Balch (stad)

Balch dankt zijn naam aan Bhallika uit Bodhgaya, de discipel van Gautama Boeddha.

De profeet Zoroaster, de stichter van het zoroastrisme, is naar verluidt in de stad gestorven.

Volgens de overleveringen werd Bactra belegerd door de troepen van Semiramis, de assyrische koningin.

Onder de Achaemeniden was Bactra de belangrijkste stad in de oostelijke satrapieën (provincies van het Perzische rijk).

Volgens de legende namen de twee kooplieden en eerste leken discipelen van Boeddha, Trapusa en Bahalika (Bhallika), acht haren mee van de Boeddha naar de regio waar ze vandaan waren gekomen. Ze waren de eersten geweest die hem na zijn Verlichting (5e eeuw v. Chr.) in Bodhgaya voedsel hadden aangeboden. De relieken werden in de eerst gebouwde stoepa bewaard, bij de stadspoort. De stad Balch zou haar naam aan Bhallika te danken hebben.

In 328 v.Chr. werd de stad door Alexander de Grote veroverd op de Achaemeniden. Tussen 256 v.Chr. en 246 v, Chr. werd het een zelfstandig hellenistisch rijk onder de heerschappij van Griekse koningen. Grote kolonies landverhuizers uit Griekenland en Klein-Azië hielden hier lange tijd stand. De hellenistische cultuur werd verspreid en de handel met het moederland bevorderd. Griekse kunstenaars werkten in de regio. In het plaatselijke pantheon werden Griekse goden opgenomen en het Griekse alfabet vormde de grondslag voor het plaatselijke Bactrische schrift.

Al in de 2e eeuw v. Chr. was de Grieks-Bactrische koning Demetrios een beschermheer van de nieuwe, boeddhistische leer.[1]

De nomadische Yuezhi (Tocharen) maakten kort voor 100 v. Chr. een einde aan de macht van de Grieken en een van de vijf Yuezhi-clans, de Kushanen stichtten het Kushanrijk. Onder hen kwam het Boeddhisme tot wasdom. Koningen van het Kushanrijk steunden het boeddhisme. De heuvel Kara tepe was het boeddhistische Khadevakavikhara (koningsklooster). Het Bactrisch boeddhisme bereikte het Tarimbekken in Xinjiang.

In de tweede helft van de 3e eeuw veroverden de Sassaniden Bactrië.

Vanaf de tweede helft van de 5e eeuw vestigden de Hephtalieten hun macht in Bactrië. Hun rijk strekte zich over vrijwel geheel Centraal-Azië uit. Ze stonden vijandig tegenover het boeddhisme, maar konden de boeddhistische traditie in Bactrië niet vernietigen.

Rond 563 werden zij door het eerste Turkse khanaat en de Sassaniden samen verslagen. De nieuwe machthebbers steunden het boeddhisme wat blijkt uit de bouw van kloosters in Balkh en Bamiyan in het zuiden van het rijk.

In de laatste decennia van de 7e eeuw onderwierp het Arabische Kalifaat de versnipperde staten van Tocharistan en de Islam deed zijn intrede.

Sinds 'onheuglijke tijden' hadden de Barmakiden een prominente positie in Bactrië, waarschijnlijk als hogepriesters van de boeddhistische tempel in Balch, waar volgens de Chinese pelgrim Xuanzang daar in de 7e eeuw bijna 3000 monniken waren. Volgens D. Sourdel was Barmak van oorsprong de titel van de overste van een boeddhistisch klooster. Waarschijnlijk bekeerd tor de Islam in de laatste jaren van de Omajjaden, steunden de Barmakiden de Abbasidische revolutie, die in wezen het gevolg was van de onrust die was ontstaan door de moord in Koefa op Ali, de neef en schoonzoon van de Profeet en Ali's zoon Husein in Kerbela. Een van de Barmakiden, Khalid, speelde in die revolutie een cruciale rol. Later werd hij een raadgever van de abbassidische kalief Al-Mansoer. Zijn zoon Yahya de Barmakied was hoofdadviseur van Al-Mahdi en Al-Hadi en mentor van Haroen ar-Rashid, de beroemdste kalief van Bagdad. Yahya's zoon Jaffar werd zijn vizier en mentor van Haroens oudste zoon Mamoen. Toch kwamen de Barmakiden door Haroens bewind ten val. De tijd van de Barmakieden werd gelijkgesteld aan 'het gouden tijdperk van de Abbasiden' welke laatste later werd verward met de regering van Haroen ar-Rashid.

Dzjengis Khan veroverde en vernietigde de stad in 1221. Ook Timoer Lenk veroverde de stad in de 14e eeuw.

• Zoroaster is gestorven in Balch
• Roemi is geboren in Balch

• Clot, A. , Harun al-Rashid, uit het Frans vertaald door J. Howe (2005), Saqi Books, Londen, p. 25,88,230
• Omolchenko, A. (2014), Bactrië, in Expeditie Zijderoute, Museumshop Hermitage Amsterdam, p. 220

Zie de categorie Balkh van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.