Betoging
Een betoging of demonstratie is een verzameling mensen (van betogers of demonstranten), die bij elkaar gekomen zijn om iets te bepleiten, in de meeste gevallen om ergens tegen te protesteren.
Demonstraties zijn een actiemiddel, waarbij aandacht wordt gevraagd voor een bepaalde zaak en waarbij wordt geprobeerd aan te tonen dat er onder de bevolking een groot draagvlak is voor het doel van de demonstratie.
Het recht op demonstratie is een democratisch recht. Veel demonstranten, die geregeld demonstreren, zien het ook als een democratische plicht, een middel om bestuurders, volksvertegenwoordigers en machthebbers erop te wijzen dat ze iets verkeerd doen. Anderen zien demonstreren echter als een verstoring van het democratische proces, een oneigenlijk pressiemiddel. Zij vinden dat democratisch verkozen bestuurders en vertegenwoordigers hun werk moeten doen, ongestoord door actievoerders en demonstranten. Bovendien vertegenwoordigen demonstranten niet de gehele bevolking, en democratie dient de gehele bevolking, niet (slechts) degenen die het meeste lawaai maken. Hier wordt weer tegen ingebracht dat voorgenoemde bestuurders slechts bij verkiezingen ter verantwoording kunnen worden geroepen, vaak toch ver van de bevolking staan, en op deze manier 'bij de les' kunnen worden gehouden en eraan kunnen worden herinnerd wiens belang ze dienen.
Grote betogingen in de Benelux hebben vooral een links karakter, alhoewel er ook kleinere rechtse demonstraties zijn. Ze vormen een alternatief voor de gebruikelijke bestuurlijke en democratische wegen om invloed op de besluitvorming uit te oefenen.
Betogingen kunnen worden gezien als een democratisch recht en als vallend onder vrijheid van meningsuiting. Toch is er een grenslijn te trekken met ordehandhaving, vooral wanneer enkele kwaadwillenden of een hele groep overgaat tot geweld of plunderingen. Wanneer dit het geval is, zal de politie (al dan niet via een oproerbestrijdingseenheid) of zelfs het leger ingrijpen. Soms gaan demonstraties dan ook gepaard met geweld en confrontaties tussen demonstranten enerzijds en politie en het leger anderzijds. Ook is het mogelijk dat twee demonstrerende groepen elkaar tegenkomen en met elkaar op de vuist gaan.
Niet-democratische landen verbieden zelfs demonstraties in het geheel, treden hier hard tegen op, en gebruiken het ordehandhavingsargument als argument hiervoor. Een voorbeeld is het neerslaan van de studentendemonstratie in 1989 door het Chinese leger. Vaak vinden arrestaties plaats en worden dissidenten opgesloten, gemarteld of berecht in showprocessen. Dit kan echter ook averechts werken wanneer het harde beleid van de overheid nou juist de afkeer hiertegen versterkt, waardoor de situatie escaleert naar een burgeroorlog. Dit was het geval bij de aanloop naar de Libische Opstand van 2011.
Anderzijds gelden in demonstraties ook de 'normale' beperkingen van het recht van vrijheid van meningsuiting, zoals belediging, majesteitsschennis, belediging van een bevriend staatshoofd, opruiing, en haatzaaien tegen een bevolkingsgroep. In Nederland werd bijvoorbeeld het roepen van de woorden 'Johnson moordenaar' gezien als een belediging van een bevriend staatshoofd, namelijk de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson, en niet toegestaan. Ook hier zal een open democratie met veel vrijheden deze beperkingen restrictief interpreteren, terwijl andere landen al zeer snel overgaan tot het neerslaan van een betoging omwille van de inhoud hiervan.
Betogingen waren erg populair in de jaren zestig, zeventig en tachtig. In de jaren negentig zijn er veel minder grote betogingen geweest. In de jaren 2000 kwam betogen weer helemaal in, door onder meer andersglobalistische betogingen en betogingen tegen de oorlog in Irak.
Typen demonstraties
Een demonstratie is een vorm van protest. Voorafgaand of tijdens zo'n bijeenkomst zijn er vaak sprekers. Er worden vaak spandoeken en -borden met leuzen meegedragen, en leuzen geschreeuwd of (protest)liederen gezongen. Ook vinden er soms vlagverbrandingen plaats. Voorbeelden van verschillende demonstraties zijn,
- Stille tochten: In Nederland en België veelgebruikt als reactie op zinloos geweld en in België 'de zaak-Dutroux'.
