Hoogbouw

Skyline Noordruimte, Brussel in 2009

In België is vrijwel alle hoogbouw in Brussel geconcentreerd. De Noordruimte geldt als een belangrijke zakenwijk waar hoogbouw de ruimte heeft gekregen, alhoewel de hoogste toren van de stad (en heel België) zich bij het Zuidstation bevindt. Deze Zuidertoren is 150 meter hoog.

Antwerpen kent twee gebouwen in het centrum, die erg opvallen door hun hoogte: de Boerentoren en de Antwerp Tower.

Vanaf circa 2000 is er in andere Belgische steden meer hoogbouw verschenen. Voorbeelden zijn de Paradis-toren in Luik, de Arteveldetoren en het Virginie Lovelinggebouw in Gent.

Officieel wordt in Nederland de term hoogbouw gebruikt voor gebouwen waarin volgens het Bouwbesluit een lift vereist is. Deze eis geldt voor gebouwen vanaf vijf verdiepingen. Rotterdam is voor Nederland de stad met veel wolkenkrabbers en een steeds groter wordende skyline. Het is een van Europa's toonaangevendste hoogbouwsteden. Verder zijn er in Amsterdam wolkenkrabbers op de Zuidas en de Omval. Ook in Den Haag zijn in het centrum veel hoge gebouwen te vinden.

De eerste kantoortoren van Nederland, het Witte Huis in Rotterdam, werd in 1898 gebouwd en al voor de Tweede Wereldoorlog was hier sprake van enige hoogbouw.

In Amsterdam was het eerste hoge gebouw het 12-verdiepingenhuis van J.F. Staal in de Rivierenbuurt, ook bekend als "de Wolkenkrabber". Dit werd gebouwd in 1932 en telt twaalf verdiepingen. Lange tijd bleef dit het enige gebouw met een dergelijke hoogte in Amsterdam.

Hoogbouw bleef ook in de rest van Nederland lange tijd van bescheiden aard. Ook toen na de Tweede Wereldoorlog Rotterdam weer opgebouwd werd, werd er weliswaar op grotere schaal gebouwd, zoals het Groothandelsgebouw en de architectonisch vooruitstrevende Lijnbaanflats, maar er kwamen relatief weinig echt hoge gebouwen.

Vanaf de jaren zestig ontstonden in veel buitenwijken van steden buurten met galerijflats. De idee hierachter was dat door hoog te bouwen er meer ruimte overbleef voor groen in de wijk. Deze wijken bleken niet aan te sluiten bij de woonwensen van velen; vanaf de jaren zeventig werden nieuwbouwwijken weer vooral in laagbouw uitgevoerd. Wijken met galerijflats gelden als minder geliefd en kregen bovendien soms een slechte naam vanwege onder meer criminaliteit. Het bekendste voorbeeld is de Bijlmermeer in Amsterdam. Hoogbouw bleef beperkt tot een enkel kantoorgebouw hier en daar; weer vooral in Rotterdam.

De skyline van Rotterdam

De omslag in het denken over hoogbouw in steden kwam vanaf de jaren tachtig. Een icoon van deze omslag is het Rotterdamse World Trade Center, dat boven het beursgebouw nabij de Coolsingel werd gebouwd. In tegenstelling tot eerdere hoogbouw werd dit gebouw door velen als een verfraaiing van de stad ervaren. Sindsdien is er veel hoogbouw in Rotterdam verschenen. Vooral aan het Weena, waar men onder meer een van de hoogste kantoorgebouwen van Nederland Delftse Poort voltooide, werd snel gebouwd. Vanaf de jaren negentig bouwde men ook hoogbouw op andere plaatsen in de stad, zowel zakelijke gebouwen als woontorens. De bekendste hoogbouwlocatie is de Kop van Zuid, een voormalig haventerrein aan de andere zijde van de rivier de Maas, dat als uitbreiding van het centrum is gepland. Hier is een mix gevormd van wonen, werken, winkelen en uitgaan. Het wordt gezien als een architectonisch hoogstandje met als centrum de Wilhelminapier. Rotterdam is nu een stad met veel wolkenkrabbers en een steeds groter wordende skyline, de stad heeft met de New Orleans de hoogste woontoren en met de Maastoren het hoogste kantoorgebouw van Nederland. Nu wordt er zelfs gebouwd aan een nieuwe toren, genaamd Zalmhaventoren, die met 215 meter het hoogste gebouw van de Benelux is.

