Castellum Meinerswijk

Het castellum Meinerwijk was een fort in Romeins Nederland, dat bij archeologische opgravingen in de jaren '80 en '90 is teruggevonden de uiterwaarden van Meinerswijk bij Arnhem. Het castellum bij Meinerswijk werd vermoedelijk tussen het jaar 10 en 20 gebouwd door de Romeinse generaal Germanicus aan de zuidzijde van de Rijn. Dit houten fort beschermde de Romeinse scheepvaart over de Rijn en de Drususgracht, die de Rijn met de IJssel verbond.

Castellum Meinerswijk

Situering
Coördinaten51° 58′ NB, 5° 52′ OL
Informatie
IdCastra Herculis (Willems) of Levefanum (Verhagen en Heeren)
Foto's
Zowel Castra Herculis als Levefanum, de twee bekendste identificaties van dit castellum, zijn rechtsboven op de Peutinger kaart (Tabula Peutingeriana) terug te vinden.
Portaal    Archeologie

Rond 47 herbouwde of versterkte de Romeinse bevelhebber Gnaius Domitius Corbulo het fort. Corbulo gebruikte de Drususgracht namelijk om zijn troepen snel naar het noorden te kunnen vervoeren in zijn strijd tegen de Frisii en Chauken. Een gedeelten van het 5e legioen Alaudae was in die tijd gestationeerd in dit castellum. In 69 werd het tijdens de Bataafse Opstand door de Bataven in brand gestoken, maar meteen nadat de opstand was neergeslagen werd het strategisch gelegen fort herbouwd en vergroot. Vermoedelijk werd het fort rond 120 onder keizer Hadrianus opnieuw herbouwd en versterkt. Rond 220 werd het castellum weer herbouwd, ditmaal in steen.[1]

De oprichting van het Gallische keizerrijk in 260 door de usurpator Postumus zorgde ervoor dat het castellum werd verlaten. Mogelijk werd in de tweede helft van de vierde eeuw het fort herbouwd in het kader van versterking van de Rijngrens. Rond 400 werd het fort definitief door de Romeinen verlaten. Bodemvondsten tonen aan dat er daarna een Frankisch kasteel heeft gestaan. In de 8e eeuw stond het gebied bekend als Meginhardeswich ("dorp van Meginhard").[2]

Archeologisch onderzoek

In 1979 werd in Meinerswijk een kleinschalig bodemonderzoek gedaan, waarbij verschillende stenen muren, gestempeld aardewerk (terra sigillata) en dakpannen werden gevonden. In 1991 werd een opgraving gedaan waarbij de zuidelijke muur met de achterste poort (porta decumana) werd ontdekt. Ook het hoofdgebouw (principia) van het castellum werd gevonden.[3]

Identificatie

Op basis van de door hem geleide opgravingen van het castellum bij Arnhem Meinerswijk, kwam archeoloog W.J.H. Willems tot de conclusie dat dit Romeinse fort Castra Herculis moest zijn geweest. Castra Herculis wordt vermeld op de Peutingerkaart (Tabula Peutingeriana) aan de weg tussen Noviomagus (Nijmegen) en Carvo (door Willems geïdentificeerd als het huidige Kesteren) [4]. Castra Herculis wordt verder door Ammianus Marcellinus genoemd als een van de zeven steden (civitates) die door keizer Julianus Apostata in 359 zijn heroverd, hersteld en van voedsel zijn voorzien [5]. Argumenten voor deze identificatie waren onder andere dat de afstand tussen Nijmegen Centrum en Arnhem Meinerswijk redelijk overeenkomt met de afstand in leugae tussen Noviomagi en Castra Herculis op de Peutingerkaart. Bovendien meende Willems bewijs te hebben gevonden voor herstelwerkzaamheden aan deze vesting in de vierde eeuw [6]. Bij nader archeologisch onderzoek van het fort bij Meinerswijk in 1991 en 1992 werd echter maar beperkt 4e-eeuwse aardewerkfragmenten gevonden, waarbij het materiaal dat Willems had geïnterpreteerd als bewijs voor 4e-eeuws herstel door Hulst [7] werd geïnterpreteerd als puin in een gracht. Bovendien is het gevonden castellum relatief klein en past het, ook naar laat-Romeinse maatstaven, de benaming castra hier niet goed bij. Jan Verhagen Stijn Heeren komen daarom tot de conclusie dat het waarschijnlijker is dat fort bij Meinerswijk overeenkomt met het ook op de Peutingerkaart vermelde Levefanum. Castra Herculis was volgens hen de naam van de (beduidend grotere) Romeinse fortificaties in Nijmegen [8][9].

Literatuur
  • Saskia G. van Dockum: Das niederländische Flussgebiet. In: Tilmann Bechert und Willem J. H. Willems: Die römische Reichsgrenze zwischen Mosel und Nordseeküste. Theiss, Stuttgart 1995, ISBN 3-8062-1189-2, p. 77f.
  • Piet G. van der Gaauw: Boor- en weerstandsonderzoek castellum Meinerswijk. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam 1989, ISSN 0925-6229, (= RAAP-rapport, 41)
  • Rudi S. Hulst: The Castellum at Arnhem-Meinerswijk. The Remains of Period 5. ROB, Amersfoort 2001, p. 397–438, ISSN 0167-5443, (= Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, 44)
  • Willem J. H. Willems: Castra Herculis. Een Romeins castellum bij Arnhem. ROB, Amersfoort 1980, ISSN 0923-702X, (= Overdrukken – Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, 145)
  • Willem J. H. Willems: The Roman Fort at Arnhem-Meinerswijk. ROB, Amersfoort 1986, (= Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, 34)
Romeinse (leger)plaatsen langs de Neder-Germaanse limes in Nederland
Ten noorden van de Rijn:Flevum
Noordgrens langs de Rijn:
(richting Noordzee)  		Castra Herculis · Carvo · Mannaricium · Levefanum · Fectio · Traiectum · Fletio · Laurium · Nigrum Pullum · Albaniana · Matilo · Praetorium Agrippinae · Lugdunum Batavorum
Zuidelijke route langs de Maas:
(richting Noordzee)  		Catualium · Blariacum · Ceuclum · Ulpia Noviomagus Batavorum · Ad Duodecimum ·Grinnes · Caspingium · Tablis · Flenio · Forum Hadriani

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.