- Fakkeloptochten: Voor soortgelijke actie als stille tochten maar dan 's avonds gehouden.
- Lawaaidemonstratie: Zoals in Amsterdam na de moord op Theo van Gogh.
- Sit-ins, blokkades en bezettingen: Hierbij blokkeert men een belangrijk punt, zoals een doorgang, een verkeersweg, of een gebouw. Soms wordt geprotesteerd tegen een sloop door zichzelf aan de sloopmachines of het te slopen object vast te binden of te ketenen.
- Naaktacties: Zoals Peta, FEMEN en World Naked Bike Ride.
- Staking: Veel stakingen gaan gepaard met demonstraties en blokkades door de stakers.
- Massabijeenkomsten: Wanneer er zeer veel mensen met een bepaald doel bijeenkomen om te protesteren is dit op zich al een duidelijk signaal.
- Rellen, wanneer er sprake is van een grootschalige verstoring van de openbare orde.
Hoewel de demonstranten vaak de overheid ergens op attent willen maken, is de overheid niet altijd het (enige) doelwit. Met name bij stakingsdemonstraties is de frustratie van de demonstranten primair gericht tegen de werkgever(s) wegens dreigend ontslag, slechte werkomstandigheden, of onvrede over het salaris. Toch wordt ook dan vaak bij overheidsgebouwen gedemonstreerd omdat men van de overheid verwacht dat ze hier iets aan doet. Ook is het mogelijk dat mensen, al dan niet door de regering zelf aangemoedigd, nu juist voor het regeringsbeleid demonstreren omdat ze het niet eens zijn met de oppositie, en zo hun steun aan de zittende regering willen tonen. Ook wordt soms gedemonstreerd tegen het beleid van een andere (bevriende) mogendheid. In dat geval is een buitenlandse ambassade vaak het doelwit.
Risico's en gevaren
Betogingen zijn in zekere zin een 'risicovol' actiemiddel, omdat men zeker moet zijn dat men een significante opkomst kan mobiliseren. Wanneer men een betoging organiseert waarvoor bijna geen betogers komen opdagen heeft men in feite het omgekeerde aangetoond: dat er geen draagvlak bestaat voor de doelen van de betoging. Bovendien is demonstreren zoals eerder vermeld in veel landen in het geheel verboden en loopt men het risico opgepakt te worden. Een demonstratie kan ook averechts werken wanneer ze met geweld gepaard gaan of het publiek de acties niet waardeert of hier schade van ondervindt. Hierdoor wordt publieke sympathie verspeeld.
Een demonstrerende menigte kan een gevaarlijke plaats zijn wanneer paniek uitbreekt, bijvoorbeeld door een charge van de politie of het leger. Men kan ten val komen en worden vertrappeld, met zwaar letsel of de dood tot gevolg. Ook gewelduitbarstingen bij escalatie kunnen riskant zijn voor deelnemers en omstanders. Gevarenrisico's zijn hoog bij confrontaties met tegendemonstraties die tegelijkertijd in dezelfde plaats plaatshebben. Ongeregeldheden of rellen kunnen eventueel het gevolg zijn. Voor de veiligheid en als bewijsmateriaal kan een organisator eigen videoregistraties maken. Ook kan de organisator een woordvoerder mee laten lopen, alsook en eigen advocaat achter de hand houden.
België
De grootste demonstraties ooit in België waren:
- 23 oktober 1983, Brussel, de antirakettenbetoging met 400.000 betogers tegen de plaatsing van Amerikaanse atoomwapens in België.
- 20 oktober 1996, Brussel, de Witte Mars voor een beter werkend gerecht, dat in alle onafhankelijkheid de zaak-Dutroux tot op het bot zou kunnen uitspitten en voor een betere bescherming van kinderen. Ruim 300.000 betogers kwamen bijeen en stapten door het centrum van Brussel.
