Kessenich (België)

Kessenich ligt strategisch op een uitloper van het middenterras van de Maas, afgelijnd door de laagtes Vuilbemden, Schoor en Vijverbroek. Zij werden gevormd door de Maas, toen deze nog dicht bij de dorpskern stroomde. In de loop van eeuwen schoof de rivier echter naar het oosten. Door de grindwinning verdween het merendeel van de historische beddingen uit het landschap.

Archeologische sites bleven enkel op het middenterras gevrijwaard van overstromingen. Hier zijn één prehistorische en twee Romeinse begraafplaatsen aangetroffen. In 1964 werd ook de heirbaan Maastricht-Nijmegen blootgelegd. De benaming Casallum veronderstelt dat de Romeinen er bovendien een castellum bouwden, aldus gebruik makend van de natuurlijke hellingen.

Kessenich (Casallum) wordt, samen met Echt, genoemd in een van de oudst bewaard gebleven handschriften in de Nederlanden. In dit document van 7 oktober 950 schenkt de Duitse koning Otto I de feodale rechten over deze twee plaatsen aan graaf Ansfried (de vader van de latere bisschop van Utrecht, Ansfried). Het handschrift werd eeuwenlang bewaard in de door zoon Ansfried gestichte abdij van Thorn, die de rechten over Kessenich erfde. Tegenwoordig bevindt het zich in de schatkamer van het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht.[7]

In 950 wordt dus het domein rondom de plaats Kessenich verheven tot een rijksheerlijkheid, maar het valt later uiteen in de 'Drie Eijghen'. De rijksheerlijkheid bestaat vanaf dan uit Kessenich, Kinrooi, Groot-Beersel en Hunsel. De vrijheren en vrijvrouwen, vanaf 1656 baronn(ess)en, besturen hun gebied vanuit de burcht Den Berg, vanaf 1700 het kasteel Borgitter. Kessenich blijft een soeverein ministaatje tot in 1784; het wordt dan ingelijfd door Oostenrijks-Gelre.

Kessenich ligt aan de noord-zuidverbinding langs de Maas, maar oorspronkelijk ook aan een oost-westverbinding tussen Leuven, Diest en het Rijnland. Al in de 9e eeuw bestaat er zo'n landweg: de Kempenweg.[8] In de 17e eeuw wordt Kessenich meermaals geplunderd door doorgaande troepen (1635, 1649 en 1658). In 1702 passeren de troepen van de hertog van Marlborough. Deze gebeurtenis ligt aan de oorsprong van het jaarlijkse Malbroek verbranden, een traditie die ook bestaat in Stokkem en Eisden.

In de Franse tijd (1794) wordt Kessenich verenigd met de Zuidelijke Nederlanden. Het gaat vervolgens over naar het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1814) en België (1830). Door de 24 artikelen wordt het een grensdorp (1839). Even wordt de gemeente drastisch vergroot, alvorens gesplitst te worden in drie nieuwe gemeenten (zie Oprichting van Kinrooi en Molenbeersel).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vinden verschillende incidenten plaats. In 1943 storten er drie gevechtsvliegtuigen neer, nl. twee Geallieerde (23 juni en 31 augustus) en één Duits (14 oktober). Later wordt een mislukte aanslag gepleegd op de burgemeester (5 augustus 1944). Verzetslieden schieten een soldaat dood (8 augustus) en worden vermoord bij de razzia op Molenbeersel. Begin september drijft de Brigade Piron de Duitsers terug tot achter de Maas en het Kanaal Wessem-Nederweert. Deze posities behouden de Duitsers tot in december. Omwille van mortiervuur wordt in Kessenich een evacuatiebevel afgekondigd (5 november).

In 1971 komt de fusie met Kinrooi tot stand, ondanks protest van de bevolking. In de jaren 1970 worden ook tal van landschappelijke moderniseringen ondernomen, zoals de ruilverkaveling, de rechttrekking van de Meierstraat (tussen de huizen #2-10 en #25-41), de aanleg van nieuwe wegen (o.a. de Lange Hoevenweg, de Seeserweg en de Vilgertenweg), de opheffing van vele veldwegen en de kanalisatie van de Itterbeek.

De grindwinning op de Maas verschuift, te Kessenich, in 1949 naar de uiterwaarden. Door het afgraven van grind en zilverzand ontstaan de Maasplassen Boterakker en Dragrasa. Gedeeltelijke demping vindt plaats in meerdere fases (jaren 1980 tot 2016), ten bate van natuurontwikkeling en landbouw. De delen die niet gedempt zijn, dienen nu voor waterrecreatie. In 2017 werd de vaartkom het Bastion opengesteld.