Vietnamoorlog

De eerste bepaling hield in dat Frankrijk en Zuid-Vietnam hun troepen uit Noord-Vietnam terugtrokken. De Vietminh moest aanzienlijke delen in het zuiden verlaten. Er vertrokken zo'n 130.000 Vietminhstrijders en hun familieleden naar Noord-Vietnam om daar een communistische staat op te bouwen. Noord-Vietnam wilde een zo snel mogelijke hereniging met Zuid-Vietnam. Hoofdstad van Noord-Vietnam werd Hanoi. In omgekeerde richting vertrokken bijna een miljoen Noord-Vietnamezen naar Zuid-Vietnam, alwaar een autoritair regime tot stand kwam, gericht op de westerse wereld en gesteund door de Verenigde Staten. Ook kwam er een demarcatielijn ter hoogte van de 17e breedtegraad (zie DMZ Vietnam). De Verenigde Staten wilden geen snelle samenvoeging van beide landen, omdat ze vreesden dat dan ook het zuiden communistisch zou worden. Hoofdstad van Zuid-Vietnam werd Saigon.

De Zuid-Vietnamese bevolking had gemengde gevoelens bij de intocht van Ngô Đình Diệm in juni 1954. De nieuwe Zuid-Vietnamese leider had namelijk een verleden als minister onder het koloniale bestuur van de Fransen. De Amerikanen vonden hem echter geschikt vanwege het feit dat hij fel anticommunist was. Ngô Đình Diệm was een diepgelovig katholiek, afkomstig uit de inheemse bestuurlijke elite. De Verenigde Staten gaven miljarden dollars aan economische en militaire steun aan Zuid-Vietnam, Ngô gebruikte het geld echter om een politiestaat op te bouwen. Hij trok alle macht naar zich toe, benoemde familieleden op hoge posities en bevoordeelde de katholieke minderheid. De corruptie onder zijn bewind vierde hoogtij. Het regime onderhield goede banden met de rijke landheren, maar deed niets aan de ongelijke verdeling van de grond en de armoede. De Vietcong won ondertussen de steun van arme boeren door in de "bevrijde gebieden" de grond onder hen te verdelen.

Hoewel driekwart van de bevolking boeddhist was, was de macht in katholieke handen en werden boeddhisten gediscrimineerd. Op 8 mei 1963, de 2527ste geboortedag van Boeddha, sloeg de vlam volledig in de pan. Ngô's troepen openden die dag in de havenstad Huế het vuur op boeddhisten die protesteerden tegen het verbod om Boeddha's geboortedag met vlagvertoon te vieren. Vervolgens braken in alle grote steden rellen uit. Het regime reageerde met keiharde repressie. De demonstraties werden echter alleen maar heftiger en wonnen nu ook steun van katholieke studenten en intellectuelen. Het protest bereikte een dramatisch hoogtepunt toen een boeddhistische monnik zich in Saigon op een druk kruispunt vrijwillig in brand stak.

Door dit proces drong tot de Amerikanen door dat Ngô maar beter kon verdwijnen. Ontevreden Zuid-Vietnamese generaals kregen van de CIA te horen dat Amerika geen bezwaar zou maken tegen een geslaagde staatsgreep. Opstandige legereenheden bezetten op 1 november 1963 de belangrijkste punten van Saigon en Ngô sloeg op de vlucht. De volgende dag nam Ngô contact op met de leider van de staatsgreep. Ngô werd een veilige aftocht beloofd, maar werd op weg naar het vliegveld in een pantserwagen vermoord.

Sinds de val van Ngô was de Vietcong aan een snelle opmars bezig. President Lyndon B. Johnson probeerde in 1964 het congres ertoe te brengen hem onbeperkte bevoegdheden te geven voor militair optreden. Hij zou die echter alleen krijgen als er zich een duidelijk voorbeeld van Noord-Vietnamese agressie tegenover de Amerikanen zou voordoen. Op 2 augustus 1964 bracht het Tonkin-incident hiervoor uitkomst.