Hieronder een overzicht van grote betogingen van de 20e en 21e eeuw in België:
Datum | Plaats | Doel | Organisatie | Opkomst |
---|---|---|---|---|
23 maart 1971 | Brussel | Grote Boerenbetoging: Tegen het nieuwe landbouwplan van de EEG | Boeren | 100.000 |
23 oktober 1983 | Brussel | Antirakettenbetoging | 400.000 | |
31 mei 1986 | Brussel | Nationale betoging tegen het Sint-Anna Plan | ABVV | 250.000 |
20 oktober 1996 | Brussel | Witte Mars, voor een beter werkend onafhankelijk gerecht | 300.000 | |
2 februari 1997 | Tubeke | Mars voor Werk - tegen sluiting Renault Vilvoorde | 70.000 | |
15 februari 1998 | Brussel | Tweede Witte Mars | 25.000 à 30.000 | |
22 maart 1998 | Brussel | Hand in Hand-betoging tegen racisme | 7000 à 15.000 | |
11 september 1998 | Brussel | Nationale Manifestatie voor hogere sociale uitkeringen | 30.000 | |
13 december 2001 | Brussel | Voor een sterk en sociaal Europa | vakbonden en NGO's | 100.000 |
15 maart 2003 | Brussel | Geen Oorlog Tegen Irak | vakbonden, vredesbeweging & politieke partijen | 60.000 |
21 maart 2003 | Brussel | Voor een sociaal en democratisch Europa, voor vrede en méér sociale rechtvaardigheid in de wereld | vakbonden, vredesbeweging & studentenbeweging | 60.000 |
28 oktober 2005 | Brussel | Algemene staking met nationale betoging tegen het generatiepact | vakbonden | 100.000 |
23 januari 2011 | Brussel | Manifestatie met de naam 'Shame' dit naar aanleiding van de politieke impasse in België | enkele jongeren | 39.000 |
11 november 2012 | Genk | Manifestatie tegen de Sluiting van Ford Genk | vakbonden | 20.000 |
6 november 2014 | Brussel | Nationale betoging tegen de besparingen van de nieuwe federale regering van premier Charles Michel | vakbond | 120.000 |
7 december 2017 | Brussel | Catalaanse Protestmars - protest tegen de politieke gevangen in Spanje | 45.000 | |
2 december 2018 | Brussel | Claim the Climate - mars voor een ambitieus klimaatbeleid | Climate Express en Klimaatcoalitie | 70.000 à 75.000 |
17 januari 2019 | Brussel, Antwerpen | Schoolstaking voor het klimaat door "klimaatspijbelaars" voor een ambitieus klimaatbeleid. Er liepen ook verscheidende Belgische politici mee en een delegatie van de 'Grootouders voor het klimaat'.[1] | Youth for Climate | 12.750 |
27 januari 2019 | Brussel | Claim the Climate - mars voor een ambitieus klimaatbeleid | Climate Express en Klimaatcoalitie | 70.000 |
24 januari 2019 | Brussel | Youth for Climate - scholierenmars door "klimaatspijbelaars" voor een ambitieus klimaatbeleid | Youth for Climate | 35.000 |
7 februari 2019 | Leuven, Brussel, Antwerpen, Kortrijk, Hasselt, Beringen, Herve, Bergen en Luik | Schoolstaking voor het klimaat voor een ambitieus klimaatbeleid. Deze keer werd er op meerdere plekken in België gedemonstreerd. | Youth for Climate | 20.000[2] |
14 februari 2019 | Brussel | Staking voor het klimaat door scholieren, maar ook veel studenten en grootouders | Youth for Climate | 11.000[3] |
21 februari 2019 | Brussel, Gent, Genk, Turnhout & Nijvel | Staking voor het klimaat, georganiseerd door de "klimaatspijbelaars" onder leiding van Gretha Thunberg die aanwezig was in Brussel. 7500 demonstranten in Brussel, 3000 in Gent, 4000 à 5000 in Genk[4], 800 in Turnhout[5] en 150 à 200 in Nijvel.[6] | Youth for Climate | 16.000 |
28 februari 2019 | Antwerpen, Mechelen, Brussel, Leuven, Hasselt, Hoei, Luik, Dinant & Nijvel | Staking voor het klimaat op verschillende plaatsen in België. Gretha Thunberg was aanwezig in Antwerpen . | Youth for Climate | 13.000 |
8 maart 2019 | Gent
Brussel |
Nationaal protestmars voor de rechten van de vrouw. | Feministische organisaties | 15.000 |
Betogen is verboden in de zogenaamde neutrale zone, die het Warandepark en omliggende straten omvat.[7] Ook in Namen en Eupen zijn neutrale zones afgebakend. De Raad van State betwijfelde in 2018 of een dergelijk algemeen verbod in overeenstemming is met de vrijheid van meningsuiting zoals gewaarborgd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, met name wat betreft individuele of kleine demonstraties.[8]
Nederland
De grootste demonstraties ooit in Nederland waren:
- 23 september 1923, Amsterdam, IJsclubterrein, tegen de Vlootwet en de bezuiningen van het kabinet-Colijn I, georganiseerd door de SDAP en het NVV, 70.000 deelnemers. Vooraf waren er 1 miljoen handtekeningen opgehaald.
