Steenberg (mijn)
Een steenberg (Nederland) of terril (België) is een ophoping van steenafval dat als bijproduct van de ondergrondse mijnbouw ontstaat.
Het gesteente bestaat voor grootste gedeelte uit leisteen (een zacht en brokkelig gesteente), en zandsteen (een zeer hard gesteente). De stenen kwamen vrij bij het afdiepen van schachten en bij de aanleg van steengangen en galerijen. Ook bij de steenkolenwinning kwam steenafval tussen de kolen mee naar boven. In de zeverij en wasserij van de mijnen werden de kolen van de stenen gescheiden. De mijnstenen werden vervolgens naar de stortplaats vervoerd, bergopwaarts getransporteerd en op de voortdurend groeiende afvalberg gestort waardoor een steenberg of mijnterril ontstond. Mijnsteen werd daarnaast ook gebruikt voor het opvullen van ontkoolde pijlers; dit deed men om mijnschade te beperken. Later werd steenafval van de steenberg toegepast bij het dempen van de overbodige mijnschachten.
Mijnterrils in Vlaanderen
Na de sluiting van de steenkoolmijnen van het Kempens steenkoolbekken tussen 1966 en 1992 werden verscheidene pogingen ondernomen om uit de steenbergen nog steenkool te recupereren. Enkel in Winterslag, de oudste mijn, was dit succesvol en werd nog zo'n 10 à 15% steenkool gerecupereerd. Verscheidene mijnterrils werden bezaaid en er werden wandelwegen en mountainbikeroutes naar de top van de berg aangelegd. Op de top heeft men een panorama over de mijncités en de einder reikt bij helder weer tot aan de terrils van andere mijngemeenten.
In Belgisch-Limburg waren er zeven steenkoolmijnen die elk één of twee terrils hadden.
- Beringen: terril 2 is toegankelijk en heeft geen top maar een plateau op een hoogte van 100 meter. Er werden 2 wandelpaden aangelegd op de terril. Terril 1 werd omgevormd tot Avonturenberg. Naast wandelpaden en trappen zijn er avontuurlijke klimconstructies tegen de berghelling en kan er ook gemountainbiket worden.
- Eisden: Een viertal terrils ligt rond een grote en diepe plas water, ontstaan door ontgrinding. De grootste terril ligt gedeeltelijk op het grondgebied van Lanklaar. Er werden wandel- en mountainbike-routes aangelegd. De oudste terril is wegens zelfontbranding een winplaats voor rode schisten, die als gravel gebruikt worden bij tuinaanleg en op tennisvelden. De terrils en de grindplas liggen aan de rand van het Nationaal Park Hoge Kempen.
- Houthalen: de mijnterril werd geëgaliseerd en uitgespreid om als ondergrond te dienen voor een industrieterrein. Daardoor ontstond vervuiling van de ondergrond en het grondwater door as, teer en zware metalen.
- Winterslag: de top van de terril ligt op een hoogte van 163 meter. De terril is niet toegankelijk.
- Waterschei: de 2 terrils liggen op het grondgebied van de gemeente As. De meest noordelijke is de hoogste van de twee en heeft een top op een hoogte van 165 meter. Deze terril werd voorzien van wandelpaden en is vrij toegankelijk. De meer zuidelijke terril is niet toegankelijk. Beide terrils werden in 1999 beschermd als landschap en sluiten aan op het natuurgebied van de Bosbeekvallei en de heidegebieden van As en Opglabbeek.
- Zolder: de top van de terril ligt op een hoogte van 155 meter. Er zijn wandelpaden naar de top.
- Zwartberg: Deze mijn had oorspronkelijk 2 terrils op het grondgebied van de gemeente Opglabbeek. Een terril is afgegraven en maakte plaats voor een industrieterrein terwijl de tweede terril niet toegankelijk is.
Mijnterrils in Wallonië
De mijnterrils in Wallonië vormen een keten (La Chaîne des Terrils) met een lengte van ongeveer 200 kilometer en strekken zich uit van Bernissart in het westen tot aan het Land van Herve in het oosten. Belangrijke terrils staan in de Borinage en rond Bergen, Binche, La Louvière, Charleroi, Sambreville, Flémalle en Luik. Er zijn zo'n 340 grote terrils die dateren van na de industriële revolutie en nog honderden kleinere terrils die nog dateren van deze periode. In het totaal zijn er in Wallonië zo'n 1200 terrils.
Steenbergen in Nederland
De meeste steenbergen zijn na de mijnsluitingen grotendeels afgegraven, of ze hebben na aanpassing als groengebied een recreatieve bestemming gekregen. In de Heerlense wijk Zeswegen-Nieuw Husken is Zeswegen gelegen op de voormalige steenberg van de kolenmijn Oranje-Nassau I die in 1974 sloot. Woonwijk Zeswegen werd gebouwd in de tweede helft van de jaren 1980. Een van de bekendste steenbergen in Nederland ligt bij Snowworld Landgraaf. De naam van deze steenberg is Wilhelminaberg naar de Staatsmijn Wilhelmina die de berg gecreëerd heeft. Vanaf de steenberg is er een uitzicht op de regio Parkstad en het daarachter liggende Heuvelland. Om de Wilhelminaberg beter toegankelijk te maken is er een 248 meter lange, en 508 treden tellende trap aangelegd. Het is de langste openluchttrap van Nederland.
Mijnterrils in Frankrijk
In het verleden waren er meer dan 300 terrils rond Béthune, Lens, Douai en Valenciennes in het noorden van Frankrijk. Daar werd de laatste kolenmijn gesloten in 1988. Het mijnbouwverleden van de regio Nord-Pas-de-Calais werd in juli 2012 erkend als Werelderfgoed door UNESCO. Hierbij horen de 51 resterende mijnterrils, naast de restanten van de eigenlijke mijnen, de cités en bijhorende openbare gebouwen.[1]
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Steenbergen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |