Pelikaanbrug

De Pelikaanbrug uit 1984 is een moderne ophaalbrug. Ze is gelegen over de Nieuwevaart. Ze vormt daarbij uitsluitend voor voetgangers en fietsers de verbinding tussen de Hoogte Kadijk (in het zuiden) en de Oostelijke Eilanden (in het noorden). Opvallend daarbij is dat er aan beide zijden eigenlijk geen sprake is van een doorgaande route. In het zuiden moeten de voetgangers en fietsers zich een weg banen tussen nieuwbouw; in het noorden strandt de voorbijganger op een voet- en fietspad langs de Wittenburgergracht (de naam van de kade van de Nieuwevaart hier). Aan de noordkant van de brug staat een flink aantal gemeentelijke en rijksmonumenten, waarvan de Oosterkerk de bekendste is.

Alhoewel zij in de binnenstad ligt is de brug in 2017 slechts dertig jaar oud. Voor 1987 heeft hier nooit een brug gelegen. Wel voer er een veer genaamd Overhaalsgang heen en weer. De gemeente Amsterdam wilde hier wel al jaren een brug, omdat de twee andere bruggen over de Nieuwevaart hier nogal ver uit elkaar liggen, de Kattenburgerbrug in het westen en de Dageraadsbrug in het oosten. In 1984 kwam het er uiteindelijk van. Dirk Sterenberg mocht een ophaalbrug ontwerpen voor deze plek. De brug werd mede verlangd doordat door de aanleg een doorlopend fietspad ontstond in de wijk. Alle bruggen dragen daarbij namen van dieren; een medewerkster van het "Overlegorgaan van de Oostelijk Eilanden" kwam met de naam Pelikaanbrug. De brug is vernoemd naar de vogel, maar ook naar het nabijgelegen voormalige pakhuis d’Peliekaan aan de Hoogte Kadijk 51-53; een schepping van architect Jan van Looy uit 1902, een monumentaal pand, maar omdat het in 1989 omgebouwd is tot appartementencomplex geen monument.

De brug heeft opvallende kenmerken:

• de doorvaart en val liggen niet in het midden van de vaart; ze liggen nabij de noordkade van de vaart; vanuit het zuiden moet men eerst over een tweetal aanbruggen vanuit het noorden over een; deze (niet symmetrische) plaatsing was noodzakelijk omdat op nog geen 25 meter ten westen van de brug al sinds 1907 de Nieuwevaartsluis ligt, die haar deuren ook aan de noordzijde heeft;
• de hamei heeft geen poortconstructie; ze bestaat alleen uit stijlen, waarop de balanspriemen zijn geplaatst
• de contragewichten hangen in felle kleuren aan de balans en doen enigszins denken aan de Wasknijperbrug van Sterenbergs ex-collega en ex-baas Slebos
• de brug is wit, stijlen en balanspriemen zijn wit; de contragewichten zijn geel; de balustrades zijn uitgevoerd en rood, wit, blauw en geel; de kleuren van De Stijl
• het brugwachtershuisje maakt onderdeel uit van het ontwerp en is uitgevoerd in rood, wit en blauw;
• op de brug staan sierlijke lantaarns, uitgevoerd in rood en geel met bolvormige lampen
• het lettertype waarmee Pelikaanbrug is aangegeven is ontworpen door Piet Schreuders in samenwerking met de Afdeling waterbouw, onderafdeling beheer en onderhoud.