Skyline Amsterdam

Vooral sinds de jaren negentig lijkt het taboe op hoogbouw doorbroken en bouwen diverse steden hoge gebouwen. In Amsterdam verschenen enkele wolkenkrabbers rond het Amstelstation, waaronder de Rembrandttoren, en een aantal grote en hoge appartementencomplexen in Nieuw-West. De Zuidas is ontwikkeld om een tweede centrum van de stad te worden, het is al een van de belangrijkste financiële centra van Nederland. Naast de Amsterdam ArenA zijn plannen voor een 150 meter hoge toren, maar die zijn uitgesteld. Er zijn ook vage plannen voor hoge torens in de kantorenwijk Teleport in het stadsdeel Nieuw-West.

Hoogbouw in Den Haag

Den Haag was tijdens het Interbellum de plaats waar veel luxe woonflats werden gebouwd, waarvan Nirwana de hoogste was. Eind jaren jaren zestig volgde een nieuwe bouwgolf die kortstondig het hoogste kantoor opleverde: het Transitorium en daarnaast ook de Zilveren Toren en de iconische Toren van Oud. Het plan voor de 140 meter hoge Nervi-toren werd in die periode afgekeurd en leidde tot een 76 meter hoge tweeling voor de Ministeries van Justitie en Binnenlandse zaken.

Pas vanaf 2000 werd daadwerkelijk de 100 meter grens gepasseerd:

• Het Ministerie van Justitie en Veiligheid en Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn beide 146 meter hoog;
• De 142 meter hoge Hoftoren is in 2003 opgeleverd;
• New Babylon bestaande uit twee torens van 142 meter en 102 meter hoog is in 2012 opgeleverd.
• Het Strijkijzer is 132 meter;
• Woontoren De Kroon van ruim 130 meter;

In Utrecht was hoogbouw een groot discussiepunt. Velen zijn tegen grootschalige ontwikkelingen in het centrum en verwijzen naar Hoog Catharijne, waarvoor veel gesloopt is en dat problemen van sociaalmaatschappelijke aard heeft gehad. Desondanks heeft de gemeente ingestemd met de bouw van gebouwen hoger dan de Domtoren, echter niet in het centrum van de stad. Bij het Centraal Station zijn gebouwen als de 105 meter hoge Rabotoren verrezen. Het Stadskantoor reikt tot rond de 100 meter. Verder zal er in het centrum van de nieuwbouwwijk Leidsche Rijn een hoogbouwcluster verrijzen. Dat moet in de plaats komen van de eerder afgelaste Belle van Zuylen toren. Eerdere plannen waren een hoge wolkenkrabber, de Belle van Zuylen moest 262 meter hoog worden. De plannen zijn aangepast, in plaats van een heel hoge wolkenkrabber gaan er enkele lagere torens komen die tussen 100 en 160 meter hoog zullen gaan worden.

Leeuwarden, Achmeatoren

Hoogbouw in het bos: Dat hoogbouw niet noodzakelijk een stedelijke aangelegenheid is, getuigen deze flats in het Veluwse Doorwerth

Opvallend is de hoogbouw in Leeuwarden, de Achmeatoren is met 115 meter al jarenlang het hoogste gebouw van Noord-Nederland. In Tilburg staat het hoogste gebouw van Zuid-Nederland de 140 meter hoge Westpoint. Dit is tevens het hoogste gebouw van Nederland buiten de Randstad. In Eindhoven worden plannen gemaakt om naast het station een nieuw hoogste gebouw buiten de Randstad neer te zetten. Ook onder meer Almere, Enschede, Zwolle en Groningen hebben inmiddels hun eigen wolkenkrabbers.

De meeste Nederlandse hoogbouw is een stedelijke aangelegenheid. Een van de weinige uitzonderingen hierop is Doorwerth waar hoogbouw midden in Veluwse bossen is gesitueerd. De ruimtebesparing die hoogbouw oplevert, lijkt in Doorwerth te zijn aangewend om ruimte voor natuur beschikbaar te houden. De Doorwerthse hoogbouw dateert uit de tweede helft van de jaren 1970. In het huidige politieke klimaat is vrijwel ondenkbaar dat hoogbouw in de natuur wordt geplaatst.

De grootschalige hoogbouw in de Dubai Marina van Dubai