Rekem

Vondsten uit de Neolithische tijd, de La Tène-periode en de Romeinse tijd tonen aan dat het gebied, omwille van de ligging aan de oude maasloop en de Romeinse heirbaan Tongeren - Nijmegen, al vroeg bewoond werd. Op het terrein van de laat-Romeinse villa van Neerharen-Rekem is aardewerk gevonden dat overeenkomt met dat uit het vrije Germanië ten noorden van de Rijngrens. Het gebied is rond het midden van de derde eeuw verlaten en in de late vierde eeuw weer als nederzetting ingericht. Het bevatte twee of drie houten gebouwen en 25 hutkommen, wat typisch Germaans is. Er zijn ruim vijfhonderd vierde-eeuwse bronzen munten gevonden waarvan men aanneemt dat ze gebruikt zijn in een monetair systeem, mogelijk als soldij of voor de handel.[1] De nederzetting was in het midden van de vijfde eeuw nog bewoond.[2]

In de Middeleeuwen was Rekem een vrije rijksheerlijkheid, die ook het gehucht Wezet (tegenwoordig: Bovenwezet en Daalwezet) omvatte.

Omstreeks 1300 werden Uikhoven en Boorsem aan deze heerlijkheid toegevoegd.

De Sint-Pietersparochie van Rekem is zeer oud en stamt vermoedelijk uit de Karolingische tijd. De eerste kapel dateert van 989 en bevond zich binnen de muren van het kasteel. In 1231 werd een kerk gebouwd.

Ook waren er diverse kloosters in Rekem. Zo was er van 1140-1795 een Norbertinessenklooster, van 1679-1684 een Karmelietenklooster, en van 1707-1797 en van 1847-2004 een Minderbroedersklooster.

Ottavio Piccolomini, veldmaarschalk van de Keizerlijken tijdens de Dertigjarige Oorlog, bezorgde op 21 december 1652 zijn verslag aan keizer Ferdinand III. Hij vermeldde hierin dat rijksgraaf Ferdinand van Reckheim (het huidige Rekem) het keizerrijk grote verdiensten had verleend door zijn stad van verdedigingswerken te voorzien tegen eventuele aanvallen van de hertog van Brabant. Alhoewel de stad goed verdedigd was door de wallen raadde Piccolomini aan om Reckheim te verbinden met de Maas via een kanaal. De keizer stemde in met het plan en gaf Ferdinand toelating om het kanaal te laten graven. Het was zijn zoon, Maximiliaan Frans Gobert, die in 1670 de graafwerken opstartte. Reeds op 30 oktober was het graafwerk grotendeels klaar. Men had een opening gemaakt in de Maasmuur te Uikhoven op de dijk om het kanaal van Maaswater te voorzien. Het kanaal was bevaarbaar, breed en diep, en volgde voor een gedeelte het traject van de huidige Pastoor Goossenslaan en liep langs het kasteel van Reckheim tot aan de Ucoverpoort (ook Maaspoort genoemd) en de Ziepbeek daar. Anno 2019 kan men op de Pastoor Goossenslaan te Uikhoven, bij de dubbele bomenrij tegenover huisnummer 19 een haast dichtgeslibde ondiepte zien, het restant van het vroegere kanaal.

De eerste heer van Rekem was Arnold van Rekem (1108). Bij huwelijk van Gijsbert I van Bronckhorst kwam Rekem in bezit van het geslacht Van Bronkhorst. In 1140 komt hij voor als Gijsbert van Bronckhorst de Radekeim. Hij zou getrouwd zijn met vrouwe Rousch(e); Rouche zou een verschrijving zijn van Rothem. Mogelijk was hij gehuwd met Hadewich, dochter van Arnold van Rothem en Alidis van Cuyck.[4] Rekem zou tot 1317 in bezit van de familie Van Bronkhorst blijven. Uit twee oorkonden van 20 april 1317 blijkt dat Willem III van Bronckhorst Rekem van de hand doet.[5]

Van 1317 tot 1335 was Gerard Van der Marck heer van Rekem. Nadat Gerard van der Marck kinderloos stierf kwam Rekem in handen van Arnold van Stein, gevolgd door Hendrik van Stein. Onder Hendrik wordt Rekem in 1356 verheven tot rijksbaronie. Hendrik stierf kinderloos maar schonk de baronie voor zijn dood aan zijn neef Willem I van Sombreffe in 1397. Zijn zoon Willem II volgde hem op en vervolgens werd Willem II opgevolgd door Frederic. Doordat deze laatste geen erfgenamen had ging de baronie in 1501 over op de broers Evrard en Jan Van Pirpont. Ook de heren van Pirmont lieten geen erfgenamen achter en na de dood van Jan in 1514 ging Rekem over op diens schoonbroer Graaf Robert van der Marck en Arenberg, die in 1541 opgevolgd werd door zijn kleinzoon Robert II. Na diens dood kwam de baronie bij gebrek aan erfgenamen onder direct bewind van Keizer Karel V die in 1545 Jan van Hennin benoemt tot landheer.

