Jozef van Nazareth

In de evangeliën Matteüs en Lucas staan onderling afwijkende stambomen van Jezus. Volgens Matteüs was Jozef een zoon van Jakob,[2] volgens Lucas was hij een zoon van Eli.[3]

Deze stambomen zijn historisch gezien problematisch.[4] De stambomen in Matteüs en Lucas waren bedoeld om aan te tonen dat David, via Jozef, een verre voorvader van Jezus was. In de laatste twee eeuwen voorafgaande aan het ontstaan van het christendom ontstond namelijk de overtuiging dat de beloofde Messias een afstammeling van koning David zou zijn. De afstamming van Jezus als nakomeling van David komt al voor in de vroegste christelijke geschriften.[5] Volgens sommigen kan het verschil tussen de stambomen in Matteüs en Lucas verklaard worden door een leviraatshuwelijk.[6] Ook Maria, de moeder van Jezus, zou volgens een traditie een nakomeling van David zijn.

Volgens Matteüs en Lucas was Jozef verloofd met Maria, die zwanger werd zonder gemeenschap met haar verloofde te hebben gehad. Jozef "wilde haar niet in opspraak brengen en dacht erover haar in het geheim te verstoten". In een droom verscheen echter de engel van de heer die Jozef vertelde dat Maria zwanger was door de Heilige Geest. Jozef kon gerust met Maria trouwen, hetgeen hij deed.[7]

Volgens Lucas woonde Jozef in Nazaret en reisde hij in verband met een volkstelling met Maria naar Bethlehem "om zich te laten inschrijven". Toen zij in Bethlehem waren aangekomen, begon de bevalling en werd Jezus daar geboren.[8]

Matteüs beschrijft hoe na Jezus' geboorte wijzen uit het oosten zochten naar de pasgeboren "koning van de Joden". Herodes hoorde hiervan en gaf zijn soldaten bevel om naar Bethlehem te gaan en alle jongetjes tot twee jaar oud te doden (de kindermoord van Bethlehem[9]). Een engel verscheen echter in een droom aan Jozef en droeg hem op om samen met Jezus en Maria naar Egypte te vluchten.[10]

Volgens hetzelfde verhaal kreeg Jozef na een tijd van een engel het bericht dat Herodes was gestorven. Jozef achtte het echter niet veilig om terug te keren naar Judea omdat de gewelddadige Herodes Archelaüs de nieuwe koning van Judea was. Daarom weken ze, na een aanwijzing in een droom, uit naar Nazaret in Galilea.[11]

Jozef en Maria kregen na Jezus meerdere kinderen, de "broers en zussen van Jezus".[12] Het evangelie volgens Marcus noemt vier broers bij name: Jakobus, Joses, Simon en Judas.[13]

Volgens de traditie van de Rooms-Katholieke Kerk moet "broers en zussen van Jezus" niet letterlijk worden genomen. De katholieke kerk heeft het dogma aanvaard dat Maria altijd maagd is gebleven en interpreteert het woord "broer" (Grieks: adelphos) als "neef" of "verwante". Het Griekse woord duidt namelijk duidelijk op een familieband.

Een andere theorie is dat de term halfbroers en halfzussen aanduidt. Ook bij deze hypotheses zijn er 2 varianten:

1. Een eerste mogelijkheid is dat Jozef vroeg gestorven is en dat Maria als weduwe wettelijk verplicht was om met de oudste nog vrije broer van haar man te trouwen. De broers en zussen die vernoemd worden zouden dan uit de relatie tussen Maria en de broer van Jozef verwekt zijn.
2. Een tweede mogelijkheid wordt in de apocriefe geschriften aangetroffen, zoals in De geschiedenis van Jozef de timmerman.[14] Hierin wordt vermeld dat Jozef een weduwnaar was. De genoemde broers en zussen van Jezus zouden kinderen zijn uit het eerdere huwelijk van Jozef.[15]

De laatste keer dat hij wordt genoemd in de Bijbel is toen Jezus 12 jaar oud was.[16] Tijdens Jezus' verdere optreden wordt Jozef niet genoemd, behalve om Jezus aan te duiden als Jozefs zoon.[17]

Maria was aanwezig toen Jezus werd gekruisigd. Toen Jezus haar zag staan naast "de leerling van wie hij veel hield", verklaarde hij hen moeder en zoon. Vanaf dat moment nam deze leerling Maria in huis.[18] Mede om deze passage wordt verondersteld dat Jozef toen al overleden was. De kerkvader Hiëronymus stelde dat Jozef al voor de doop van Jezus was gestorven, apocriefe geschriften houden het op voor de kruisiging van Jezus, in het bijzijn van Jezus.[19]