- 1965, Amsterdam, Museumplein, tegen de oorlog in Vietnam, waarbij de leus werd gescandeerd "Johnson moordenaar".
- 21 november 1981, Amsterdam, Museumplein, Antikernwapendemonstratie tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens in Europa (NAVO-dubbelbesluit). Ruim 400.000 betogers liepen een tocht door het centrum van Amsterdam. De demonstratie was georganiseerd door het Interkerkelijk Vredesberaad.
- 29 oktober 1983, Den Haag, Malieveld, Antikernwapendemonstratie tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens, 550.000 betogers, georganiseerd door het Komitee Kruisraketten Nee.
- 2 oktober 2004, Amsterdam, Museumplein. Tegen het kabinetsbeleid van Balkenende 2. Georganiseerd door de vakbonden en Keer het Tij. Er kwamen meer dan 200.000 betogers (ruim 300.000 volgens de gemeente Amsterdam).
Hieronder een overzicht van grote betogingen van de 21e eeuw in Nederland.
Datum | Plaats | Doel | Organisatie | Opkomst |
---|---|---|---|---|
15 februari 2003 | Amsterdam | Protest tegen de aanstaande oorlog in Irak | 80.000 | |
22 maart 2003 | Amsterdam | Protest tegen de aanstaande oorlog in Irak | 20.000 volgens ANP, 100.000 volgens de organisatie | |
20 september 2003 | Amsterdam | Protest tegen het regeringsbeleid van Balkenende 2 | Keer het Tij | 25.000 |
20 maart 2004 | Amsterdam | Tegen de bezetting van Irak | 1000–2.000 | |
26 maart 2004 | Den Haag | Studentenprotest tegen de nieuwe ontwikkelingen in het hoger onderwijs | LSVb | |
10 april 2004 | Amsterdam | Voor een generaal pardon voor 26.000 uitgeprocedeerde vluchtelingen. Tegen het uitzettingsbeleid van minister Verdonk | Keer het Tij | 10.000–15.000 |
20 september 2004 | Rotterdam | Tegen het kabinetsbeleid van Balkenende 2 | vakbonden | 30.000 volgens politie 60.000 volgens organisatie |
2 oktober 2004 | Amsterdam | Tegen het kabinetsbeleid van Balkenende 2 | vakbonden en Keer het Tij | meer dan 200.000 volgens organisatie ruim 300.000 volgens Gemeente A'dam veel minder volgens De Telegraaf |
30 november 2007 | Amsterdam | Tegen de 1040-urennorm van OCW | LAKS | Schattingen lopen uiteen van 15.000 tot 24.000 |
7 februari 2019 | Den Haag | Scholierenmars door "klimaatspijbelaars" voor een ambitieus klimaatbeleid | Youth for Climate NL | 15.000 |
10 maart 2019 | Amsterdam | Klimaatmars voor een ambitieus en eerlijk klimaatbeleid. | Milieudefensie, Greenpeace Nederland,
Oxfam Novib, FNV vakbond, De goede zaak en Woonbond. |
40.000 |
15 maart 2019 | Den Haag | De stakers eisten vier miljard euro voor een hoger salaris en om de werkdruk in het onderwijs te verlichten.[9] | AOb, FNV Onderwijs en Onderzoek | Tussen de 35.000 en 40.000 demonstranten |
27 september 2019 | Den Haag | Klimaatmars voor een eerlijk en ambitieus klimaatbeleid. | Greenpeace Nederland, Milieudefensie, Oxfam Novib, De Goede Zaak, JMA, Students for Climate NL, Extinction Rebellion NL, Youth for Climate NL en nog vele andere organisaties. | 35.000[10] |
1 oktober 2019 | Den Haag | Boerenprotest tegen overheidsbeleid en voor meer waardering. | Agractie, Farmers Defence Force. | Volgens de organisatie waren er 21.000 demonstranten met 2450 trekkers in Den Haag die de stad hebben bereikt middels snelwegen. |
16 oktober 2019 | De Bilt, Den Haag | Boerenprotest tegen overheidsbeleid omtrent stikstof (meetmethodes RIVM en inkrimping van de veestapel) | Farmers Defence Force | 20.000 tot 25.000 mensen en 10.000 trekkers die via snelwegen naar actielocaties zijn gekomen. |
