Sint-Martinuskerk (Aalst)

De kerk bestaat uit een driebeukig schip, een tweebeukige kruisbeuk wat zeldzaam voorkomt, en een koor met koorommegang. Zowel in de koorommegang als in de zijbeuken, zijn kapellen gebouwd.

Op enkele gewelven kan men nog oorspronkelijke schilderingen ontwaren.

Bij een rondgang door de kerk valt de zeldzame sacramentstoren op, die door Jeroom Duquesnoy[1][2] de Oudere (uit Brussel) gebouwd werd in 1604.

Het hoofdaltaar dat in gebruik was vóór de hervormingen van het Tweede Vaticaans Concilie, is zeer fijn afgewerkt, en gans in het bijzonder het antependium Aanbidding door de Drie Koningen dat in 1777 gebeeldhouwd werd door F.J. Janssens.

Grafmonument van Ridder Du Bosch en Isabeau Lotin

Gedenksteen voor Dierick Martens (Anno 1774)

Grafmonument van Dierick Martens (Anno 1534)

Zeer opmerkelijk is de kapel van de H. Aloysius van Gonzaga waarin een eikenhouten altaar staat, door Marten Mattelet (uit Namen) gebouwd in 1773. Deze kapel is verfraaid met een schilderij uit 1856 van de hand van de Aalsterse kunstschilder Jozef Meganck (° 1807 †1891) die ook de kruisweg schilderde.

Het zijaltaar van Sint-Antonius (Abt) is uitgerust met een houten retabel gebouwd door Robert Van Caelenbergh (Aalst) (1911).

De biechtstoelen zijn gebouwd tussen 1739 en 1775.

Destijds (vóór 1782) was het gebruikelijk dat personen in de kerk ter aarde werden besteld.

• Zo was de kapel van O.-L.-Vrouw van Zeven Weeën de begraafplaats van de familie De Ruddere. Een hek uit smeedijzer, getooid met het familiewapen, bakent deze kapel af.
• In de Sint-Jozefskapel ziet men het indrukwekkende grafmonument van Ridder Gheraerdt du Bosch († 18 juli 1561) en van zijn echtgenote Isabeau Lotin († 31 januari 1573). Gheraerdt du Bosch was in 1532 hoogbaljuw van het "Land van Aelst" en bewoonde het kasteel van Overhamme. Aan de voet van het grafmonument leest men: "Hier leyt begraven Mer Gheraerdt Du Bosch, Riddere, die overleet den achthiensten van iulius vifthien hondert een ende tsestich en vrou Isabeau Lotin, syn gheselnede die overleet de 31-en ianuary 1573".
• Een ander opmerkelijk grafmonument bevindt zich in een straalkapel van de koorommegang. Het betreft de grafzerk van de gekende Aalstenaar Dierick Martens[3] († 28 mei 1534). In vergulde letters leest men op zijn grafsteen: "Hier leit begraven Dierick Martens deerste letterdruckere van duitschlant frankeryke ende desen nederlanden hij sterf a° XVc XXXIIII den XXVIII dach in maie".

Deze grafzerk lag aanvankelijk in de kerk van de Wilhelmieten (ook genaamd: Sterheren) te Aalst en werd later rechtop gezet (1774). De orde der Wilhelmieten werd in 1784, opgeheven. Als gevolg daarvan werd de zerk overgebracht naar de Sint-Martinuskerk.

In dezelfde kapel leest men op een tweede gedenksteen (anno 1774), een aan Dierick Martens (...Theodorico Martino Alostano... ) gewijde en in ‘t latijn geschreven tekst, die het rechtop zetten van de genoemde grafzerk motiveert.

Dierick Martens voerde anno 1473 in Aalst de boekdrukkunst ‘met losse letters’ in. Zijn standbeeld, (werk van Jan Geefs) opgericht op 6 juli 1856, bevindt zich op de Grote Markt van Aalst, op een boogscheut van de Sint-Martinuskerk.

De viering wordt gedomineerd door de houten gebeeldhouwde preekstoel, tussen 1806 en 1810 gebouwd door de Aalstenaar Willem van Biscom.

Vele glasramen versieren de kerk, inzonderheid de zijkapellen.

De meest opmerkelijke zijn:

• De verering van Onze Lieve Vrouw ter Druiven (anno 1929) in de noordelijke kruisbeuk;
• Het leven van Sint-Martinus (anno 1912) (door Joseph Casier) in de zuidelijke kruisbeuk;
• De heiligen Witgerus, Josephus, Bavo, Amalberga, Raineldis, Emebertus, Gudula en Pharaïldis.

Heilige Rochus door Christus aangesteld tot patroon van de pestlijders (Rubens, 1623-26)

Doksaal en Van Peteghemorgel (Anno 1758)

Zeer imposant zijn de volgende schilderijen:

• De bekering van de Heilige Hubertus, destijds toegeschreven aan Jan Boekhorst (° 1604 †1668);
• De Heilige Simon Stock, patroon der Carmelieten, ontvangt het Scapulier uit handen van Onze Lieve Vrouw (circa 1650) door Gaspar De Crayer (° 1582 of 1585, †1669);
• Heilige Rochus door Christus aangesteld tot patroon van de pestlijders door Pieter Pauwel Rubens (° 1577 †1640) [4];
• De Heilige Martinus wekt een dode tot leven door Godfried Maes (° 1649, †1700).

De beide kruisbeuken zijn uitgerust met een kerkmeestergestoelte waarvoor het timmerwerk gedaan werd door J.B. Eyckerman en het beeldhouwwerk door Jan-Baptiste de Coene (1783). De lambrisering van dit gestoelte werd versierd met geschilderde taferelen:

• voor de zuidelijke kruisbeuk, tussen 1780 en 1785, door Jan de Landtsheer (Baasrode);
• voor de noordelijke kruisbeuk, door Jan de Landtsheer, Fr. De Gernier (Geraardsbergen) (1785) en J. Du Tilleux (1792).

In de noordelijke kruisbeuk treft men een sculptuur aan, dat de H. Martinus voorstelt die zijn mantel schenkt aan een hulpbehoevende bedelaar. Het beeld werd in 1950 uit hout gesneden door F. Lemaître.

Het doksaal, gebouwd in 1758, is -voor wat het timmerwerk aangaat- het oeuvre van J.B. Kieckens uit Aalst. De plannen werden getekend door Broeder Alipius (een Augustijn uit Brussel), en het houtsnijwerk werd uitgevoerd door Marten Mattelet (Namur). Het Van Peteghemorgel, uit hetzelfde jaar, werd gebouwd naar de plannen van E.H. Raick (Antwerpen) en Boutmy (Gent). Het werd in 1912 vernieuwd door Jozef Stevens, orgelbouwer uit Duffel.

• 
  Buitenaanzicht
• 
  Buitenaanzicht
• 
  Interieur
• 
  Antependium van het altaar
• 
  Biechtstoel (detail)