Voor de kust van Noord-Vietnam werd een Amerikaanse torpedobootjager aangevallen door zogezegde Noord-Vietnamese torpedoboten. Het schip liep nauwelijks schade op, maar het incident zorgde in Washington voor grote opwinding. Hij besloot direct nog een torpedobootjager naar de Golf van Tonkin te sturen. Twee dagen later berichtte de Amerikaanse regering dat ook die torpedobootjager werd aangevallen, een incident dat in werkelijkheid nooit had plaatsgevonden.[1] Hiermee was volgens de Amerikaanse regering bewezen dat Noord-Vietnam zich schuldig maakte aan agressie. In dezelfde week van het Tonkin-incident nam het Congres met slechts twee tegenstemmers de Tonkin-resolutie aan waarmee Johnson alle noodzakelijke maatregelen mocht nemen om elke gewapende aanval tegen de Amerikaanse strijdkrachten te vergelden en verdere agressie te voorkomen. In de pers, werd later duidelijk dat het hele incident een valse vlag incident was, georganiseerd door de V.S. om de vonk, nodig om de oorlog te starten, aan de lont te steken. Johnson had hiermee wat nodig was om troepen massaal te mobiliseren. Kortom, de Amerikaanse regering had het eerste incident uitgelokt en dat het tweede incident nooit heeft plaatsgevonden.[1]

Onder de regering-Kennedy (1961-1963) en -Johnson (1963-1968) werd de Amerikaanse hulp voortdurend opgevoerd, tot zich 543.400 Amerikaanse soldaten bevonden in Vietnam (in april 1969). Ondanks grootscheepse bombardementen en gebruik van chemische middelen (zoals het ontbladeringsmiddel Agent Orange en napalm ) wisten de Zuid-Vietnamese en Amerikaanse troepen de op het platteland zeer populaire Vietcong niet onder controle te krijgen. Na het Tet-offensief in 1968 besloot de regering-Nixon (1969-1974) onder druk van de publieke opinie tot geleidelijke terugtrekking van de Amerikaanse troepen. Deze geleidelijke terugtrekking was ook het gevolg van een toenemende demotivatie onder de soldaten van het Amerikaanse leger die het gevoel hadden dat de Zuid-Vietnamezen het vechten aan de Amerikanen overlieten. In de VS en Europa waren grote demonstraties tegen de oorlog. Nederland had zijn Vietnamkomité met onder andere de bekende oud-verzetsman en CPN'er Piet Nak.

Noord- en Zuid-Vietnam werden herenigd en in juli 1976 werd de Socialistische Republiek Vietnam uitgeroepen. De hoofdstad werd Hanoi. Saigon werd omgedoopt tot Ho Chi Minhstad.

De Vietnamoorlog heeft aan circa 2,5 miljoen Vietnamezen van beide partijen het leven gekost en grootscheepse schade toegebracht aan het land. Veel Vietnamezen raakten verwond door onder andere het gebruik van chemische middelen (zoals Agent Orange en napalm) door de Amerikanen. Daarbij komt dat nakomelingen van de Vietnamezen die in de met chemische middelen bestookte gebieden leefden, nog steeds (klein-)kinderen krijgen die lichamelijk gehandicapt worden geboren. De chemische middelen hebben het DNA van de bevolking aangetast.

Sommige delen van het land zijn nog onbruikbaar vanwege de chemische wapens die in de grond zitten en overal liggen nog delen van vliegtuigen, helikopters, tanks en blindgangers; bommen, granaten en mijnen, die destijds niet afgegaan zijn.

Na de val van Zuid-Vietnam ontstond er een grote stroom bootvluchtelingen die bang waren voor het nieuwe regime. Alle Zuid-Vietnamezen en zelfs sympathisanten voor het noorden uit het zuiden werden zonder pardon uit hun arbeidsfunctie ontheven en op straat gezet. Paspoorten van Zuid-Vietnamezen waren niet meer geldig en reizen werd dus onmogelijk.

Na de oorlog had het nieuwe Vietnam een grote staatsschuld aan China en de toenmalige Sovjet-Unie (nu Rusland). Die schuld wordt tot op de dag van vandaag afbetaald. Daarnaast kampte Vietnam met zware handelsbelemmeringen die door onder andere Amerika werden opgelegd. Hierdoor was het economische herstel van het land erg moeilijk.