|30 oktober 2019 | Den Haag | Protest door bouw, transport, binnenvaart en hoveniers tegen het stikstofbeleid van en de PFAS norm opgelegd door de overheid. | Grond in Verzet | Duizenden mensen en vele voertuigen gerelateerd aan de sector als vrachtwagens, dumpers, kranen, shovels, trekkers en auto's |
17 en 18 december 2019 | Verspreid over Nederland: Binnenhof in Den Haag, snelwegen, knooppunten, Mediapark en bedrijven | Boerenprotest | Geen organisatie | Duizenden boeren en sympathisanten uit Nederland gesteund door Duitse en Belgische boeren met trekkers en andere voertuigen |
19 februari 2020 | Den Haag | Boerenprotest | Farmers defense force | Duizenden boeren en sympathisanten uit Nederland gesteund door Duitse boeren met trekkers en andere voertuigen |
Verenigde Staten
Een van de bekendste massademonstraties is die van 28 augustus 1963, waarbij meer dan 250.000 van allerlei rassen bijeen kwamen om te demonstreren vóór rassengelijkheid. Tot dan toe gold een strikte rassenscheiding in zuidelijke deelstaten, de zogenaamde Jim Crow wetgeving. Zo mochten zwarte mensen bijvoorbeeld niet in de bus van de blanken en mochten zwarte kinderen niet de scholen van blanke kinderen bezoeken. Dit systeem deed sterk aan de apartheid in Zuid-Afrika denken. Op die bijeenkomst sprak dominee Martin Luther King zijn beroemde rede I Have a Dream uit.
China
Hoewel de democratische rechten in China beperkt zijn, komen straatdemonstraties op grote schaal voor. Verspreid over heel China schat men dat op een aantal van 1000 per jaar. Het betreft evenwel bijna altijd kleine demonstraties tegen een bepaalde werkgever in verband met de slechte werkomstandigheden. Meestal gaat het niet om grote maatschappelijke demonstraties.
Een uitzondering was de grote studentendemonstratie van juni 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking, die bloedig werd neergeslagen door het leger: honderden lieten het leven, vele omstanders raakten gewond. Vele studenten zijn vervolgens spoorloos verdwenen. Voor hun leven wordt gevreesd.
Duitsland
De Maandagdemonstraties in 1989 en 1990 waren wekelijkse demonstraties, die aanvankelijk in de Nikolaikirche te Leipzig begonnen maar al snel, geholpen door de West-Duitse televisie, ook in andere Oost-Duitse steden plaatsvonden. De demonstraties werden zo massaal (betogingen van 500,000 personen in Leipzig) dat de regering er geen harde maatregelen tegen durfde te ondernemen, temeer in het besef dat de Sovjet-Unie hen niet meer zou steunen. Uiteindelijk leidde dit tot de val van de Muur, vrije verkiezingen in de DDR, en ten slotte de Duitse hereniging in 1990.
Libië
Toen begin 2011, na de val van de regeringen in de buurlanden, ook in Libië demonstraties uitbraken, werden deze met harde hand door het regime neergeslagen. Dit deed uiteindelijk de situatie escaleren, tot een groot aantal steden in opstand kwam en een deel van de politie, het leger en veel publieke functionarissen overliepen. Kadaffi verspeelde hiermee bovendien het krediet dat hij in het buitenland had, waarop de opstandelingen buitenlandse steun kregen en hierdoor in oktober 2011 het hele land konden veroveren en Kadaffi ten val brengen.
India
Na een aantal schrijnende verkrachtingszaken waarbij kleine kinderen het slachtoffer waren en/of het slachtoffer het niet overleefde, vonden begin 2013 demonstraties in India plaats waarbij werd gepleit voor een hardere en effectievere aanpak van zedenmisdrijven door politie en justitie.
Zie ook
Zie de categorie Demonstrations and protests van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |