Jan Nyssen

Jan Nyssen (Sint-Martens-Voeren, 1957) is een Belgisch hoogleraar en fysisch geograaf. Hij is sinds 2007 werkzaam aan de Vakgroep Geografie van de Universiteit Gent.

Jan Nyssen
Persoonlijke gegevens
Geboortedatum1957
GeboorteplaatsSint-Martens-Voeren
Werkzaamheden
VakgebiedGeografie, Geomorfologie
UniversiteitUniversiteit Gent
Soort hoogleraarHoogleraar
BeroepProfessor
Bekende werkenGeo-trekking in Ethiopia’s Tropical Mountains [1]
Portaal    Onderwijs

Biografie

Nyssen begon zijn atypische loopbaan als postbode (1977-1997) in Luik. Vanaf 1991 volgde hij parallel een opleiding Geografie aan de Universiteit van Luik; hij behaalde er het diploma van Licentiaat in de Geografie in 1995, met een proefschrift over bodemerosie in Ethiopië.[2] Van 1998 tot 2001 deed hij doctoraatsonderzoek aan de KU Leuven waarbij hij dieper inging op de rol van menselijke en natuurlijke processen bij landdegradatie in het Ethiopische hoogland. Promotoren waren professoren Jean Poesen, Seppe Deckers (beiden van de KU Leuven), Jan Moeyersons (Africamuseum in Tervuren) en Mitiku Haile (Mekelle University in Ethiopië). Hij werkte dan meerdere jaren in projecten van universitaire ontwikkelingssamenwerking in Ethiopië.[3] Vanaf 2007 is hij docent bij de vakgroep Geografie van de Universiteit Gent; in 2014 werd hij benoemd tot hoogleraar.

Onderzoek

Zijn onderzoek draagt bij tot het identificeren en begroten van veranderingen in het gekoppeld systeem “mens-milieu” – met focus op hellingsprocessen, hydrogeomorfologie (en:Hydrogeomorphology), landdegradatie en bodembewaring. Zijn kernactiviteiten spelen zich af in Ethiopië.

Bodemerosie in het Ethiopische hoogland

Nyssen kwam tot de bevinding dat de hoge graad van bodemerosie in de Ethiopische hooglanden veroorzaakt wordt door een combinatie van erosieve regenval, steile hellingen (ten gevolge van snelle tektonische opheffing tijdens het Plioceen en Pleistoceen), de impact van ontbossing, overbegrazing, landbouwkundige systemen waarin open velden domineren, verarming van de boeren en het stagneren van landbouwkundige technieken. Hij bestudeerde verder in de Ethiopische hooglanden hoe het grote aantal installaties voor bodem- en waterbehoud leidde tot een kentering.[4] Door gebruik te maken van herhaalfotografie (en:Rephotography) kon Prof. Nyssen veranderingen in het Ethiopische landschap in verband brengen met landdegradatie.[5]

Integratie met plaatselijke bevolking

Hij gaat daarbij sterk uit van plaatselijke kennis: “De Ethiopiërs bewerken al eeuwen, zelfs al vijfhonderd jaar voor onze jaartelling, dezelfde velden en heuvels, nog steeds met die ossenploeg. Beter dan wie ook kennen zij de bodem en weten zij wanneer de regens komen of wat ze moeten planten als die regens langer uitblijven”.[6] In de loop der jaren maakte hij ook de vele veranderingen mee die er gebeurden: “Toen ik in 1994 voor het eerst in Tigray kwam, gebruikten veel gezinnen standaard slechts twee maaltijden per dag: rond 10 uur in de ochtend en 5 uur in de middag. Dat zie je nu eigenlijk niet meer. De algehele levensstandaard is sterk verbeterd”.[7]