Vanaf 1993 blokkeerden de VS niet langer internationale hulp aan Vietnam, in 1994 hieven ze het handelsembargo op en in 1995 gingen de VS diplomatieke betrekkingen aan met Vietnam.

58.226 Amerikanen sneuvelden of raakten vermist. Amerikaanse oorlogsveteranen uit die oorlog kampen met fysieke en psychische problemen. Lichamelijke problemen zijn niet altijd afkomstig van direct letsel. De Amerikanen, die gewerkt hebben met de chemische middelen als eerder genoemd, kampen met dezelfde problemen als de Vietnamezen, dus ook de daaropvolgende generaties. Geestelijk letsel wordt mede veroorzaakt doordat de teruggekeerde soldaten weliswaar als helden vertrokken, maar niet als helden werden binnengehaald. De publieke opinie was gedurende de oorlog 180 graden gedraaid. Het verliezen van de oorlog in Vietnam (en vooral de manier waarop) gaf de Amerikanen het gevoel dat hun macht tanende was. Elke strijd die Amerika na Vietnam aanging werd ook vergeleken met die oorlog.

Vanaf de jaren zeventig werden er films en televisieseries gemaakt over de oorlog, waarin de verwerking van het trauma een centrale plaats innam. Opvallend is dat zelfs hier de Amerikanen niet eensgezind zijn. Zo laten de film We Were Soldiers en de televisieserie Tour of Duty het beeld zien van de heldhaftige Amerikaanse soldaat, terwijl Platoon en Born on the Fourth of July meer focussen op de pijn. Coming Home geeft de gevolgen van de oorlog aan het thuisfront weer. The Deer Hunter laat zien hoe personen kunnen veranderen na oorlogshandelingen en krijgsgevangenkampen. Apocalypse Now en Platoon worden wel gezien als de definitieve films over deze oorlog. Apocalypse Now (een van de weinige films waarin wordt gesproken over geheime missies in Cambodja) geeft zonder partij te kiezen de waanzin van oorlogen in het algemeen aan (het citaat The horror! is ontleend aan de roman Heart of Darkness (1899) van Joseph Conrad). Platoon toont ondubbelzinnig het proces van morele verwording dat militairen in een oorlog ondergaan: fatsoenlijke mannen maken zich in het veld ondergeschikt aan criminelen, vaak lager in rang, die minder moeite hebben met de wrede beslissingen die noodzakelijk zijn of lijken te zijn. De film Full Metal Jacket geeft in het eerste deel de sterk theoretische kant van deze oorlog weer, in het tweede deel volgt de praktijk, die in het geheel niet aansluit bij de opleiding. De Vietnamese kant van deze langdurige oorlog is, voor zover bekend, nooit verfilmd door Hollywood alhoewel Oliver Stones Heaven & Earth hier toch een poging toe waagt.

In de documentaire The Fog of War reflecteert voormalig minister van defensie van de Verenigde Staten Robert McNamara op de Vietnamoorlog. Hij refereert aan een bijeenkomst jaren na de oorlog waar het verschil in inzicht tussen de strijdende partijen naar voren komt. De Noord-Vietnamezen vergeleken de Amerikanen met de koloniale mogendheid Frankrijk. McNamara: 'Wij zagen Vietnam als een onderdeel van de Koude Oorlog. Niet zoals zij het zagen: een burgeroorlog.'

De documentaire "The Vietnam War" is een prestigieuze en alomvattende reeks van Ken Burns en Lynn Novick over de oorlog in Vietnam.

Deze tiendelige PBS-reeks vertelt het volledige verhaal van het controversiële conflict: van de diepe wortels in het kolonialisme en de ontmanteling van Frans Indochina tijdens de eerste Vietnamoorlog, over de tweede Vietnamoorlog met de Amerikanen (1955-1975), tot de gevolgen vandaag. Bijzondere documentaire onder andere verteld door voormalige strijders, politici en andere deelnemers.