolking zich in meer of mindere mate aangetrokken voelt tot het eigen geslacht.[9] Helaas wordt deze schatting niet expliciet gemaakt hoeveel procent van de bevolking biseksueel gevoelens heeft, biseksueel gedrag vertoont, en/of zichzelf als biseksueel identificeert. Kortom, de precieze omvang is (nog) onbekend.

Uit onderzoek blijkt dat personen die zichzelf als biseksueel identificeren minder vaak open zijn over hun seksuele identiteit vergeleken met homoseksuele mannen en lesbische vrouwen.[10]

Uit het Nederlands Autisme Register 2017 van de Vrije Universiteit Amsterdam blijkt dat biseksualiteit onder mensen met autisme vaker voorkomt, namelijk bij 8 procent van de mannen en 27 procent van de vrouwen. Ook homoseksualiteit komt onder mensen met autisme vaker voor. De oorzaak hiervoor is niet bekend, wel dat het voor deze mensen vaak extra complex is, onder meer als het gaat om de coming-out.[11]

Biseksuele personen kunnen onbegrip en afkeuring ervaren door mensen met een andere geaardheid. In de volksmond wordt dit bifobie genoemd, tegenwoordig ook wel bi-negativiteit omdat bifobie een angst impliceert.

Wat betreft onbegrip kan het gaan om het niet kunnen bevatten dat mensen niet uitsluitend romantisch en/of seksueel tot één geslacht of gender aangetrokken voelen. Dit onbegrip wordt gevoed door het idee dat een volwassen seksuele identiteit of aantrekkingskracht bestaat uit romantische en/of seksuele aantrekkingskracht tot één geslacht of gender. Dit wordt monoseksisme genoemd.[12] Mensen die hier niet aan voldoen worden gezien als twijfelaars of mensen die nog geen keuze gemaakt hebben. Biseksuele mannen worden bijvoorbeeld gezien als mannen die nog niet uit de kast zijn als homoseksuelen en biseksuele vrouwen doen vooral mee met een sexy hype, maar zijn eigenlijk heteroseksueel.[13]

Daarnaast bestaan er een aantal vooroordelen over biseksuelen, zoals seksbelust, niet trouw aan hun partner, en hebben niet genoeg aan één mannen- of vrouwenlichaam. Onderzoek uit 2014 van het Amsterdam Pink Panel[14] laat zien dat 12,5 procent van de panelleden biseksualiteit niet als een authentieke seksuele identiteit zien. Bijna een kwart van de panelleden wil niet daten met biseksuelen en zo’n 40 procent wil geen relatie met een biseksueel persoon. Mogelijkerwijs hebben stereotypen over biseksuelen als ontrouw en mensen die zowel een mannelijk en vrouwelijk lichaam nodig hebben voor seksuele bevrediging hier invloed op. Wel vindt meer dan 99 procent van de panelleden het belangrijk dat biseksuele personen hun leven kunnen leiden zoals ze het zelf willen.

Veel biseksuelen zijn niet open over hun biseksualiteit. Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom biseksuelen niet open zijn over hun biseksualiteit, vooroordelen of negativiteit is een van de redenen.[15]

Tot slot zijn biseksuelen erg onzichtbaar in de samenleving. Over het algemeen worden mensen als heteroseksueel gezien, totdat ze gevoelens voor iemand van gelijk geslacht uiten: dan worden ze als homoseksueel gezien. Daarnaast, mensen interpreteren vaak iemands’ seksuele identiteit aan de hand van het geslacht van iemands partner. Bijvoorbeeld, als een man een mannelijke partner heeft wordt hij gezien als homo, en heeft hij een vriendin dan wordt hij als hetero gezien. Dit mechanisme geldt ook voor vrouwen. Dit wordt mononormativiteit genoemd.[16][17]

Deelnemer aan Bisexual Pride-demonstratie, 2014

De onzichtbaarheid van biseksualiteit in de samenleving wordt ook weerspiegeld in de voorzieningen voor biseksuele personen in Nederland en Vlaanderen.[17][18] In Nederland bestaat er anno 2018 één organisatie die exclusief de belangen behartigd van biseksuelen, panseksuelen, queers en andere pluriseksuelen in Nederland, namelijk de voornoemde Landelijk Netwerk Biseksualiteit (LNBi). Deze organisatie stamt uit 1991. In Vlaanderen bestaan er een aantal organisaties voor biseksuelen zoals Dubbelzinnig (Antwerpen), Ertussenin (Hasselt) en Ambigu (Brussel). Daarnaast is er vanuit çavaria steeds meer aandacht voor biseksualiteit.