Graften en beverdammen

Ook Nyssen’s onderzoek in België gaat over de gevolgen van menselijke activiteiten op geomorfologische processen: de herintroductie van bevers, de storthopen van mijnbouw en de eeuwenoude landbouw in zijn geboortestreek (het Land van Herve) die leidde tot het voorkomen van cultuurterrassen of graften naar analogie met wat heden nog gebeurt in Ethiopië.[8] De beverdammen trokken speciaal zijn aandacht omdat ze bijdragen tot het bewaren van water in de bovenloop van de rivieren.[9] Zo analyseerde hij het effect van beverdammen op het debiet van de Ruisseau de Chevral, een riviertje dat onderdeel is van het Ourthebekken. Het onderzoek bevestigde dat zulke dammen een matigend effect op de stroming van het riviertje hebben, in zoverre dat er stroomafwaarts veel lagere debietpieken worden geregistreerd dan vóór de aanwezigheid van de beverpopulatie. Het tijdsverloop tussen overstromingen in het Ourthebekken is ook groter geworden, omdat er meer uniformiteit is in het doorstromende watervolume. Dat tijdsverloop steeg van 3,4 tot liefst 5,6 jaar.[10]

Onderwijs

Nyssen is titularis van de vakken Geomorfologie, Hydrologie, Microklimatologie, en Regionale Geomorfologie bij de opleidingen Geografie en Physical Land Resources aan de UGent. Hij begeleidde tientallen thesissen van master- en doctoraatsstudenten, voornamelijk van de UGent, KU Leuven, en Mekelle University en Bahir Dar University in Ethiopië.

Functies buiten de Universiteit Gent
  • 2017-2021: Voorzitter van de Belgische Vereniging van Geomorfologen [11]
  • 2019-2021: Hoofdredacteur van het vaktijdschrift Land Degradation and Development[12]

Publicaties

Boeken
Aankondiging van Nyssen's boek in Ethiopië
Uitgenodigd voor thuisgebrouwen bier (en:Siwa (beer)) door een boer in Tigray
  • (2019) Geo-trekking in Ethiopia’s Tropical Mountains – The Dogu’a Tembien district (Geo-trekking in de tropische bergen van Ethiopië – het district Dogu'a Tembien)[1]
  • (2016) In Tigrinya: ካብ ሓረስቶት ደጉዓ ተምቤን እንታይ ንስምዕ? (Wat kunnen we leren van de boeren in Dogu’a Tembien?).[13]

Artikels in internationale wetenschappelijke tijdschriften

2020

  • The Zeyi Cave Geosite in Northern Ethiopia (De geosite van de grot van Zeyi in Noord-Ethiopië)[14]

2019

2018

2017

  • Boulder-Faced Log Dams as an Alternative for Gabion Check Dams in First-Order Ephemeral Streams with Coarse Bed Load in Ethiopia (Houten weerdammen versterkt met rotsblokken als alternatief voor schanskorven in efemere beken van de eerste orde (en:Stream order) met grove beddingslast in Ethiopië)[17]
  • Geographical determinants of inorganic fertiliser sales and of resale prices in north Ethiopia (Geografische factoren bij verhandelen en prijzen van kunstmest in noord Ethiopië)[18]

2016

2015

2014

  • Environmental conditions and human drivers for changes to north Ethiopian mountain landscapes over 145 years (Natuurlijke omstandigheden en menselijke oorzaken van veranderingen in de berglandschappen van Noord Ethiopië tijdens de laatste 145 jaren)[23]
  • Twentieth century land resilience in Montenegro and consequent hydrological response (Veerkracht van het land in de twintigste eeuw in Montenegro en gevolgen voor de hydrologie)[24]
  • Lynchets in eastern Belgium — a geomorphic feature resulting from non-mechanised crop farming (Graften in oostelijk België – een geomorfologisch kenmerk dat voortkomt uit niet-mechanische landbewerking)[25]

2012

  • Belgium's burning coal tips – coupling thermographic ASTER imagery with topography to map debris slide susceptibility (Brandende terrils in België – thermografische ASTER-beelden gekoppeld aan topografie om de gevoeligheid voor grondverschuivingen in kaart te brengen)[26]

2011

2010

  • Digital Photographic Archives for Environmental and Historical Studies: An Example from Ethiopia (Digitale foto-archieven voor historische milieustudies: een voorbeeld uit Ethiopië)[29]
  • Slope aspect affects geomorphic dynamics of coal mining spoil heaps in Belgium (Hoe hellingsaspect de geomorfologische dynamiek beïnvloedt op terrils in België)[30]
  • Impact of soil and water conservation measures on catchment hydrological response—a case in north Ethiopia (Impact van bodem- en waterbewaring op de hydrologische respons van bekkens – gevalstudie in noord Ethiopië)[31]