Jan van Hennin verkoopt Rekem in 1553 aan Willem van Vlodrop. Na het huwelijk van diens zuster Anna met Jan van Quaadt van Wyckraedt komt die laatste in 1564 in het bezit van Rekem. Zijn zoon Willem ruilt de baronie met Herman van Lynden tegen landgoederen in Duitsland. De baronnen (en vanaf 1623 graven) van D'Aspremont Lynden regeren in Rekem tot 1795.[6]

In deze tijd was Rekem een dwergstaatje met een eigen leger, munt en douanekantoor. Dit duurde tot de opheffing van het ancien régime, einde 18e eeuw.

Koperen duit (1663) van Rekem. Nabootsing van duit uit hetzelfde jaar van de stad Deventer. Het opschrift vermeldt "DA-ETR-TRIA in plaats van DA-VEN-TRIA".

Al in de 14e eeuw begon men in Rekem munten te slaan. Het Rekemse munthuis is het meest actief geweest in de perioden 1400-1475 en 1550-1700. Kenmerkend voor deze muntslag is, dat de Rekemse muntheren vrijwel altijd populaire muntsoorten uit de naburige landen hebben geïmiteerd. Zij gingen zelfs zover regelrechte vervalsingen te slaan.

De graven van Aspremont-Lynden-Reckheim hebben hun bouwactiviteiten in de periode 1600-1640 onder meer bekostigd uit de opbrengst van de munt. In die tijd nam de muntslag enorm toe. Er werd onder meer massaal klein kopergeld geslagen: duiten en oorden. De belangrijkste winst zat hem in het feit dat de Rekemse munten veel te licht waren, zodat met weinig koper de maximale omzet werd behaald.

Na klachten van onder meer het naburige prinsbisdom Luik stelde keizer Ferdinand II een onderzoek in, waarna de graaf zich veiligheidshalve richtte op de namaak van Noord-Nederlandse munten, immers, Rekem lag buiten de jurisdictie van de Staten-Generaal. In de tweede helft van de 17e eeuw werd de Republiek overspoeld met namaakduiten uit Rekem, die naast de reguliere duiten alom in omloop waren. De nabootsingen waren zo ontworpen dat men zich bij klachten over de Rekemse munt kon verweren met het feit dat de opschriften op de Rekemse munten afweken van het origineel. Zo stond op de Friese namaakduiten niet “FRI-SIA” maar “FRI-CIR” of “FRI-GIA”, en op de Deventer imitatieduit “DA-ETR-TRIA” in plaats van “DA-VEN-TRIA”. Omdat in die dagen vrijwel niemand kon lezen zag de gemiddelde burger het verschil niet.

Na 1702 was het voorbij. In dat jaar voerde de Provincie Holland een duit in van een nieuw type, groter en zwaarder dan de oude. Voortaan waren enkel de nieuwe duiten geldig en werden de oude en vreemde duiten afgewaardeerd tot een halve duit. De andere provincies volgden Holland vanaf datzelfde jaar. Daardoor was het voor Rekem niet rendabel meer om inferieure duiten te slaan.[7]

Onder de Fransen was Rekem, als onderdeel van de provincie Limburg, vanaf 1795 een kantonhoofdplaats van zes gemeenten. Die functie moet het evenwel in de 19e eeuw aan Mechelen-aan-de-Maas laten. Rekem verviel geleidelijk tot een landbouwdorp. In 1921 werd in het kasteel een psychiatrische inrichting gevestigd, hetgeen eveneens werkgelegenheid opleverde. Na de aanleg van de Zuid-Willemsvaart, die Rekem afsnijdt van Uikhoven, en de N78 valt het uiteen in drie delen: Oud-Rekem, de gehuchten Boven- en Daalwezet en de nieuwe woonwijken ten noorden en zuiden van de Populierenlaan en aan de N78. Sinds de gemeentelijke fusie van 1977 valt Rekem onder het bestuur van de gemeente Lanaken.