Karakteristiek voor de Nederlandse belangenorganisatie is de grote mate van do it yourself activisme: kleinschalige activiteiten door het land heen, vaak georganiseerd door een enkeling of een kleine groep enthousiastelingen. Een voorbeeld hiervan is het maandelijkse Bi-Café Nijmegen. Het LNBi organiseert sinds 2009 jaarlijks de Holland BiCon naar Brits voorbeeld en tevens geïnspireerd op de vroegere GoBi Herfstfeesten.[19] Dit is een eendaags of meerdaags evenement met workshops, seminars, en ontmoetingsmogelijkheden voor biseksuele personen en hun sympathisanten. Een aantal hoogtepunten van de Nederlandse biseksuele gemeenschap in de 21ste eeuw zijn de First European Bisexual Conference in Rotterdam (2001)[20], de First European Bisexual Research Conference in Amsterdam (2016)[21], de Third European Bisexual Conference (2016)[22] en twee deelnames aan de Canal Parade van Amsterdam Pride - de eerste in 2017 en de tweede in het daaropvolgende jaar.

Naast belangenorganisaties en beperkte sociale activiteiten voor biseksuelen zijn er geen specifieke voorzieningen voor biseksuele personen.

Bi Visibility Day of Dag van de Biseksualiteit wordt elk jaar op 23 september gehouden. Lokale of nationale organisaties houden op of rond deze datum vaak activiteiten om biseksualiteit meer onder de aandacht te krijgen en om biseksuele personen bij elkaar te brengen. Tijdens de Internationale Dag tegen Homofobie en Transfobie (IDAHOT) op 17 mei wordt sinds 2015 ook aandacht gevraagd voor de problemen van biseksuelen.

Binnen internationaal bi-activisme bestaat er sinds 2014 ook Bisexual Health Month. In deze maand, maart, wordt er specifiek aandacht besteed aan mentale, fysieke, sociale, en seksuele gezondheid van biseksualiteit omdat uit internationaal onderzoek blijkt dat biseksuelen disproportioneel meer gezondheidsproblemen hebben vergeleken met homoseksuelen, lesbiennes en heteroseksuelen.

Een tijdschrift voor en over biseksuelen is het BiMagazine, een sinds 2003 verschijnend tweemaandelijks blad van Vereniging Bi-kring.

Op 5 december 1998 werd door ontwerper Michael Page een vlag gepresenteerd die symbool moest staan voor biseksualiteit. De vlag bestaat uit drie horizontale banen in de kleuren magenta, blauw en lavendel. Alternatief symbool zijn twee overlappende driehoeken in de kleuren roze en blauw. Roze staat hierbij voor de liefde voor vrouwen, blauw voor de liefde voor mannen en de kleine overlappende driehoek voor de liefde voor beide seksen.

Het biseksuele maansymbool is ontworpen om een verwijzing naar de door het naziregime gebruikte roze driehoek te vermijden.

• 
  Biseksualiteitvlag
• 
  Biseksualiteitdriehoeken
• 
  Biseksualiteitmanen
• 
  Vrouwelijk biseksueel symbool
• 
  Mannelijk biseksueel symbool

Enkele bekende biseksuele mannen en vrouwen uit heden en verleden zijn:

• David Bowie, Britse zanger
• Giacomo Casanova, Italiaans avonturier
• Freddie Mercury, Britse zanger
• Angelina Jolie, Amerikaanse actrice
• Lady Gaga, Amerikaanse zangeres

• Genderstudies

• Landelijk Netwerk Biseksualiteit

Zie de categorie Bisexuality van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.