2009

2008

2007

2006

  • Processes and rates of rock fragment displacement on cliffs and scree slopes in an amba landscape, Ethiopia (Processen en verplaatsing van rotsfragmenten op kliffen en puinhellingen in een amba-landschap, Ethiopië)[44]
  • Comment on “Modelling the effect of soil and water conservation practices in Tigray, Ethiopia” (Commentaar bij “Modelvorming van de gevolgen van bodem- en waterbewaring in Tigray, Ethiopië”)[45]
  • Assessment of gully erosion rates through interviews and measurements: a case study from northern Ethiopia (Inschatting van de snelheden van geulerosie d.m.v. interviews en metingen: een gevalstudie in Noord-Ethiopië)[46]

2005

2004

  • Human impact on the environment in the Ethiopian and Eritrean highlands—a state of the art (Menselijke impact op het milieu in de hooglanden van Ethiopië en Eritrea – een stand van zaken)[48]
  • Environmental policy in Ethiopia: a rejoinder to Keeley and Scoones (Beleidslijnen voor het milieu in Ethiopië: een antwoord op Keeley en Scoones (en:STEPS Centre)[49]
  • The effectiveness of loose rock check dams for gully control in Tigray, northern Ethiopia (Effectiviteit van dammetjes uit gestapelde stenen voor de controle van geulerosie in Tigray, Noord-Ethiopië)[50]

2002

2001

2000

Andere

Nyssen droeg ook bij tot vele andere publicaties als co-auteur - zie de academische bibliografie van de Universiteit Gent[58]

Maatschappelijk engagement

Nyssens interesse in de Geografie "werd vooral ingegeven door de wil om bij te dragen aan het oplossen van de wereldwijde ongelijke ontwikkeling. Ons huidige onderzoek richt zich op landdegradatie en landherstel. Zo hebben we in Ethiopië bijvoorbeeld bestudeerd hoe grote gebieden konden worden hersteld dankzij de conserveringsactiviteiten van miljoenen boeren. Samen met collega’s ondersteunen we ook herbebossingsprojecten, wat leidt tot 10.000 ton extra koolstofopslag per jaar."[59] Hij vertrekt hierbij vaak van de gevolgen die deze klimaatverandering heeft voor inwoners van ontwikkelingslanden, zoals Ethiopië: “Het regent er zeker meer. De gemiddelde Ethiopische boer is daar heel tevreden mee. Maar we zijn er nog niet. Helaas komt de regen er niet mooi gespreid over het seizoen. Regen komt er volop in goed twee maanden tijd. Doe er nog wat bij, en je hebt problematische overstromingen en rampen.”[60] Nyssen plaatst de problematiek van opwarming van de aarde ook in een maatschappelijke context: "Ik zie veel onnodig energieverbruik dat door de overheid wordt gestimuleerd (belastingvrije bedrijfswagens, subsidies voor brandstof, of uitbreidingsplannen voor luchthavens). Tot slot krijgt men het gevoel dat het ‘Big Oil’-lobby zo sterk is, kunnen we überhaupt invloed hebben? (…) De samenleving moet overschakelen van groei op basis van fossiele brandstoffen naar groene krimp, wat mogelijk is als de economie de hebzucht van bedrijven niet in stand hoeft te houden."[59] Ook ter plaatse in Ethiopië blijft hij de bevolking van de dorpen waar hij meerdere weken per jaar verblijft[61] ondersteunen, onder meer door projecten voor water en sanitatie en koolstofopslag in de bodem. Dit resulteerde ook in een boek in de plaatselijke Tigrinya taal.[13] De band met klimaatopwarming en de situatie in eigen land is daarbij niet ver weg; Nyssen onderstreepte in 2019 in een videoboodschap in het kader van de campagne “We Change for Life” dat de mensen van 9 kleine dorpjes in hun projecten in Ethiopië wel de helft van het volume koolstof konden opslaan[62] als wat er in gans Vlaanderen aan koolstofdoelstellingen wordt behaald (hetzij een magere 2,5% van de doelstelling).[63]

Voorganger:
Chris Barrow		 Hoofdredacteur van Land Degradation and Development[12]
2019 - 2021
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.