Regionaal Historisch Centrum Limburg

Het Rijksarchief in Limburg nam al in 1881 zijn intrek in de Oude Minderbroederskerk. Toen waren de restauratie- en verbouwingswerkzaamheden van de kerk - die tot die tijd in gebruik was geweest als opslagplaats van het garnizoen - zover gevorderd dat een gedeelte ervan in gebruik kon worden genomen. In die tijd moest de kerk nog met kolenkachels verwarmd worden - in verband met de brandveiligheid in een depot vol papier een verre van ideale situatie, die tot in de dertiger jaren van de twintigste eeuw zou duren.[1] In 1884 verhuisden ook het stadsarchief en de stadsbibliotheek naar de Sint Pieterstraat.

Gedenksteen rijksarchivaris G. Panhuysen, 1934-68

In 1919 kwam de nieuwe Tapijnkazerne in Maastricht gereed. Daarmee kwam de Pieterskazerne - gehuisvest in het voormalige klooster van de Minderbroeders, grenzend aan de Oude Minderbroederskerk - leeg te staan. Maar het zou (onder andere door bezuinigingen in de crisisjaren) tot 1939 duren voordat een verbouwing van het voormalige klooster kon beginnen. De werkzaamheden waren eind 1941 voltooid. Restauratie van de commandantswoning werd uitgesteld.[2] In de periode 1987 tot 1996 volgde wederom een reeks ingrijpende verbouwingen. Op 8 november 1996 werd het geheel verbouwde Rijksarchief in Limburg geopend door Prins Willem-Alexander.[3]

Het Regionaal Historisch Centrum Limburg is ontstaan na een fusie van het Rijksarchief in Limburg en het Gemeentearchief Maastricht in 2005. Sinds 2012 heeft het RHCL ook de archieven van de provincie Limburg in beheer.

Het RHCL beheert bovendien de archieven van de gemeenten Eijsden-Margraten en Valkenburg aan de Geul.

• 
  Rijksarchief in 1912
• 
  Entree RHCL (voorheen HCL)
• 
  Nieuwe vleugel bij het klooster
• 
  Interieur kerk met infobalie

Het RHCL beheert 24 kilometer archief. Dat zijn allereerst de archieven van de rijksinstellingen in de provincie Limburg, de archieven van de provincie zelf, en die van de aangesloten gemeenten. Bovendien beheert het Regionaal Historisch Centrum Limburg een groot aantal particuliere archieven: van kerkgenootschappen, verenigingen, stichtingen, bedrijven en personen.

Deel van het Kruisherenarchief, in 2015 gedigitaliseerd in het kader van het project Metamorfoze

Die 24 kilometer archief zijn opgeslagen in de ondergrondse archiefdepots die in 1994 zijn aangelegd. Direct naast de Oude Minderbroederskerk zijn tot een diepte van 10 meter drie lagen depot gebouwd. De onderste depots liggen daarmee op een dieper niveau dan de bedding van de Jeker, die er boven langs stroomt. De capaciteit van de depots is 25,3 km. Er moet dus anno 2015 alweer worden nagedacht over nieuwe oplossingen voor de (nabije) toekomst.[4]

Overzicht 'schatkamer' met oudste en meest bijzondere objecten

Onder de bijzondere stukken bevinden zich:[5]

• het oudste archiefstuk van Nederland, een akte uit 950 van koning Otto I, afkomstig uit de abdij van Thorn;
• een oorkonde uit 1139 van koning Koenraad III, waarin hij de Sint Servaasbrug schenkt aan het kapittel van Sint-Servaas;
• het 9,9 m lange Kruisherenarchief (1436-1796), het meest complete kloosterarchief in Nederland, België en het Duitse Rijnland;[6]
• de oudste bouwtekeningen van Nederland: een serie uitgewerkte tekeningen uit ca. 1460 van de Koningskapel (begin 19e eeuw gesloopt) en de nog bestaande laatgotische kloostergang van de Sint-Servaaskerk in Maastricht;
• een groot aantal 17e-, 18e- en 19e-eeuwse stads- en dorpsgezichten van Limburg van onder anderen Valentijn Klotz, Josua de Grave, Jan de Beijer en Philippe van Gulpen;
• twaalf albums met een groot deel van de ontwerpen van de Maastrichtse architect en interieurontwerper Mathias Soiron (1748-1834);
• de oudste foto van een gebouw in Limburg: een daguerreotypie uit 1844 van kasteel Neercanne bij Maastricht;
• het fotoarchief Van Kleef, bestaande uit een kleine maar voor Nederland unieke collectie vroege medische röntgenfoto's en enkele honderden glasplaten en fotoafdrukken van de amateurfotograaf Lambert Th. van Kleef (1846-1928)
• het fotoarchief van de Staatsmijnen in Limburg;
• het persoonlijk archief van de dichter-schilder Pierre Kemp (1886-1967).

• 
  Oudste oorkonde (950) en oudste bouwtekening (ca. 1460)
• 
  12e-eeuwse Annales Rodenses van de abdij Rolduc, Kerkrade
• 
  Middeleeuwse akten met zegels van het Sint-Servaaskapittel, Maastricht
• 
  Zuurvrij in Lexan verpakte oorkonden in het Kruisherenarchief, Maastricht
• 
  Gezicht op de voormalige kerk van Sevenum (Josua de Grave, 1675)
• 
  Vondelingbriefje van Anna Joseph Tweekleur, gevonden op 27 maart 1821
• 
  Opgravingstekening van Romeinse villa Backerbosch door Jozef Habets
• 
  Operatiekamer Gasthuis Calvariënberg, Maastricht (Lambert van Kleef, 1896)

In de voormalige commandantswoning van de Sint-Pieterskazerne, onderdeel van het Minderbroederscomplex, is ook het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg (SHCL) gehuisvest. Het SHCL is een studie- en documentatiecentrum voor de geschiedenis van Nederlands Limburg. Het SHCL afficheert zichzelf als een kenniscentrum voor regionale geschiedbeoefening, waar wetenschappelijk onderzoek wordt verricht, een bibliotheek wordt beheerd, en archieven en documentatiemateriaal worden verzameld. Daarbij specialiseert het SHCL zich in de sociaal-economische en sociaal-culturele geschiedenis van Limburg in de 19e en 20e eeuw.[7]

Zie de categorie Rijksarchief Limburg (Maastricht) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.